به گزارش ایرنا این طرح با توجه به كاهش بارندگی ها و نیز افت شدید سطح آب دشت های استان و نشست زمین در برخی شهرستان ها با استقبال كشاورزان نقط مختلف استان مواجه شد اما باید دید كه در درازمدت چه مقدار می تواند در تقویت آب سفره های زیرزمین موثر باشد.
مدیرعامل شركت سهامی آب منطقه ای یزد درباره وضعیت بارندگی های امسال با بیان اینكه در سال جاری كاهش 82 درصد بارندگی نسبت به دوره مشابه در دراز مدت را شاهد هستیم گفت: میانگین بارش استان یزد فاجعه‌ای برای استان به شمار می‌رود.
محمدمهدی جوادیان زاده افزود: در طول دوره آماری در این مقطع زمانی، متوسط بارندگی استان 31.6 میلیمتر بوده در حالی كه از ابتدای مهرماه به 5.7 میلیمتر رسیده است.
در واقع شهر یزد در طول پاییز و زمستان امسال تنها دو مورد بارندگی و یك مورد بارش برف را تجربه كرده و هربار كه ابرها بر فراز شهر قرار می گیرند ناامیدی را بر دل شهرنشینان كویر باقی می گذارند.
بغض آسمان در یزد در این مدت نتركیده و خشكی كویر با ریزگردهایی كه هر روز بحرانی تر از قبل می شود بر باد می رود و بر فرسایش خاك می افزاید.
یكی از راههایی كه این روزها برای افزایش سطح آب سفره های زیرزمینی در استان پیگیری می شود خاموشی زمستانه چاه های كشاورزی است.
مدیر عامل شركت اب منطقه ای یزد با اشاره به اثرات مثبت خاموشی زمستانه چاه های كشاورزی در شهرستان های خاتم و ابركوه گفت: به دلیل احیا و بازسازی آبخوان در این مدت، چند رشته از قنات هایی كه خشك شده بودند در مدت زمان خاموشی چاه ها جاری شده و چاه هایی كه كیفیت آب آنها تغییر یافته، شیرین تر و مطلوب تر شده است.
وی افزود: ما قصد نگران كردن مردم را نداریم ولی در این شرایط حاد، لازم است این نگرانی را با مردم در میان بگذاریم و مردم نیز با فهم و درایتی كه دارند بحران را درك كرده و حمایت و همكاری می كند.
جوادیان زاده در نشست بررسی وضعیت آب استان یزد با اشاره به نشست زمین در اثر خشكسالی‌های مكرر در استان یزد اضافه كرد: برداشت‌های مداوم و بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی موجب شده تا زمین نشست پیدا كرده و به سمت نابودی برود.
وی با بیان اینكه بارندگی‌ها نمی‌تواند مشكلی از خشكسالی دشتهای استان را حل كند تصریح كرد: چنانچه بارش نزولات جوی به صورت برف و باران نیز داشته باشیم، این بارش‌ها به صورت سیلاب و آبهای روان درآمده و خطرساز خواهد شد.
مدیرعامل شركت سهامی آب منطقه ای استان یزد با اشاره به لزوم مدیریت صحیح در زمینه مصرف آب اظهار داشت: اقداماتی در خصوص كنترل مصرف آب در سطح استان به ویژه شهرستان‌ها كه دارای چاههای كشاورزی هستند انجام شده است.
وی از جمله این اقدامات را خاموشی زمستانه چاههای كشاورزی در شهرستان‌های خاتم و ابركوه برشمرد و بیان داشت: احیا و بازسازی آبخوان قنات‌ها و چاههای كشاورزی از جمله اهداف اجرای این طرح بوده است.
جوادیان‌زاده سهم استان یزد از چاههای غیر مجاز را تنها 0.05 درصد دانست و گفت: از 310 هزار چاه غیرمجاز كشور تنها 166 چاه مربوط به استان یزد است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شركت آب منطقه‌ای یزد درباره میزان آب صرفه جویی شده در مدت خاموشی زمستانه چاه های كشاورزی در مناطق مختلف استان گفت: در منطقه ابركوه به مدت یك ماه اجرای طرح خاموشی زمستانه چاه های كشاورزی بیش از 8 میلیون مترمكعب ، منطقه مرتاضیه و چاه بیگی در مدت خاموشی، حدود 3.5 میلیون مترمكعب آب صرفه جویی شده است.
سیدمحمد طباطبایی افزود: در مروست نیز 3مرحله خاموشی دو مرحله 10روزه و یك مرحله 15 روزه كه در اجرای مرحله 10روزه ،3میلیون مترمكعب و در مرحله دوم 15 روزه 3.5 میلیون مترمكعب آب صرفه جویی شده است.
*** تخلیه 80 درصد منابع آب زیرزمینی یزد با حفر چاهها
در خصوص تاثیر منفی چاه های كشاورزی بر آب های زیرزمینی به عنوان یكی از منابع ذخیره استان، مدیر حفاظت و بهره‌برداری شركت آب منطقه‌ای یزد با اشاره به اینكه در این استان 3 هزار و 546 حلقه چاه حفر شده است گفت: این چاهها 80 درصد منابع آب زیرزمینی را تخلیه كرده‌اند.
محمدرضا حكیمی در نشستی در بافق درباره وضعیت بارندگی های این منطقه ، متوسط بارندگی سالانه شهرستان بافق را 53.1 میلیمتر اعلام كرد و افزود: میزان بارندگی سال آبی 95-94، 49.1 میلیمتر، سال آبی جاری از ابتدای مهرماه تاكنون، 5.3 میلیمتر و مدت مشابه سال قبل 11.9 میلیمتر است.
وی با بیان اینكه دشت بافق، كویر دره انجیر و بخشی از دشت كوهبنان مشترك با استان كرمان از دشت های این شهرستان است ، اضافه كرد: این دشت جزء دشت های ممنوعه با افت متوسط سالانه حدود 10 سانتیمتر است.
حكیمی درباره آبدهی منابع آبی هر دشت گفت: دشت كویر دره انجیر با تعداد 46 حلقه چاه و تخلیه 17 میلیون مترمكعب آب در سال، دشت كوهبنان در حوزه شهرستان با تعداد 16 حلقه چاه، یك دهنه چشمه، 64 رشته قنات و تخلیه سالانه 4.6 میلیون مترمكعب است كه در مجموع 5.5 درصد این آب استحصالی در حوزه شهرستان بافق به مصرف شرب و بهداشت، 11.5 درصد به مصرف صنعت و 83 درصد به مصرف كشاورزی می رسد.
وی اجرای طرح خاموشی زمستانه چاه های كشاورزی، همكاری كشاورزان در زمینه حفاظت از منابع آب و نصب هرچه سریعتر كنتورهای هوشمند را خواستار و یادآور شد: تاكنون 82 دستگاه كنتور هوشمند بر روی چاه های شهرستان نصب شده است.
معاون حفاظت و بهره برداری شركت آب منطقه ای یزد نیز در دومین جلسه شورای حفاظت از منابع آب شهرستان یزد تعداد چاه های موجود در این شهرستان یزد را 463 حلقه برشمرد و افزود: میزان تخلیه آب از دشت یزد- اردكان 133.5 میلیون مترمكعب است.
سیدمحمد طباطبایی با اشاره به اینكه برای كنترل بهره برداری از چاه ها نیاز به نصب كنتور هوشمند است اظهار كرد: از مجموع 136حلقه چاه كشاورزی ، 22 حلقه چاه و از 244 حلقه چاه صنعت حدود 80 حلقه چاه مجهز به كنتور هوشمند شده است.
وی تصریح كرد: پروانه های بهره برداری براساس آیین نامه مصرف بهینه، 5 هزار ساعت در سال كاركرد برای هرچاه كشاورزی درنظر گرفته می شود كه كنتور هوشمند براساس حجم ، این میزان را تنظیم می كند .
طباطبایی تاكید كرد: اضافه برداشت ها موجب كاهش حجم ذخیره و استفاده بیشتر از آب تجدیدپذیر می شود و این امر تجاوز به حقوق بیت المال و حق الناس است.
یكی از شهرستان هایی كه بخوبی توانسته طرح خاموشی چاه های كشاورزی را انجام دهد و نتایج مطلوبی هم گرفته شهرستان ابركوه بوده و كشاورزان آن همكاری كرده و این طرح را اجرا كرده اند.
در این خصوص رئیس اداره منابع آب شهرستان ابركوه از صرفه جویی بیش از 12 میلیون مترمكعب آب در دشتهای این شهرستان خبرداد و گفت: این میزان آب در اجرای طرحهای مدیریت برداشت آب درخصوص نصب كنتور هوشمند برروی چاههای كشاورزی ، انسداد 28 حلقه چاه غیر و اجرای طرح خاموشی چاههای كشاورزی صرفه جویی شده است.
محمدحسین باقری در گفت و گو با ایرنا با بیان اینكه در نصب كنتورهای هوشمند مقام نخست استان را داریم افزود: باتوجه به كاهش نزولات جوی ، تداوم خشكسالی و برداشت بی رویه آب ازسفره های زیرزمینی سطح آب به شكل قابل ملاحظه ای افت كرده موجب شور شدن آب در برخی مناطق این شهرستان شده است .
وی با اشاره به اینكه سطح آب درسفره های زیرزمینی به دلیل برداشت بی رویه سالانه با كسری حدود 40 میلیون مترمكعبی روبرو شده است اضافه كرد: هم اكنون در شهرستان ابركوه سالانه حدود 140 میلیون متر مكعب از منابع آب های زیرزمینی برداشت می شود.
باقری تصریح كرد: برای مدیریت برداشت آب ، از تعداد 648 حلقه چاه كشاورزی مجاز در شهرستان ابركوه بر روی 543 حلقه چاه آن كنتور هوشمند نصب شده است.
علاوه بر این موضوع و در پی طرح شورای حفاظت منابع آب ابركوه مبنی بر راه اندازی كنتورهای هوشمند و خاموشی یك ماهه چاههای كشاورزی، بدلیل بالا آمدن سطح آب زیرزمینی پس از قنات های نوش آباد و رستم آباد كه بعد از چند سال خشك شدن با جاری شدن آب مواجه شده بود قنات های سیاه (جلیل آباد) و قنات خسرو آباد نیز جاری شده اند.
قنات سیاه (جلیل آباد) از جمله قنات های موسوم به نهر قدیم و نهر جدید بوده است كه طولانی ترین مسیر انتقال آب شهرستان ابركوه محسوب می شده به نحوی كه از مادر چاه قنات ها (در منطقه فراغه) تا مزرعه (مریم آباد) بیش از 30 كیلومتر انتقال آب صورت می گرفته است.
این قنات ها از جمله قنات هایی كه متاسفانه چند سالی است به دلیل افت شدید سطح آب كاملا خشك و بدون آب شده بوده اند.
این در حالی است كه در سال آبی جاری تاكنون فقط یك میلیمتر بارندگی بوده و در مقایسه با سال قبل كه به میزان 28.2 میلیمتر تاكنون بارندگی بوده 96 درصد كاهش بارندگی نشان می دهد.
** قوانینی كه به چاه های غیرمجاز هویت داد
درباره وضعیت استفاده بیش از حد چاه های كشاورزی از آب و نقش آنها در كاهش آب سفره های زیرزمینی یك استاد دانشگاه معتقد است كه این مسائل به دلیل برخی مصوبه های مجلس است .
مهران فاطمی در این خصوص در مطلبی در كانال مدیریت بحران استان یزد با بیان اینكه دو قانون ، ایران را آبكش كرده آورده است: مساحت ایران یك میلیون و 648 هزار و 195 كیلومتر مربع است و تعداد چاه های آب هم 800 هزار حلقه و به عبارت دیگر در هر 2.1 كیلومتر مربع یك چاه حفر شده است یعنی با این حساب ، ایران را آبكش كرده ایم!!!
وی با بیان اینكه بر این اساس به ازای هر 104 نفر از جمعیت كل ایران یك حلقه چاه وجود دارد افزود: با توجه به تمركز چاهها در مناطق روستایی این نسبت بسیار متفاوت خواهد بود و می‌تواند به یك چاه به ازای هر 29 ساكن روستا برسد
این جغرافیدان یزدی تصریح كرد: برآوردهای صورت پذیرفته حاكی از آن است كه به دلیل سوء استفاده از دو قانون غلطی كه توسط مجلس به تصویب رسید 300 هزار حلقه چاه غیرمجاز حفر و تیر خلاصی بر پیكره آبهای زیر زمینی وارد شد.
فاطمی ادامه داد: در سال 1383 طرحی برای حمایت از كشاورزان سرمازده و خسارت دیده ناشی از خشكسالی تصویب شد كه در راستای این طرح با عنوان حمایت ازكشاورزان بزرگترین ضرر به جامعه كشاورزی و منابع آب كشور وارد شد چرا كه در قالب این طرح مقرر شد از ابتدای سال 1384 دریافت هر گونه حق النظاره آب (آب بها) حذف شود.
وی افزود: این درحالی است كه همین قانون باعث شد تا دولت به سبب اینكه دیگر بهایی بابت آب از كشاورزان نمی گرفت بر آن نظارت هم نداشته باشد و استفاده از آب زیرزمینی افزایش یابد.
وی اضافه كرد: شاید كشاورزان در آن زمان از تصویب این قانون كه آن ها را ازپرداخت بهای آب چاهها معاف كرده بود خوشحال بودند و این خطرات را نمی دیدند اما مجلسی ها و دولتی ها باید این مساله را می‌دیدند، گرچه هزاران چاه غیرمجاز در راستای همین قانون حفر شد و بر میزان برداشت از چاههای موجود كشور نیز افزوده شد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینكه قانون دیگری كه سبب تاراج آب های زیرزمینی كشور شد همان قانون تعیین تكلیف چاههای بدون پروانه بود، گفت: براساس این قانون چاههای غیر مجازی كه حفر شده بودند باید پر می شد اما مجلس هشتم در اقدامی عجیب از سوی 57 نماینده مجلس با عنوان تعیین تكلیف چاههای بدون پروانه در حقیقت آنها را قانونی كرد در حالی كه این چاه ها به صورت غیر مجاز و در دشت های ممنوعه حفر شده بود.
فاطمی افزود: جالب اینكه سوءاستفاده كنندگان چاه های زیادی را پس از تصویب این قانون حفر كرده و به اسم چاه های بدون پروانه ای كه قبل از سال 85 حفر شده اند جا زدند و پس از آن با استفاده از این قانون در پی كسب مجوز برآمدند.
وی تاكید می كند كه تصویب این دو قانون سبب شد تا در حالی كه استاندارد استفاده از آب زیرزمینی در جهان حداكثر 40 درصد است ایران در چند دهه اخیر سالانه 70 درصد ازمنابع آب زیرزمینی را استفاده كند .
1968/6197خبرنگار: محمودرضا رحمانی**انتشار دهنده: محمدحسین فلاح تفتی
@irnayazdd
یزد – ایرنا- در حالی كه هر سال وضعیت بارندگی در كویر مركزی ایران بدتر و بحرانی تر از قبل می شود امسال طرح خاموشی زمستانه چاه های كشاورزی به صورت گسترده در شهرستان های استان یزد اجرا شد.
