كشتار حلبچه زخمي التيام نيافته بر پيكره تاريخ بشريت-عبدالله رحماني*

در چنين روزي يكي از غم انگيزترين و دردناك ترين رويدادهاي تاريخ جنگ در جهان رقم خورد، رويدادي كه شايد براي التيام زخم هاي آن سال هاي سال زمان لازم باشد.
هرچند امسال پس از گذشت 29سال از اين فاجعه و تراژدي انساني، شايد غبار فراموشي زمان روي اين رويداد نشسته و افكار عمومي جهان تا حدودي آن را فراموش كرده باشد، اما روح انسان هاي آزاده جهان هنوز هم براي اين فاجعه، آزرده خاطر هستند.
شايد بايد گفت مرگ مردمان بي گناه حلبچه با طعم خردل (ايپريت) با چاشني تاول زاي گاز اعصاب تابون و سارين وبوي مرگ آور سيانوژن؛ تراژدي تلخ غيرمنتظره اي بود كه پس از جنگ جهاني دوم رخ داد و هنوز هم پس از سال ها آثار و تبعات آن باقي است.
ابعاد جنايت جنگي رژيم بعث عليه بشريت در حلبچه آن چنان گسترده بود كه با وجود سكوت رسانه اي غرب، موقعيت بين‏المللي عراق و حاميان غربي و عربي وي را بسيار تضعيف كرد، اما باز هم مرگ پنج هزار انسان بي گناه، جرمي نبود كه بتوان روي آن سرپوش گذاشت.
**بخش رسانه اي فاجعه حلبچه
شهر حلبچه ساعت 14 روز 25 اسفند 66 توسط ميراژهاي بمب افكن و هواپيماي سوپر اتاندارد فرانسوي رژيم بعثي بمباران شد.
در اين حملات هوايي كه به دستور مستقيم صدام و علي حسن المجيد معروف به علي شيميايي صورت گرفت بر اثر آن پنج هزار نفر كشته و بيش از 15 هزار نفر از اهالي اين شهر 30 هزار نفري مجروح شدند.
نيروي هوايي عراق پنج نقطه شهر را با استفاده از انواع بمب هاي شيميايي از جمله گازهاي اعصاب وي ايكس، سارين و تابون و گاز خردل بمباران كرد.
اين شهر چند روز قبل از فاجعه ياد شده با بمب هاي متعارف هدف قرار گرفته بود و ساكنان آن اطلاع چنداني از بمباران شيميايي و راه هاي مقابله با آن نداشتند كه همين امر باعث افزايش تلفات و شدت اين فاجعه شد.
بسياري از ساكنان اين شهر جنگ زده هنگام اين حمله شيميايي به پناهگاه ها و زيرزمين خانه هاي خود پناه بردند و بر اثر خفگي و از دست دادن قدرت ديد و تاول هاي پوستي، جان خود را از دست دادند.
ابعاد گسترده اين فاجعه و بازتاب رسانه اي آن، باعث شد كه مردم جهان از وقوع اين جنايت هولناك با خبر شوند و باعث شد بسياري از سران كشورهاي مختلف و انجمن ها و سازمان هاي غيردولتي در سراسر جهان آن را محكوم كنند و آن را جنايت عليه بشريت اعلام كنند.
**بخش حقوقي و بين المللي فاجعه حلبچه
شايد در تاريخ سياسي جهان براي نخستين بار بود، حكومتي ديكتاتور اين گونه مردمان خود را به كام مرگ مي كشاند و در فاصله كوتاه چند ثانيه هزاران بي گناه را قرباني سياست هاي ددمنشانه خود كند.
شواهد و قرائن گوياي آن است كه از منظر حقوق بين المللي؛ بمباران شيميايي حلبچه نقض آشكار پروتكل 17 ژوئن 1925 در محكوميت كاربرد سلاح هاي شيميايي، اسناد كنفرانس صلح لايحه 1899 و1907، ماده 6 اساسنامه دادگاه نورنبرگ 1964، ماده 5 عهدنامه واشنگتن 1922، ماده 3 اعلاميه جهاني حقوق بشر 1948و كنفرانس منع كاربرد از سلاح هاي شيميايي (پروتكل منع استفاده از سلاح شيميايي 1929 و كنوانسيون چهارم ژنو 1949) بود.
گفته شده است كه در مجموع 207 شركت اروپايي از جمله شركت هايي از كشورهاي هلند، آلمان و فرانسه به رژيم بعث عراق سلاح كشتار جمعي فروخته اند.
بعدها دادگاه بين المللي لاهه در كش و قوسي، جنايات بمباران شيميايي صدام حسين را نسل كشي عليه بشريت اعلام كرد و به آن راي داد.

**رژيم بعث عراق ركوردار استفاده از سلاح شيميايي در جهان
در طول هشت سال دفاع مقدس نيروهاي عراقي بارها به استفاده گسترده از سلاح هاي ضد انساني پرداختند و با حمله هاي شيميايي عليه اهداف جنگي و غيرنظامي ايران، ركورد استفاده مكرر و گسترده از اين سلاح ها را به نام ارتش خود به ثبت رساندند.
نخستين حمله شيميايي عراق عليه ايران در بيست و سوم دي 1359 هجري خورشيدي در 50 كيلومتري غرب ايلام صورت گرفت.
اما يكي از بزرگ ترين جنايت هاي رژيم بعث عراق حمله به سردشت بود كه در اين حمله 110 تن از ساكنان غيرنظامي اين شهر كشته شدند و هشت هزار تن ديگر نيز در معرض گازهاي سمي قرار گرفتند و مسموم شدند.
سكوت مجامع بين المللي پس از اين رويداد سبب شد تا اين رژيم به استفاده از سلاح هاي كشتار جمعي ادامه و از آن پس به صورت مستمر نواحي گوناگون ايران و مناطق كردنشين عراق را مورد هجوم سلاح هاي شيميايي قرار دهد.
اما در واقع مي توان گفت كه بمباران شيميايي حلبچه يكي از تلخ ترين رويدادهاي جنگ تحميلي است.
عراق هنگامي از سلاح هاي شيميايي در طول جنگ هشت ساله بهره مي برد كه جزو 120 كشور امضا كننده پروتكل ژنو درباره منع استفاده از سلاح‏هاي سمي و شيميايي بود.

**حلبچه سمبل مقاومت
پس از اين رويداد بسياري از شاعران و هنرمندان كُرد زبان در سوگ قربانيان اين فاجعه انساني به خلق آثار ادبي و هنري پرداخته و با نگاهي هنرمندانه اين مظلوميت ها را بازگويي مي كنند.
هر چند طراحي هزاران تابلو نقاشي و اجراي دهها نمايش و فيلم تنها مي تواند گوشه هايي كوچك از دردهاي قربانيان حلبچه بازگو كند اما اين شهر اينكه به سمبلي از مقاومت و مظلوميت مردم اين ديار تبديل شده است.
رويداد حلبچه يكي از تراژديك ترين رويداد تاريخ معاصر مردم اقليم كردستان عراق است و به نمادي از مظلوميت و فرياد دادخواهي مردم اين اقليم تبديل شده است.
قربانيان حلبچه بخش كوچكي از 182 هزار قرباني رژيم بعث در عمليات اين رژيم مرسوم به انفال بود و به همين دليل تابلويي در مدخل ورودي مزار شهداي حلبچه و بناي يادبودي كه به ياد پنج هزار شهيد فاجعه شيميايي در اين شهر بنا شده، عبارت (ورود بعثيان به داخل قبرستان ممنوع است) خودنمايي مي كند.
اكنون پس از 29 سال از فاجعه حلبچه هنوز هم ياد قربانيان اين رويداد در مناطق مختلف جهان گرامي داشته مي شود و مسبب اين رويداد نيز در 29 اسفند 1382(20 مارس 2003) به بهانه داشتن سلاح شيميايي مورد حمله ائتلاف بين‌المللي به رهبري آمريكا و بريتانيا قرار گرفت و براي هميشه از صفحه روزگار محو شد.
پايان
**عبدالله رحماني خبرنگار ايرنا مركز كردستان