به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، سنت سبز كردن سبزه از دیرباز میان ایرانیان مرسوم بوده است. در ایران باستان دانه های گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، باقلا، نخود و كنجد را بر ستون های خشتی می كاشتند و روز ششم فروردین آنها را برمی چیدند و به نشان بركت و باروری در تالارها پخش می كردند.
بنابراین، رسم سبز كردن سبزه به شیوه كنونی برای استقبال از نوروز و استفاده از آن در سفره هفت سین از دیرباز برجای مانده است. این رسم اگرچه پسندیده است اما در گذشته های دور، هنگام پایه گذاری آن نه بحران آب وجود داشت، نه تهدیدهای زیست محیطی و نه مساله امنیت غذایی. اكنون اما چالش هایی چون افزایش جمعیت، كم آبی، خشكسالی و امنیت غذایی مطرح است.
براساس گزارش برخی نهادهای حامی محیط زیست، سبزه عید ایرانیان باعث هدررفت شش میلیارد لیتر آب می شود. اگر هر خانوار ایرانی برای سبزه عید 200 تا 300 گرم گندم یا حبوبات مصرف كند، با توجه به مصرف 1500 لیتر آب برای جوانه زدن هر كیلو بذر، سالانه چهار تا شش میلیارد لیتر آب برای كاشت سبز هدر می رود.
افزون بر این، رها ساختن این میزان سبزه در طبیعت، خیابان ها، نهرها و جوی های آب گندیدگی، آلودگی های میكروبی و قارچی و همچنین صحنه زشتی در فضای طبیعت ایجاد می كند.
كارشناسان و فعالان محیط زیست بر این باورند كه گندم یك كالای استراتژیك است و نباید برای سبزه عید نوروز آن را هدر داد. آنان كاشت دانه در باغچه ها، استفاده از دانه های سبز شده به عنوان خوراك پرندگان، كاشت بذرها در خاك، كاشت بذر سبزی، جمع آوری و تبدیل سبزه های عید به كود كمپوست را پیشنهاد می دهد.
** جایگزینی دانه ها و بذرهایی با قابلیت استفاده
«فرخ مستوفی» كارشناس محیط زیست در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا، گفت: اگرچه در حال حاضر، محیط زیست ایران دچار آسیب های جدی مانند گرد وغبار، كم آبی و خشكسالی است و مساله سبز كردن دانه ها در كنار این بحران كمتر چشمگیر است اما در كشوری كه مشكل تغذیه، تولید غلات و فقر وجود دارد، باید گفت استفاده از دانه های خوراكی تهیه سبزه عید نیز می تواند در جای خود پراهمیت باشد.
این فعال محیط زیست با برآورد تقریبی میزان غلات و بذرهای مصرف شده در آستانه عید گفت: میزان قابل توجه غله و حبوباتی كه هر خانواده برای پایبندی به سنت سبزه درست كردن در عید استفاده می كند و همچنین وجود خرافاتی مانند اینكه سبزه پس از پایان عید باید در طبیعت رها شود، این ضرورت را ایجاد می كند كه فرهنگ سازی در این زمینه صورت گیرد.
«با وجود اینكه مردم حاضرند برای حفظ سنت سبزه درست كردن هنگام نوروز هزینه زیادی صرف كنند اما باید این سنت به نحوی هدایت شده و با استفاده از روش های جایگزین ادامه یابد.»
فرهنگ سازی در راستای استفاده از بذرها و دانه هایی كه دارای ارزش غذایی انسانی نیستند اما خاصیت جوانه زدن و سبز شدن دارند، خیساندن بذرهایی كه قابلیت خوراكی برای انسان دارند مانند بذر شاهی یا تره و همچنین، كاشت گیاه یا نهال كوچكی در گلدان كه رشد و سبزینگی آن ادامه داشته باشد از جمله راهكارهای پیشنهادی مستوفی برای جلوگیری از هدررفت غلات و حبوبات است.
** خیساندن یك مشت دانه؛ گامی در جهت حفظ سنت
«حمید توسلی عسگری» رییس انجمن طبیعت گران برنا نیز در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، كاهش حجم غلات و حبوبات برای درست كردن سبزه عید را از بهترین راهكارهای آن دانست.
انجمن طبیعت گران برنا تشكلی است مردم نهاد كه در راستای آموزش، ترویج و فرهنگ سازی زیست محیطی از سنین پایین به كودكان فعالیت می كند.
عسگری در پاسخ به پرسش پژوهشگر ایرنا مبنی بر چگونگی فرهنگ سازی در تغییر سنت دیرینه سبز كردن سبزه عید ضمن حفظ این سنت، گفت: انجمن برنا مركز آموزشی زیست محیطی كودكان است كه در این مركز كودكان با مدل زندگی سبز آشنا می شوند. این مدل زندگی از آداب و رسوم و آیین های ملی مذهبی در برمی گیرد.
وی با اشاره به چرایی كاشت سبز كردن دانه هایی مانند گندم یا انواع حبوبات در ایران باستان به هنگام نوروز گفت: ایرانیان در فصل بهار هفت گونه غلات را با این ذهنیت كه دانه ای كه بهتر رشد كند، نشان دهنده این است كه در سال آینده محصول بیشتر و بهتری خواهد داشت. این خرده فرهنگی و باوری بوده كه وجود داشته است
وی ضمن مخالفت با سبز كردن حجم زیادی از دانه های مختلف و دور ریز و هدررفت دانه ها، افزود: متاسفانه این سنت همانند بسیاری از سنت های دیگر به سمت تجمل گرایی و اسراف سوق یافته است در حالی كه با سبز كردن میزان اندكی از دانه ها می توان ضمن حفظ و بقای این سنت، از هدررفت آن نیز جلوگیری و در مصرف آب صرفه جویی كرد.
«هم اكنون موسسه طبیعت گران برنا، سنت سبز كردن سبزه هنگام نوروز را به كودكان با سبز كردن تنها مشت كوچكی گندم به كودكان در كنار مضامینی چون اسراف نكردن در مصرف نان، آموزش می دهد.»
«این فرهنگ نباید از بین رود و باید آن را به صورت مشخص و محدود با راهكارهایی چون كاهش میزان غلات و حبوبات مصرفی، حفظ كرد.»
حس طراوت و شادابی كه سبزه بر سر سفره هفت سین نوروز انكارناپذیر است اما با وجود این برای جلوگیری از دور ریز و هدررفت دانه های خوراكی بسیار در آستانه عید، بهتر است این سنت در مسیری درست به گونه ای كه كمترین اسراف و آسیب به محیط زیست را به همراه داشته باشد، هدایت شود. كاشت دانه هایی كه قابلیت انتقال به طبیعت و تبدیل شدن به درخت مانند خرما، پرتقال، نارنگی و بلوط داشته باشند، كاشت انواع بذر سبزی خوردن، رها نكردن سبزه در سطل زباله ها، جوی های آب و فضای سبز شهری، استفاده از دانه های سبزه شده به عنوان خوراك پرندگان، ایجاد تدابیری از طرف شهرداری ها برای گردآوری سبزه ها در پایان نوروز با هدف تبدیل به كود كمپوست از جمله راهكارهای كاهش هدررفت گندم و حبوبات به عنوان ماده های غذایی ارزشمند است.
پژوهشم**9283** 1601**خبرنگار: فرشته ذبیحیان** انتشاردهنده: شهناز حسنی
تهران – ایرنا - فصل بهار، زمان سرسبزی طبیعت، تولد زمین، آغازگر سال نو و تحویل نوروز است. سفره هفت سین ایرانیان مجموعه ای از نمادهای بهار را در خود جای داده و سین سبزه نمادی از سرسبزی و طراوت بهار است.
