برای تماشای آفریده های دستی گلیم بافان آستارا در دهستان ویرمونی بخش مركزی این شهرستان به روستای عنبران، (دهكده صنایع دستی) آستارا وارد می شوم و نشانی منزل مظفر صدری از گلیم بافان باسابقه این دهكده را می پرسم و چند كوچه نزدیك تر به مركز روستا، وی به استقبال من می آید و به محض ورود به خانه اش با تماشای دارهای گلیم و بانوان در حال بافت، خود را در نمایشگاهی زیبا از صنایع دستی حس می كنم.
آنگاه كه دست های ظریف و نجیب گلیم بافان با كشیدن رگ تارها رنگ های الوان را در دارها می پاشند و پودها را برای نمایش نقش های خاطره انگیز گره می زنند، ترنم نیما در سیمای گلیم ها مجسم و اكسیر عشق از جام خیال لبریز می شود.
صدری (صاحبخانه) می گوید: در روستای عنبران بیش از 700 نفر به گلیم بافی مشغول هستند و به طور معمول از 30 سال پیش در همه خانه های این روستا گلیم بافته می شود و هر خانواده سالیانه حدود 15 قطعه گلیم 100 در 60 سانتی متری را تولید می كند.
وی ادامه می دهد: برای بافت دو قطعه گلیم، یك كیلو نخ و نیم كیلو تار به كار می رود و هزینه تولید هر قطعه گلیم 70 هزار ریال است و بعد از تكمیل، به 200 هزار ریال فروخته می شود.
وی می افزاید: برغم افزایش قیمت مواد اولیه بافت گلیم و كاهش تقاضای خرید صنایع دستی، تولید گلیم و صنایع دستی در عنبران رونق دارد اما گلیم بافان این دهكده همواره در حسرت نمایشگاه عرضه تولیدات خود هستند و اگر محلی برای عرضه فصلی یا دائمی صنایع دستی ما در آستارا مهیا شود، این حرفه در چرخه اقتصادی ما تاثیر بیشتری خواهد گذاشت.
صدری بیان می كند: یك دار گلیم به بهای سه میلیون ریال فروخته می شود و چون تهیه آن برای ما مشكل است، با استفاده از لوله های فلزی، با صرف 500 تا 600 هزار ریال، دارهای فلزی معمولی و دست ساز درست می كنیم.
او خود را عضو شورای اسلامی روستای عنبران و نیروی كارگری شركت مخابرات معرفی می كند و می گوید: مخارج خانواده ام را با حداقل حقوق تامین می كنم و اگر بازاری برای عرضه صنایع دستی ما وجود داشته باشد، از مشكلات اقصادی من و سایر اهالی عنبران كاسته خواهد شد.
این بافنده گلیم ادامه می دهد: ما مردان و زنان عنبران در خانه های خود، فرزندان تحصیلكرده بیكار داریم، اغلب دختران و عروس ها در خانه ها گلیم می بافند و پسران یا بیكارند یا برای كار به شهرهای دیگر می روند؛ اگر به صنایع دستی این روستا به عنوان ظرفیت تولید بومی، اشتغال و درآمد توجه شود، جوانان بیكار عنبران یار و دیار خود را ترك نخواهند كرد.
همسر آقای صدری نیز در حالی كه در بخشی از راهرو خانه مشغول بافت گلیم است می گوید: از 15 سالگی گلیم می بافم و در این حرفه مهارت یافته و این هنر را به سه دختر و 2 عروسم یاد داده ام و اگر فرصتی پیش آید آموخته های خود را به علاقمندان آموزش خواهم داد.
فرح بیدار كه از خانواده محترم شهید نیز هست می افزاید: بیشتر طرح ها و نقش های بكار رفته در گلیم ها ذهنی، ابداعی یا برگرفته از مناظر طبیعی و جنگلی آستاراست و اگر برای بافندگان جوان، دوره های آموزشی برگزار شود، در تنوع نقش مایه ها و شكل های گلیم ها تحول بزرگی روی خواهد داد.
وی ادامه می دهد: هرچه طرح گلیم، ریزبافت و پیچیده باشد بافت آن زمان بر و مشكل خواهد بود و تولید گلیم های دارای نقش و نگارهای نو و پیچیده، وقتی مقرون به صرفه خواهد بود كه بازار تقاضای كافی نیز وجود داشته باشد.
وی می گوید: زنان و دختران زیادی در عنبران گلیم می بافند اما به علت نبود بازار تقاضا از درآمد كافی برخوردار نیستند، بلكه از پوشش بیمه نیز محروم اند و انتظار داریم مسئولان، نسبت به تامین پوشش بیمه ما اقدام كنند تا انگیزه لازم را برای ادامه كار داشته باشیم.
ایوالله فرشاد از فروشندگان گلیم ساكن روستای عنبران نیز می گوید: در گذشته در فلكه (لا) در شهرستان آستارا مكانی برای عرضه صنایع دستی عنبران فراهم كرده بودند و به مدت 2 یا سه سال در ایام نوروز دایر می شد، اما بعدها برچیده شد.
وی ادامه می دهد: متاسفانه ركود اقتصادی به گلیم عنبران نیز سایه انداخته است و مردم پول اضافی برای خرید گلیم ندارند اما با وجود اینكه بافت آن در جمهوری آذربایجان نیز از قدیم رواج دارد، اتباع آن كشور از مشتریان ثابت گلیم عنبران هستند و در تابستان امسال، یك خانواده گردشگر از استرالیا نیز كه برای تفریح به آستارا سفر كرده بودند، هنگام خرید گلیم عنبران به علت جذابیت گلیم ها نمی دانستند كدامش را انتخاب كنند.
وی می گوید: هر بافنده گلیم در عنبران سالیانه در حدود 90 متر مربع گلیم می بافد و به طور كلی در این روستا سالیانه 63 هزار متر مربع گلیم تولید و در حدود بیش از 25 میلیارد ریال از بابت فروش آنها، درآمد حاصل می شود اما بیشتر سود حاصل به علت نبود محل عرضه صنایع دستی، به جیب دلالان و واسطه گران می رود.
یك بافنده دیگر گلیم در عنبران نیز می گوید: بافت گلیم در روستای عنبران شهرستان نمین استان اردبیل نیز رونق دارد و ساكنان آنجا با دهكده عنبران آستارا ارتباط خویشاوندی دارند و وجود نمایشگاه صنایع دستی در نمین، به تولیدات دستی روستای عنبران آن شهرستان رونق داده است اما گلیم بافان دهكده عنبران آستارا همچنان در آرزوی نمایشگاه دائمی یا فصلی به سر می برند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آستارا نیز می گوید: در گذشته هنرمندان صنایع دستی و بافندگان گلیم این شهرستان را به استفاده از پوشش بیمه توصیه می كردیم و متاسفانه استقبال خوبی به عمل نمی آمد و اكنون تعداد هنرمندان صنایع دستی بیمه شده در آستارا 300 نفر است و حال كه گلیم بافان تقاضای بیمه دارند، طرح بیمه این هنرمندان از سوی دولت به صورت موقت متوقف شده است.
پردل امیری نژاد می افزاید: برای ایجاد نمایشگاه صنایع دستی و گلیم در آستارا به هزار و 500 مترمربع زمین نیاز است و ایجاد نمایشگاه در آستارا در دولت قبل مصوب شده بود اما به لحاظ تامین فقط 400 متر مربع زمین، تحقق آن میسر نشد.
وی ادامه می دهد: ایجاد نمایشگاه صنایع دستی در داخل محدوده سالم سازی سفیر امید در ساحل آستارا به لحاظ توجه و تمركز گردشگران در آن منطقه ضروری است و امیدواریم با ورود بخش خصوصی، این امر محقق شود و با بكارگیری از ایده های بومی و در و پنجره های سنتی آستارا، فضایی جذاب برای گردشگران و علاقمندان به صنایع دستی این شهرستان ایجاد شود.
وی می گوید: برای هنرمندان صنایع دستی آموزش های لازم ارایه می شود و امسال 30 میلیون ریال جهت برگزاری این دوره های آموزشی هزینه شد و 12 بافنده گلیم و هنرمد صنایع دستی آستارا از آن دوره ها بهره مند شدند.
امیری نژاد ادامه می دهد: هرچند نقشمایه های بكار رفته در گلیم های عنبران، سنتی و به روش سینه به سینه به هنرمندان معاصر منتقل شده است اما به لحاظ تقاضای زیاد برای طرح ها و ایده های جدید، انتظار می رود دانشجویان نقش ها و شكل های بدیع و جدید را در قالب پایان نامه ها و پژوهش های علمی و هنری تدوین و معرفی كنند.
او می گوید: با استفاده از همه ظرفیت ها و امكانات موجود، در خدمت گلیم بافان عنبران و هنرمندان صنایع دستی آستارا هستیم و احیا و ارایه آثار دستی و آفریده های هنرمندان این شهرستان، نه تنها از منظر اقتصای بلكه از جهت تقویت بخش گردشگری آستارا نیزحائز اهمیت است.
باتوجه به اظهار نظرهای فوق و با عنایت به سفر سالیانه میلیونها مسافر داخلی به آستارا و تردد بیش از 800 هزار مسافر خارجی از گمرك این شهرستان، ایجاد نمایشگاه گلیم عنبران و صنایع دستی در آستارا كه جزو 20 شهر گردشگرپذیر كشور محسوب می شود، ضروری است تا گنج نهان عنبران تجلی یابد و گلیم بافان این قطب صنایع دستی، فقط میراث دار رنج تولید آن نباشند.
شهرستان بندر مرزی آستارا با 86 هزار نفر جمعیت در غرب استان گیلان و در همسایگی جمهوری آذربایجان قرار دارد.
گزارش از عیسی پاشاپور ** انتشار : نصراله ابراهیمی
7124/6070
آستارا - ایرنا - شهرستان مرزی بندر آستارا در غرب گیلان نه فقط گنجینه جاذبه های گردشگری و اقتصادی بلكه قطب توانمندی های صنایع دستی این استان است، اما گلیم های زیبای دهكده صنایع دستی آن همچون عروس هایی در آرزوی خانه بخت پیر می شوند و در حسرت نمایشگاه ها،رنگ می بازند.