به گزارش خبرنگار معارف ایرنا آیت الله جوادی آملی روز دوشنبه با ارسال یك پیام ویدیوئی به دومین همایش قرآن و معرفت شناسی كه در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، نكاتی فلسفی و علمی درباره علم حصولی و شهودی ارائه داد.
صاحب تفسیر تسنیم گفت: قرآن بر روی علم و نه وجود ذهنی عنایتی ویژه دارد و اگرچه این اصطلاحات علمی در قرآن نیامده و در حكمت متعالیه مطرح شده ولی اساس علم معرفت است.
وی افزود: آنچه غافل مانده علم است و آنچه فراگیر است وجود ذهنی است و صدر المتالهین بین وجود ذهنی و علم تفاوت قائل شده است. یعنی هرچه درون انسان است علم نیست و بخشی معلوم و بخشی وجود ذهنی است.
جوادی آملی همچنین گفت: قرآن علم را نور می داند و آن را به علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین تقسیم می كند و علم الیقین زمانی به عین الیقین و سپس حق الیقین می رسد كه وجود خارجی باشد و نه ذهن و در معرفت شناسی مساله معرفت مغفول مانده است.
** گوهر اصلی انسان معرفت است
این فیلسوف گفت: انسان یك روح ملكوتی دارد كه نه زمان دارد و نه مكان و نه تهی خلق شده و نه عاریتی است ولی آنچه مربوط به گوهر اصلی اوست معرفت است و خدا فرمود هیچ انسانی را ناقص الخلقه نیافریدم.
وی با استناد به آیات هفتم تا دهم سوره شمس گفت: این آیات مبتنی بر شناخت نفس است كه با علم شهودی شناخته می شود و قرآن محسوسات را به عنوان تجربه به انسان معرفی كرده تا از تجربه به تجرید برسد وفرمود افلا ینظرون الی الابل كیف خلقت. آیا به آفرینش شتر توجه نمی كنند.
جوادی آملی، بر تفكر بنی اسرائیلی خط بطلان كشید و گفت: تجربه بدون تجرید تفكر بنی اسرائیلی است كه چیزی را می پرستند كه محسوس باشد درحالی كه برای رسیدن به یقین در هر چیزی نیازمند برهان هستیم.
وی تاكید كرد: مسائل تجربی باید به بارگاه تجرید راه یابد تا به یقین تبدیل شود و به دنبال آن ایمان حاصل شود و عقل باید محصول كارگاه علم را به بارگاه عمل برساند و آن را با جان خود گره بزند تا به ایمان دست یابد.
** جامعه عقلانی گذرنامه برهان دارد
این مرجع تقلید افزود: خدا بر جامعه جاهلی خط بطلان كشید و جامعه عقلانی را تاسیس كرد و اگر كسی بخواهد نظر دهد و چیزی را اثبات یا نفی كند باید گذرنامه داشته باشد كه نام آن برهان است.
وی اضافه كرد: علم یا از درون می جوشد كه مربوط به پیامبران است یا از راه برهانی حاصل می شود كه از معلم و استاد به دست می آید و اگر كسی چشمه جوشان و گوش شنوا نداشته باشد، همچون مزرعه ای است كه خواهد خشكید.
** علم صاحبخانه و علوم میهمان
جوادی آملی گفت: علمی داریم به عنوان صاحبخانه و علومی هم میهمان هستند و باید به گونه ای میهمان ها را دعوت كنیم كه با صاحبخانه هماهنگ باشد.
وی با اشاره به آیه 'فالهمها فجورها و تقویها' گفت: علوم میهمان مانند فقه، اصول، ادبیات، فیزیك، شیمی و مانند آن است و تا زمانی كه در معرفت شناسی و معروف های حوزه و دانشگاه غرق هستیم به ما می گویند مشكلات نظری را باید با مصداق حل كرد نه مفهوم.
جوادی آملی افزود: آفت ادراك ما همان قیل و قال است و حل كردن مفهوم نظری با مفهوم بدیهی كار روزانه ماست ولی آنچه مهم است حل كردن مفهوم نظری با مصداق خارجی است.
آیت الله علی اكبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز از اهمیت معرفت شناسی سخن گفت و با گرامیداشت دهه فجر اظهار داشت: اگر انقلاب اسلامی رخ نمی داد، چیزی به نام معرفت شناسی در ایران مطرح نمی شد و مسائلی همچون معرفت شناسی و فلسفه ذهن و بسیاری از مباحث جدیدی كه در دو دهه اخیر مطرح شده، تحت تاثیر فضای انقلاب و تاثیرات انقلاب در معرفت شناسی است.
وی با طرح بعضی از مسائل فلسفی و فقهی گفت: تمام ادله فقهی و اصولی در فهم دین از نظر معرفت شناسی كاربرد دارد و حتی معتقدم در اصول عملیه نیز دارای كاربرد است.
** دانشگاه خوب كدام است؟
حسین سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی هم گفت: دانشگاه خوب دانشگاهی است كه بتوانیم به پرسش های بیشتری دست یابیم نه اینكه پاسخ های بیشتری بدهیم.
وی افزود: امروز در گستره وسیع مباحث معرفت شناسانه قرار داریم و در تمام رشته های علوم انسانی از اقتصاد و جامعه شناسی تا علوم ارتباطات و علوم سیاسی با پرسش های معرفت شناسانه رو به رو هستیم.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اضافه كرد: مسلمانان همواره در طول تاریخ در مقابل پرسش های معرفت شناسانه قرار گرفتند كه بسیاری از این سوالات به حوزه سیاست كشیده شده و پس از ورود تفكر یونانی به میان مسلمانان با سوالاتی دیگر در این حوزه رو به رو شدیم.
** تنها گروه معرفت شناسی در ایران
حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا دبیر علمی دومین همایش قرآن و معرفت شناسی نیز با ارائه گزارشی از فعالیت های مقدماتی این همایش گفت: بررسی حوزه مطالعات قرآنی و معرفت شناسی از مهمترین مباحث فكری امروز است و در گذشته این موضوع در فلسفه یا فلسفه اسلامی بررسی می شد.
وی از گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان تنها گروه معرفت شناسی در ایران یاد كرد و گفت: معرفت شناسی تطبیقی یكی از مهمترین برنامه های این گروه بوده و به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا همایشی فراملی در حوزه معرفت شناسی و مطالعات قرآنی برگزار شود.
این استاد حوزه و دانشگاه از ظرفیت های این همایش سخن گفت و اظهار داشت: در اولین همایش قرآن و معرفت شناسی مقالاتی از خارج كشور به دستمان رسید ولی چون این همایش در سطح ملی تدارك دیده شده بود، از این مقالات استفاده نكردیم.
وی افزود: آیت الله جوادی آملی با توجه به چالش های فكری این حوزه تاكید بر برگزاری این همایش در گستره بین المللی داشتند.
قائمی نیا همچنین گفت: مقالاتی كه در این همایش ارائه شده از سوی گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و برخی دیگر از مراكز علمی و پژوهشی است.
** نخستین شاخصه مومنان از نگاه قرآن ریشه معرفتی دارد
آیت الله محمود محمدی عراقی با ارائه بحثی تحت عنوان تمایزهای مهم مبنایی در موضوع معرفت شناسی قرآنی گفت: نخستین شاخصه برای معرفی مؤمنان در برابر كافران در قرآن ریشه معرفت شناسی دارد.
وی افزود: یكی از مهم ترین مباحث معرفت شناختی عبارت است از ایمان به غیب و حتی این موضوع در چالش های اساسی جهان بینی دینی با دیگر جهان بینی ها به مباحث معرفت شناختی باز می گردد.
عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی همچنین گفت:قرآن با كلیدواژه غیب نه تنها معرفت شناسی بلكه عالم را در عین وحدت به دو عالم غیب و شهود تقسیم می كند، مباحث مطرح شده در قرآن بسیار علمی و كاربردی است.
وی اضافه كرد: معرفت از جمله مباحثی است كه در فلسفه مدرن غرب نیز بسیار مورد توجه بوده و منابع و كتاب های بسیاری در این زمینه نوشته شده و حتی می توان ادعا كرد فلسفه جدید غرب با معرفت شناسی شروع می شود.
محمدی عراقی همچنین گفت: بیش از 300 آیه از آیات قرآن به موضوع معرفت شناسی می پردازد و در قرآن و متون دینی مطالب بسیار عمیقی وجود دارد، كه كمتر روی آن كار شده است.
وی ضمن بررسی رابطه شناخت و معرفت با اخلاق و رابطه معرفت شناسی و ایمان به آفات معرفت از نگاه قرآن پرداخت.
** كتاب شهید مطهری نقطه عطفی در تاریخ فلسفه اسلامی
عبدالله نصری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی از كتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم استاد شهید مرتضی مطهری به عنوان نقطه عطفی در تاریخ فلسفه اسلامی یاد كرد.
وی اظهار داشت: متاسفانه این كتاب در حوزه و دانشگاه كمتر مورد توجه قرار می گیرد ولی شهید مطهری بر آنتولوژی و هستی شناسی در لابلای مسائل فلسفی توجهی ویژه داشت.
این استاد فلسفه افزود: توجه به معرفت شناسی در فلسفه غرب مورد عنایت بسیاری از اندیشمندان همچون كانت و دكارت بوده ولی فیلسوفان اسلامی به طور مستقل به این بحث نپرداختند و بیشتر به مسائلی همچون وجودشناسی و هستی شناسی می پرداختند.
وی به دانشجویان رشته های فلسفه و علوم قرآنی پیشنهاد كرد تا دیدگاه های شهید مطهری درباره معرفت از دیدگاه قرآن را موضوع رساله های خود قرار دهند و گفت: علامه طباطبایی سرسلسله این حلقه است و اندیشمندانی همچون شهید مطهری، علامه محمد تقی جعفری و علامه جوادی آملی تحقیقات گسترده ای در این زمینه دارند.
نصری همچنین گفت: این چهار فیلسوف و قرآن شناس برجسته مباحث مهمی در این حوزه دارند و موضوع تحقیق و پژوهش برای دانشجویان بررسی نسبت معرفت شناسی فلسفی و معرفت شناسی قرآنی این فیلسوفان است.
وی افزود: البته نوع نگاه آیت الله جوادی آملی با مرحوم علامه طباطبائی اختلافی دارد و خوب است رساله ای در این زمینه به نگارش درآید و بررسی شود كه این اختلافات چیست.
** میزگرد معرفت وحیانی
به گزارش ایرنا یكی از برنامه های این همایش برپایی میزگردی با عنوان معرفت وحیانی با حضور حجت الاسلام قائمی نیا و عبدالله نصری بود كه برخی از مسائل تخصصی با حضور پژوهشگران و اساتید دانشگاه مطرح شد.
همچنین در این همایش قاسم حسن پور به ارائه مقاله ای تحت عنوان نظریه عقلی اعتدال گرایانه در معرفت پرداخت، غلامرضا ذكیانی رابطه معرفت و ایمان در قرآن را مطرح كرد، شعبان نصرتی به استعاره های مفهومی قلب در قرآن پرداخت و محمد عرب صالحی نیز از دخالت اجتناب ناپذیر پیش فرض ها در محك عقل و آیات قرآن سخن گفت.
دومین همایش قرآن و معرفت شناسی به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همكاری دانشكده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
فراهنگ**1003**1027**خبرنگار: محمدرضا جعفرملك** انتشار: جواد دهقانی
تهران - ایرنا - آیت الله عبدالله جوادی آملی، گوهر اصلی انسان را معرفت برشمرد و گفت كه برخی علوم میهمان انسان هستند كه باید با صاحبخانه هماهنگ شود.
