به گزارش گروه علمی ایرنا، آب سیاه در اثر افزایش شدید فشار زجاجیه (مایع درون چشم) بروز می كند و می تواند به بینایی فرد مبتلا، به صورت ماندگار آسیب برساند و حتی در صورت عدم درمان به موقع ممكن است منجر به نابینایی شود.
این بیماری با علامت خاصی همراه نیست از این رو به آن بیماری خاموش چشم گفته می شود و معمولا افراد زمانی متوجه می شوند و به پزشك مراجعه می كنند كه بیماری پیشرفت كرده است.
یكی از دلایل تشخیص دیرهنگام این بیماری، وابستگی آن به سن است؛ افراد میانسال مشكلات بینایی خود را به خاطر بالارفتن سن، طبیعی می دانند و به همین دلیل به موقع به پزشك مراجعه نكرده و از بیماری خود مطلع نمی شوند.
آمارها نشان می دهند تا سال 2014 میلادی بیش از 60 میلیون نفر به این بیماری مبتلا بودند و درحال حاضر 8.5 میلیون نفر در سطح جهان به علت بیماری گلوكوم نابینا هستند.
آب سیاه، به عنوان نخستین علت شایع نابینایی غیرقابل برگشت و دومین علت نابینایی در دنیا شناخته شده است و آمارها نشان می دهد كه در ایران نیز حدود 850 هزار نفر مبتلا به این بیماری هستند كه 650 هزار نفر آنها از بیماری خود آگاهی ندارند.
طبق آمار ارایه شده، در حال حاضر حدود 50 میلیون نابینا در سراسر جهان وجود دارد و پیش بینی می شود تا سال 2020 میلادی این تعداد به 90 میلیون نفر برسد.
این آمار همچنین نشان می دهد كه هشت دهم تا 1.2 درصد جمعیت كشورهای درحال توسعه از اختلالات بینایی رنج می برند این درحالی است كه این نسبت در كشورهای پیشرفته نظیر آمریكا حدود نیم در صد است.
50 درصد نابینایان جهان در اثر بیماری آب مروارید (كاتاراكت) و 50 درصد بعدی در اثر بیماری آب سیاه (گلوكوم)، تراخم، انكوسركا (كوری رودخانه) و مشكلات دوران كودكی نابینا شده اند.
** بررسی عوامل بروز گلوكوم
عامل اصلی ابتلا به این بیماری ناشی از وراثت و عوامل ژنتیكی است اما به گفته پزشكان مصرف برخی داروهای میگرنی و مصرف طولانی مدت كورتون از طریق خوراكی، تزریقی، پوستی و استنشاقی و به خصوص قطره های چشمی كه معمولا برای درمان آلرژی و حساسیت چشمی تجویز می شوند، می تواند در افراد مستعد سبب بروز بیماری آب سیاه شود.
علاوه بر این گفته شده كه بیماری های قلبی عروقی، دیابت، داروهای آرام بخش و آنتی هیستامین ها نیز در بروز این بیماری موثر هستند.
* بیماری های قلبی
دكتر نوید نیلفروشان متخصص چشم و فوق تخصص شبكیه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در این خصوص توضیح داد: افرادی كه جراحی های قلب باز كرده اند، ممكن است تغییراتی در بافت چشم و عصب های آنها ایجاد شود كه با علائم بیماری گلوكوم شباهت داشته باشد اما به طور كلی بیماری های قلبی چندان تاثیری در ابتلا به گلوكوم ندارند.
وی افزود: فشار خون بالا یا فشار خون پائین نیز تاثیری در ابتلا به بیماری گلوكوم ندارد اما ممكن است تغییراتی در عصب بینایی مبتلایان به گلوكوم ایجاد كند كه سبب تشدید علائم بیماری گلوكوم در آنها شود.
* دیابت
نیلفروشان در مورد تاثیر دیابت در بروز گلوكوم نیز اظهار كرد: بیماران دیابتی كه از قرص یا انسولین استفاده می كنند، با احتمال بیشتری در ابتلا به گلوكوم مواجه اند یا اگر بیماری گلوكوم داشته باشند، دیابت می تواند سبب افزایش شدت بیماری و سرعت پیشرفت آن شود.
نیلفروشان اظهار كرد: گاهی ممكن است دیابت بیماری هایی در شبكیه ایجاد كند كه منجر به خونریزی یا جداشدگی شبكیه شود؛ به طور ثانویه افرادی كه به دلیل دیابت با این عوارض روبه رو می شوند، ممكن است دچار آب سیاه یا گلوكوم نیز بشوند.
وی تاكید كرد: ارتباط نسبی بین افرادی كه دیابت و گلوكوم دارند، وجود دارد اما دیابت به تنهایی عامل بروز گلوكوم نیست؛ با این حال مبتلایان به دیابت باید از نظر فشار داخل چشمی نیز به صورت دوره ای بررسی شوند.
* داروهای آرام بخش و آنتی هیستامین ها
فوق تخصص شبكیه در مورد مصرف داروهای آرام بخش و آنتی هیستامین ها و تاثیر آنها در بروز گلوكوم نیز توضیح داد: افرادی كه داروهای آرام بخش یا آنتی هیستامین مصرف می كنند، در برخی موارد خاص ممكن است دچار بیماری گلوكوم شوند اما درصد آنها بسیار كم است؛ بنابراین به بیماران مبتلا به گلوكوم توصیه می شود كه از این داروها استفاده نكنند.
نیلفروشان افزود: به طور كلی این موارد، عامل ایجادكننده بیماری گلوكوم نیستند اما می توانند عامل تشدیدكننده این بیماری باشند.
* داروهای میگرنی
فوق تخصص شبكیه با تایید بر اینكه برخی داروهایی كه برای درمان میگرن مصرف می شوند، سبب بروز گلوكوم می شوند، گفت: دو نوع داروی خاص میگرن كه به صورت نادر هم استفاده می شوند، سبب بروز گلوكوم در مصرف كنندگان این داروها می شوند.
نیلفروشان افزود: البته نمی توان گفت كه همه داروهای میگرن این خاصیت دارند و در مورد آن دو دارو نیز باید احتمال خطر بروز بیماری گلوكوم به عنوان عوارض مصرف این داروها به مبتلایان به میگرن كه از این داروها استفاده می كنند، گفته شود.
* عوامل محیطی
وی در مورد اینكه آیا عوامل محیطی مانند نور آفتاب یا استرس های روزانه در بروز بیماری آب سیاه تاثیرگذار هستند، گفت: این عوامل چندان دخالتی در این زمینه ندارند و مطالبی كه در مورد آنها تاكنون ارائه شده است، ضد و نقیض هستند.
نیلفروشان اظهار كرد: مطالعات ثابت شده ای در این زمینه وجود ندارد اما به افرادی كه مبتلا به بیماری گلوكوم هستند از نظر تغذیه ای توصیه می شود كه از موادغذایی دارای آنتی اكسیدان مانند میوه ها و سبزی ها بیشتر استفاده كنند.
وی افزود: این بیماران اگر تحرك بدنی نداشته باشند، ممكن است دچار تشدید بیماری شوند؛ بنابراین به آنها توصیه می شود كه ورزش های روزانه نه فعالیت های بدنی سنگین بلكه ورزش هایی مانند دوچرخه سواری، شنا كردن و ورزش های ایروبیك داشته باشند.
** نشانه های هشداردهنده بیماری گلوكوم
نیلفروشان گفت: مهمترین علامت این بیماری 'بی علامتی' است و بعد از آن 'اختلالات میدان دید' است.
وی افزود: مبتلایان به این بیماری اطراف خود را تار می بینند كه در مراحل اولیه ممكن است مشخص نباشد اما با معاینه و تست های مخصوص، شروع این بیماری تشخیص داده می شود.
نیلفروشان اظهار كرد: به عنوان مثال افرادی كه داروهای میگرنی مصرف می كنند اگر در مواقعی كه این داروها را مصرف نمی كنند، دید خوبی دارند اما با مصرف كردن این داروها دچار كاهش بینایی می شوند، ممكن است در آستانه ابتلا به گلوكوم باشند و باید مصرف دارو را قطع كرده و به پزشك مراجعه كنند.
وی ادامه داد: قرمزی چشم، درد چشم یا حساسیت به نور نیز از علائم بروز گلوكوم است و در موارد خیلی شدید علاوه بر این علائم، ممكن است بیمار با تهوع و سردرد نیز مواجه شود
كه البته كمتر از 10 درصد موارد دارای این علائم هستند ولی در 90 درصد افراد هیچ علامتی ندارد.
نیلفروشان با بیان اینكه در معاینات دوره ای افرادی كه سابقه فامیلی دارند، باید علائم این بیماری با دقت بیشتری بررسی شود، افزود: علائم این بیماری در مراحل پیشرفته خود را نشان می دهد بنابراین توصیه می شود كه افرادی كه با احتمال بالاتری از این بیماری مواجه اند، معاینات دوره ای داشته باشند.
** افزایش جمعیت سالمندان و گلوكوم
فوق تخصص شبكیه در مورد اینكه با توجه به رشد جمعیت سالمندان در ایران و اینكه گلوكوم بیماری وابسته به سن است، ممكن است در آینده نزدیك شمار مبتلایان به این بیماری در كشور افزایش یابد، گفت: افزایش جمعیت سالمندان در ایران مساله ای است كه بسیاری از كشورها با آن مواجه هستند و همین امر می تواند در آینده سبب افزایش شیوع این بیماری در سراسر دنیا شود.
نیلفروشان با یادآوری اینكه گلوكوم علامت خاصی ندارد و بیشتر در سنین بالای 40 سال رخ می دهد، برای پیشگیری از رشد شمار مبتلایان به این بیمار در كشور توصیه كرد: افرادی كه هیچ نوع سابقه فامیلی در خانواده خود در مورد این بیماری نداشته اند، اما شماره چشم نزدیك بینی یا دوربینی بالایی دارند، حتی زودتر از 40 سالگی مثلا در سن 30 سالگی از نظر ابتلا به گلوكوم تحت معاینه قرار گیرند.
وی افزود: افرادی كه هیچ سابقه خانوادگی یا ریسك فاكتوری در این خصوص ندارند، بهتر است بعد از 40 سال تا حدود 50 سالگی هر دو تا سه سال یك بار و از سن 50 سال به بالا هر یك تا دو سال یك بار تحت معاینات چشمی قرار گیرند.
** شیوع گلوكوم
فوق تخصص شبكیه در خصوص شیوع این بیماری نیز اظهار كرد: طبق آمار جهانی 2 درصد افراد بالای 40 سال به این بیماری مبتلا هستند و در كشور ما نیز در همین حد است؛ به طور كلی هرچه سن افراد بالاتر می رود احتمال ابتلای آنها به این بیماری نیز بیشتر می شود.
** گلوكوم، بیماری بدون درمان
نیلفروشان با تاكید بر اینكه گلوكوم درمان نمی شود و فقط می توان با روش هایی پیشرفت آن را كنترل كرد، گفت: در زمینه درمان این بیماری دارودرمانی و جراحی جایگاهی ندارد و حتی به عنوان درمان كمكی نیز این روش ها كاربردی در این زمینه ندارند.
وی در مورد سلول درمانی یا پیوندهایی مانند پیوند عصب نیز توضیح داد: پیوند عصب نیز در درمان این بیماری جایی ندارند و در زمینه سلول درمانی هم تاكنون اقدامی در سطح دنیا انجام نشده است.
نیلفروشان ادامه داد: روش هایی مانند درمان دارویی یا جراحی نیز كه در مورد این بیماری استفاده می شود، برای كنترل بیماری است چراكه اختلالی كه ایجادشده را نمی توان با این روش ها جبران كرد و بیماری كه به دلیل بیماری گلوكوم دچار اختلال دید شده است، تا آخر عمر این اختلال را به همراه خواهد داشت و قابل برگشت و بهبودی نیست.
بر اساس اهمیت این بیماری، شیوع بالا و احتمال نابینایی مبتلایان به آن، هشتم مارس مصادف با 18 اسفندماه از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان روز جهانی آب سیاه (گلوكوم) نامگذاری شده است تا به این طریق توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان كشورهای مختلف به اعمال روش های پیشگیرانه در این خصوص معطوف شود.
علمی**1834**1440
خبرنگار: ناهید شفیعی **انتشاردهنده: گلشن
تهران- ایرنا- آب سیاه (گلوكوم) بیماری خاموش و خطرناك چشمی با احتمال نابینایی است كه مهمترین علت ثابت شده در بروز آن علاوه بر افزایش سن، برخی داروهایی است كه برای درمان سردردهای میگرنی مصرف می شوند.
