وقتي آتش بازي جاي آداب و رسوم چهارشنبه آخر سال را مي گيرد

ايرانيان از ديرباز، در برپايي جشن و سرور، سابقه طولاني داشته‌اند و در تقويم باستاني آنها هر روز از ماه نامي دارد كه اسم يكي از روز ها منطبق بر نام ماه است كه در آيين پارسي هر زمان كه نام روز و ماه يكي مي‌شد، مردم با به فال نيك گرفتن اين اتفاق، جشن و سرور برپا مي‌كردند.
شمار زيادي از اين جشن‌هاي متفاوت در ميان صفحات تاريخي گم شده و به باد فراموشي سپرده شدند، اما هنوز پس از گذشت سال هاي طولاني تعدادي هرچند اندك از اين جشن ها در جاي جاي ايران بر پا مي‌شود كه «چهارشنبه سوري» يكي از اندك جشن‌هاي فراموش نشده‌ي ما در طول تاريخ است.
چهارشنبه‌سوري، جشني مخصوص است كه در شب چهارشنبه آخرين ماه سال برپا مي شود كه در واقع پيش در آمدي براي جشن‌هاي نوروزي است و با برگزاري اين جشن، مردم به استقبال بهار مي‌روند.
طبق آيين باستاني ايراني در اين شب آتش بزرگي برپا مي‌شود، كه تا صبح زود و طلوع آفتاب، برافروخته مي‌ماند و مردم از روي آتش مي‌پرند و با گفتن 'زردي من از تو سرخي تو از من'، زردي، بيماري و مشكلاتشان را به دست آتش مي‌سپارند و به جاي آن سرخي، گرما و نيرو را از آتش هديه مي‌گيرند.
با وجود قدمت اين جشن، در تاريخ كهن اين مرز و بوم، كه حتي در شاهنامه فردوسي نيز اشاراتي هرچند كوچك به دان شده است، آئين چهارشنبه سوري به طور كامل مربوط به زرتشتيان نمي‌شود چرا كه آنها پريدن از روي آتش را عملي زشت، مكروه و نا پسند مي‌دانند.

*** شبكه هاي اجتماعي و آيين هاي روزهاي پايان سال
جذابيت هاي خاص انواع شبكه هاي اجتماعي نيز نتوانسته در برابر مراسم چهارشنبه سوري در ايران كار ويژه اي از پيش ببرد و هر مقدار كه به روزهاي پايان سال و به خصوص چهارشنبه آخر سال نزديك مي شويم بر ميزان صداهاي ناشي از انواع ترقه و مواد محترقه نيز افزوده مي شود.
شبكه هاي اجتماعي و اينترنت، پديده اي كه اين روزها به كمك دلالان و ساقي هاي مواد محترقه آمده است و بازار خريد و فروش اينترنتي مواد محترقه چهارشنبه سوري را از طريق انواع كانال ها و گروه هايي كه در اين باره ايجاد شده گرم كرده است.
هر چند پليس فتا تلاش هاي فراواني براي شناسايي سايت ها و وبلاگ هايي كه در اين چند سال براي فروش مواد محترقه انجام داده است اما پديده هاي نوظهور دنياي فناوري گوي سبقت را ربوده و بازار مكاره اي در اين شب عيد براي افراد سودجو ايجاد كرده است.
بر اساس آمارها، اگر هر 23 ميليون و 800 هزار خانواده ايراني تنها يك نوع از مواد محترقه ارزان قيمت، به طور مثال يك آبشار 2 هزارتوماني خريداري كند در روزهاي پاياني سال گردش مالي اين مواد محترقه به خروج 47 ميليارد و 600 ميليون تومان از كشور كمك مي كند.
*** پويش هاي مردمي در رسانه هاي اجتماعي براي برگزاري چهارشنبه سوري بي خطر
با گشتي در فضاي مجازي، اين روزها پويش هاي مردمي چهارشنبه سوري بي خطر و نه به استفاده از ترقه و مواد منفجره را مشاده مي كنيم.
با شهادت جمعي از آتش نشانان در حادثه پلاسكوي تهران نيز، كاربران فضاي مجازي پويش هاي مردمي نه به چهارشنبه سوزي را در فضاي مجازي راه اندازي كردند.
به عنوان مثال، پويشي كه مطالب آن در فضاي مجازي با هشتگ #تكريم_شهداي_نجات #تحريم_مواد_منفجره ميان كاربران به اشتراك گذاشته شده است.
اين پويش ها، شعار چهارشنبه سوري بدون ترقه را به عنوان اصلي ترين هدف خود انتخاب كرده و به دنبال اين هستند كه اقشار مختلف جامعه به خصوص كودكان، نوجوانان و جوانان را به پرهيز از استفاده از مواد منفجره ترغيب كنند تا در روز چهارشنبه سوري روزي بي خطر داشته باشيم.

*** آيين هاي جشن چهارشنبه سوري در ايران قديم
جشن چهارشنبه سوري مانند ديگر جشن هاي ايراني آيين هاي ويژه خود را دارد و صرفا به افروختن آتش و بيان جملات و كلمات خاص محدود نمي شود و نشان دهنده باورها و رفتارهاي زيباي آييني ايرانيان در قديم مي باشد كه در ذيل به اختصار به چند مورد از آنها اشاره مي شود:
– آجيل مشكل گشا:اين آجيل همان لركlurk يا آجيل گاهنبارها است كه در ميان زرتشتيان با تركيب هفت گونه خشك بار شامل، پسته، بادام، سنجد، برگه ي هلو، انجير و خرما تشكيل مي شود؛ كه گاهي نارگيل، قيسي و مويز و نبات هم به آن مي افزايند.
– فال كوزه: در اين شب درون كوزه اشعاري (بيشتر حافظ) را درون كوزه اي همراه با چيزي از افراد مانند انگشتر يا گوش واره مي انداختند و كودكي يك شعر و يك شي را در مي آورد كه نشان فال وي بود.
– كجاوه بازي يا شال اندازي: كه با آويختن كجاوه كوچكي كه مي سازند و يا شال كمر از بالاي بام خواستار هديه مي شوند.
– قاشق زني: كه بيشتر جنبه سر گرمي دارد و جوانان با انداختن چادر روي خود را مي پوشانند و با زدن قاشق به هم به جلوي خانه ها رفته و خواستار هديه مي شوند.
– كوزه شكني:با شكستن كوزه اي آب نديده (نو) خواستار رفع بلا و قضا مي شوند.
– گره گشايي:در اين شب كساني كه فكر مي كنند بختشان بسته است، با گره زدن بخشي از دستمال يا روسري خويش بر سر راهي مي ايستند و از اولين كسي كه مي گذرد مي خواهد گره را باز كند تا بخت او هم باز شود.
– آش چهارشنبه سوري:صاحب نذر با اعلام پختن آش از ديگران مي خواهد كه نذري اگر دارند بياورد و در آش شريك شوند.
توجه به اين دست از مراسم ها بيش از هر چيز مشخص مي كند كه ما از چهارشنبه آخر سال، تنها به ظواهر پرسر و صداي آن توجه كرده ايم بدون اينكه به عمق و لايه هاي ديگراين مراسم كه در قديم انجام مي شد توجه كنيم.
نكته مورد توجه اين است كه برخي تنها براي دستيابي به هيجانات زودگذر به دنبال آسيب به خود و ديگران در اين ايام هستند، ايامي كه مي تواند از شادترين و به يادماندني روزهاي زندگي شان باشد.
6125 سيدبهادر حسيني