در ادامه اين گزارش كه به قلم بيتا مهدوي منتشر شد، آمده است: زيرا تغذيه از مهمترين عوامل موثر در سلامت آدمي است و به هم خوردن عادت‌هاي غذايي در زمان مسافرت در نقاط مختلف كشور، مي‌تواند سلامت افراد را به خطر بيندازد.
در همه جاي دنيا غذا خوردن يكي از مهمترين جذابيت‌ها و لذت‌هاي سفر است و از اينرو سلامت خدمات رستوران‌هاي بين راهي و جاده‌اي از اهميت زيادي بر خوردار است. خوشبختانه در سال‌هاي اخير با شدت گرفتن نظارت‌ها و رقابتي‌تر شدن فضاي رستوران‌ها در اغلب جاده‌ها و شهرهاي كشور، كيفيت غذاي آنها، ارتقاء يافته است.
كارشناسان معتقدند،خانواده‌ها در ايام نوروز بايد از رژيم غذايي متعادل و سالم تبعيت كنند، رژيمي كه شامل غلات، ميوه، سبزيجات، لبنيات، گوشت قرمز بدون چربي، گوشت‌هاي مرغ و ماهي و حبوبات باشد كه نه فقط انرژي مورد نياز بدن را تأمين كند، بلكه ذخيره و بازسازي آن را هم انجام دهد.
آنان همچنين مي‌گويند،مسافران نوروزي تا آنجا كه ممكن است، غذاي خود را تهيه كنند ودر صورتي كه خواستند به رستوران‌ها بروند، به ظاهر، وضعيت كاركنان و شرايط بهداشتي محيط آنها دقت كنند.
** بازرسي رستوران‌ها در ايام نوروز
مهندس سيد رضا غلامي رئيس ستاد سلامت نوروزي مركز سلامت محيط و كار معاونت بهداشتي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مورد بهداشت رستوران‌ها در ايام نوروز به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: همه ساله با فرا رسيدن زمان مسافرت‌هاي نوروزي، وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي برنامه‌هاي تشديد نظارت و كنترل مراكز تهيه، عرضه و فروش مواد غذايي و ارتقاء ايمني مواد غذايي و سلامت مسافران نوروزي را تدارك مي‌بينند و به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراسر كشورابلاغ مي‌كند.
وي با بيان اين مطلب كه امسال هم برنامه سلامت به دانشگاه‌هاي سراسر كشور ابلاغ شده است واكيپ‌هاي بازرسي براي نظارت و كنترل مراكز تهيه مواد غذايي كار خود را آغاز كرده اند، مي‌افزايد: نظارت بر بهداشت فردي، مراكز تهيه مواد غذايي، اماكن عمومي،شبكه‌هاي آبرساني و رستوران‌ها، جزو اولويت‌هاي اكيپ‌هاي سلامت است.
رئيس ستاد سلامت نوروزي ياد آوري مي‌كند: دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراسر كشوردر قالب 750 اكيپ نظارتي، به صورت روزانه ودر ساعات اداري وغير اداري كار خود را از اول اسفند امسال آغاز كرده‌اند كه تا 15 فروردين ماه آينده ادامه دارد. حدود 2500 اكيپ بازرسي هم به صورت كشيك در مراكز استان‌ها و همچنين ستاد معاونت بهداشت دانشگاه‌ها، مشغول فعاليت هستند.
وي با اشاره به اين مطلب كه سامانه تلفني 190 آماده رسيدگي به تخلفات مراكز تهيه غذا و رستوران‌ها است، مي‌گويد: اين سامانه به طور شبانه روزي آمادگي پاسخگويي به مردم را دارد و به طور مستمر فعال است.
مهندس غلامي در پاسخ به اين پرسش كه سال گذشته چه تخلفاتي انجام شده است، مي‌افزايد: نبود ايمني مواد غذايي و عدم رعايت بهداشت فردي، از مهمترين تخلفات مراكز عرضه مواد غذايي و رستوران‌ها در سال گذشته بود و از اينرو امسال اولويت كاري را روي اين 2 مساله گذاشته‌ايم تا كمتر شاهد تخلفات باشيم.
وي ياد آوري مي‌كند: سال گذشته تعداد كل بازديد‌هاي بهداشتي از اماكن بين راهي
10 هزار و 547 مورد بود كه 173 مورد از اماكن متخلف به مراجع قضايي معرفي و همچنين77 مورد به دليل تخلفات بهداشتي تعطيل شدند وبراي شاغلين در اماكن بين راهي هم 2 هزار و 862 كارت بهداشت صادر شد.
رئيس ستاد سلامت نوروزي مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي با بيان اين مطلب كه اولويت مهم آموزش بهداشت فردي به اصناف بوده است، ياد آوري مي‌كند: درگذشته امكان سنجش موارد آلودگي كم بود، ولي خوشبختانه در حال حاضرهمكاران ما در اكيپ‌هاي بازرسي مجهز به دستگاه‌هاي پر تابلي هستند كه آلودگي سطوح ميز طبخ غذاي رستوران‌ها،وسايل غذا خوري مانند بشقاب،قاشق چنگال و ليوان و حتي آلودگي انگشت دست كارگران را هم مشخص مي‌كند.البته ما نمي‌توانيم همه كارگران را از لحاظ سلامت بررسي كنيم، ولي با توجه به امكانات و منابعي كه در اختيار دانشگاه‌هاي علوم پزشكي قرار گرفته است، مي‌توانيم درصدي از آنان را بررسي كنيم و آلودگي‌هاي غذايي را كاهش دهيم.
وي در مورد رعايت بهداشت فردي مي‌گويد: بهداشت فردي موضوع خاصي است كه درمراكز خدمات دهي مانند رستوران‌ها، بايد بيشتر رعايت شود كه شامل شستن دست‌ها، پوشيدن لباس كار به هنگام سرو و پخت غذا واستفاده از دستكش است كه همه اين نكات بهداشتي دركلاس‌هاي آموزشي به اصناف ارائه شده است و در صورت عدم رعايت آنها، طبق مقررات با آنان بر خورد مي‌شود.
مهندس غلامي با بيان اين مطلب كه مردم در همه جا بايد بهداشت فردي را رعايت كنند، مي‌افزايد: رعايت بهداشت فردي ضامن سلامت افراد جامعه است يكي از مهمترين اصول آن هم شستن دست‌ها است. شستن دست‌ها با آب، جلوي 40درصد از آلودگي‌ها را مي‌گيرد و در صورت استفاده از صابون به 80 درصد و اگر شستن همراه باآب گرم باشد، به 95 درصد هم مي‌رسد.
وي با بيان اين كه اولويت ديگر برنامه سلامت نوروزي، كنترل مصرف دخانيات است، اضافه مي‌كند: در اين برنامه، كنترل بيماري‌هاي غير واگير، كنترل رنگ در غذا و شيريني و ميزان نمك و روغن، از ديگر اولويت‌هاي بهداشت مواد غدايي در برنامه سلامت نوروزي است.
** تغذيه در سفرهاي نوروزي
دكتر علي راستي - متخصص تغذيه به گزارشگر روز نامه اطلاعات مي‌گويد: در ايام عيد متاسفانه برنامه غذايي بسياري از مردم دستخوش تغيير مي‌شود و در بعضي از موارد، آنان را راهي مراكز درماني و بيمارستان‌ها مي‌كند و از اين رو رعايت نكات تغذيه‌اي اهميت زيادي دارد.
وي مي‌افزايد: مسافراني كه در بين راه غذا مي‌خورند، بايد در جريان باشند كه در آنها رستوران‌هاي غيراستاندارد زيادي وجود دارد كه متأسفانه سطح بهداشت در آنها ابتدايي است و از اين رو چنانچه مجبور به خوردن غذا در رستوران‌هاي بين راهي هستند، از محل‌هاي مطمئن غذا تهيه كنند. براي ارزيابي سطح بهداشت در اين گونه واحدها هم بايد به وضعيت دستشويي‌ها، لباس كارگران، نظافت ميزها، بودن مگس و ساير حشرات و وسايل صرف غذا مانند چنگال، قاشق، ليوان و پارچ آب توجه كنند.
اين متخصص تغذيه با اشاره به اين مطلب كه مسافران در طول سفر بايد آب را فقط از منابع مطمئن تهيه و يا از آب‌هاي معدني استفاده كنند، مي‌افزايد: اگر در كنار جوي آبي توقف كرده‌ايد تا غذا را در آن جا بخوريد، به هيچ وجه به فكر استفاده از آب جوي نيفتيد، مصرف آب رودخانه‌ها، چشمه‌ها و درياچه‌ها به هيچ وجه توصيه نمي‌شود. در مواردي هم كه به سلامت آب مشكوك هستيد يا مي‌خواهيد براي كودكان غذا تهيه كنيد، جوشاندن آب به مدت 5 دقيقه يا استفاده از قرص‌هاي‌هالوژن (ماده ضدعفوني‌كننده آب) طبق دستورالعمل آن، به سالم‌سازي آب كمك مي‌كند همچنين يخ را از مراكز مطمئن تهيه كنيد و از مصرف يخ‌هايي كه در شرايط غيربهداشتي و روي زمين نگهداري يا خرد مي‌شوند، خودداري كنيد.
وي با بيان اين مطلب كه در ايام سفر تا حد امكان از خوردن انواع خورش، كباب كوبيده، سالاد الويه و همبرگر خودداري كنيد مي‌گويد: خورش‌ها از جمله غذاهايي است كه مي‌توان آن را چند بار گرم كرد و ماندگي آن به سختي قابل تشخيص است. از مصرف كباب كوبيده و همبرگر به دليل بي‌اطلاعي از كيفيت گوشت و ماندگي چند روزه گوشت چرخ‌شده و به كار بردن موادي مانند خرده نان و ادويه‌جات بايد خودداري كرد.
** پيشگيري از مسموميت‌هاي غذايي
دكتر راستي در مورد مهمترين نكات در پيشگيري از مسموميت‌هاي غذايي مي‌افزايد: پخت غذا و خوردن آن در همان روز، مهمترين راه پيشگيري از مسموميت‌هاي غذايي است و از اينرو در سفرها براي حمل مواد غذايي فاسدشدني، از فلاكس‌هاي مناسب يخ استفاده كنيد. هرگز غذاهاي پخته شده را بيش از 2 ساعت در دماي محيط رها نكنيد و اگر هواي اتاق گرم است، غذا را بيش از يك ساعت نگه نداريد. براي دوباره گرم كردن غذاهاي باقيمانده، آنها را تا 74 درجه سانتيگراد گرما دهيد و همچنين غذاهايي را كه بيش از 3 روز، حتي در يخچال باقي مانده‌اند، مصرف نكنيد.
وي با اشاره به اين مطلب كه مسافران از خريد غذاها يا ميان وعده‌هاي بين راهي مانند حبوبات پخته، لوبيا و باقلا، لواشك، فلافل، سمبوسه و پيراشكي خودداري كنند، ياد آوري مي‌كند: نوع غذا در طول سفر بسيار مهم است. با توجه به اينكه رطوبت زياد، رشد و تكثير ميكروب‌ها را بيشتر مي‌كند، سعي كنيد از غذاهاي نيمه خشك با رطوبت كم مانند عدس پلو، لوبيا پلو و ماكاروني استفاده كنيد، ضمن اينكه بايد توجه داشت غذاي مورد مصرف بايد كاملاً پخته شود. ممكن است با توجه به مدت تعطيلات و احتمالاً تعجيل در ساعت حركت، در تهيه غذا كوتاهي شود و غذا به ويژه گوشت به طور كامل پخته نشده باشد كه همين موضوع سبب آلودگي و فساد آن مي‌شود.
اين متخصص تغذيه مي‌گويد:مسافران از غذاهاي نيمه پخته و خام به طور جدي خودداري كنند و غذا را در طول سفر در دماي بالاتر از 60 درجه سانتي گراد يا پايين‌تر از 10 درجه سانتي گراد نگهداري كنند ودر صورتي كه قصد دارند غذاي خود را بيشتر از
2 ساعت نگه دارند، هنگام توقف و قبل از صرف غذا آن را به طور كامل حرارت دهند، زيرا در زمان نگهداري غذا در سفر ميكروب‌ها در مواد غذايي رشد مي‌كنند. بايد هنگام استفاده از غذا آن را تا دماي 70 درجه سانتي گراد حرارت داد تا به طور كامل داغ شود. بنابراين از خوردن غذاهايي كه به طور سطحي گرم يا تفت داده شده خودداري كنيد، و به هنگام استفاده از غذاهاي محلي، از افراد بومي راهنمايي بخواهيد.
وي در مورد انتقال بيماري‌ها در سفر مي‌گويد: خيلي‌ها پس از مسافرت دچار بيماري مي‌شوند، بدون آنكه دليل آن را بدانند. متأسفانه بعضي از افراد بيمار از رستوران‌هاي بين راهي استفاده مي‌كنند كه بيماري‌هاي گوارشي، تنفسي و عفونت‌ها را از اين طريق به ديگر افراد انتقال مي‌دهند، همچنين بيماري سل مي‌تواند از طريق عطسه و سرفه بيماران، به افراد سالم منتقل شود. افرادي كه مشكلات دستگاه گوارشي دارند، با استفاده از توالت‌هاي عمومي و از طريق مدفوع اين نوع بيماري‌ها را انتقال مي‌دهند. تعداد زيادي از اين بيماران دست‌هاي خود را با آب و صابون نمي‌شويند و همين دست‌ها را به دستگيره در سرويس‌هاي بهداشتي و ظروف غذاخوري مي‌زنند و در نتيجه مسافران هم به سادگي دچار اين بيماري‌ها مي‌شوند.
** علائم مسموميت‌ها
اين متخصص تغذيه همچنين مي‌گويد: مسموميت‌هاي غذايي در سفرهاي نوروزي عوامل تهديد كننده‌اي است كه بايد مورد توجه جدي قرار گيرد. اين بيماري معمولاً باتب، بي حالي، خستگي و اسهال همراه است و اين علايم در بيماران معمولاً بعد از 12 تا 24 ساعت خود را نشان مي‌دهد.
وي با بيان اين مطلب كه مسموميت‌ها برحسب عوامل ايجادكننده و سن افراد متفاوت است، مي‌افزايد: متاسفانه مسموميت در مورد كودكان مي‌تواند خطر مرگ را به دنبال داشته باشد. ميكروب‌هاي بيماري زا داخل قوطي‌هاي كنسرو هم مي‌تواند علاوه بر ايجاد مسموميت، به دستگاه تنفسي افراد آسيب برساند و 13 ساعت پس از مصرف، بي حالي، حالت تهوع و سرگيجه به سراغ افراد بيايد. با گذشت زمان، حرف زدن و بلع غذاي مصرف كنندگان با مشكل رو به رو مي شود.
** توصيه‌هاي بهداشتي به مسافران نوروزي
* در طول سفر به طور متناسب و متنوع از تمامي گروه‌هاي غذايي استفاده شود. به طور مثال روزانه و متناسب با نياز بدن از 2 تا 3 ليوان شير يا ماست مصرف كنيد و به منظور پيشگيري از كم آبي بدن و يبوست، روزانه حدود 8 ليوان آب بنوشيد.
* تا حد امكان از مصرف غذاهاي آماده و نيمه آماده مانند سوسيس، كالباس و همبرگر بپرهيزيد و در صورت استفاده از غذاهاي كنسروي، از سلامت آنها اطمينان حاصل كنيد. يعني قبل از مصرف به ظاهر و تاريخ توليد و انقضاي كنسروها توجه كنيد و آنها را به مدت20 دقيقه بجوشانيد.
* در طول سفر از انواع خشكبار، شير و ميوه‌هاي تازه به جاي چيپس، پفك و نوشيدني‌هاي گازدار استفاده كنيد.
* قبل از مصرف ميوه و سبزي‌هاي تازه، آنها را به خوبي بشوئيد و ضدعفوني كنيد.
* به بهداشت فردي در طول سفر توجه كنيد و دستان خود را قبل از صرف غذا و ميان وعده‌ها با آب و صابون كاملاً شست و شو دهيد.
* در طول سفر از حمل گوشت خام و مواد لبني با ماندگاري كوتاه خودداري كنيد و هرگز غذاهاي پخته شده را بيش از 2 ساعت در دماي محيط، رها نسازيد.
* مواد غذايي را درون ظروف دربسته نگهداري كنيد.
* اگر فرآورده‌هاي غذايي ظاهر يا بوي ناخوشايندي دارد، هرگز آن را نچشيد.
* مواد غذايي را از فروشگاه‌هاي معتبر كه عرضه كننده مواد غذايي تازه و مرغوب هستند، تهيه كنيد و از خوردن غذا در رستوران‌هاي غير بهداشتي و غير مطمئن بپرهيزيد. به طور كلي بهداشت سالن، دستشويي‌ها و البسه كارگران رستوران‌ها و داشتن كارت بهداشتي معتبر، مي‌تواند معيار سطح بهداشت رستوران‌ها باشد.
* براي آشاميدن در صورت امكان از آب‌هاي معدني استفاده كنيد و در غير اين صورت حتما به بهداشت ظرف آب و ليوان توجه داشته باشيد. بهتر است لوازم شخصي مثل قاشق، چنگال و ليوان مخصوص خود را به همراه ببريد.
* براي پيشگيري از ابتلا به يبوست علاوه بر مصرف آب، ميوه‌ها، غلات فيبردار و نان سبوس دار مصرف كنيد.
* از مصرف سالاد و سبزي‌هاي خام در رستوران‌ها بپرهيزيد و به جاي مصرف نوشابه‌هاي گازدار از نوشيدني‌هاي بدون گاز و كم كالري مثل دوغ بنوشيد.
* به جاي مصرف غذاهاي سرخ شده، از غذاهاي آب پز و تنوري مصرف كنيد و از خوردن دسرهاي شيرين و چرب مثل انواع كيك،كارامل و مواردي از اين قبيل در طول سفر بپرهيزيد.
*منبع: روزنامه اطلاعات، 1395.12.26
** گروه اطلاع رساني**9128**9131** انتشاردهنده: شهربانو جمعه
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در گزارشي نوشت: هر سال با فرارسيدن سال نو، مسافرت‌هاي نوروزي هم آغاز مي‌شود و اين در حالي است كه در اين ايام، تغديه مناسب و رعايت بهداشت مواد غذايي، اهميت زيادي دارد.
