كانون های سیاسی تاریخ معاصر ایران در چهارمحال و بختیاری

در این استان اگر چه طبیعت بكر نقطه عطف گردشگری چهارمحال و بختیاری است اما بافت عشایری، این استان را از ویژگی های منحصر به فردی در ایران برخوردار كرده است.
در كنار این 2 مولفه مهم گردشگری در چهارمحال و بختیاری، اما تعدادی از كانون های گردشگری این استان دارای هویتی سیاسی تاریخی است كه در كمتر استانی یافت می شود.
از جمله این كانون ها، «كتیبه های انقلاب مشروطه» است كه تنها در این استان وجود دارد و این كتیبه های سنگی در هیچ جای ایران نیست.
انقلاب مشروطه بخشی از تاریخ معاصر ایران است كه مردم این استان به ویژه قوم بختیاری نیز در این جنبش، نقش آفرینی كرد و بخشی از سر آغاز قیام علیه استبداد قاجار از دامنه كوههای بختیاری رخ داد.
مردم چهارمحال و بختیاری نه تنها در خلق حماسه های تاریخی نقش آفرین بوده اند، بلكه در انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی ایران نیز نقش آفرین بوده اند.
** كتیبه های مشروطه در ده چشمه فارسان
كتیبه های انقلاب مشروطه در روستای ده چشمه شهرستان فارسان، شاید یكی از سیاسی ترین جاذبه های گردشگری معاصر ایران باشد.
انقلاب مشروطه در دوره مظفرالدین شاه قاجار و سپس در دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حكومت استبدادی به حكومت مشروطه رخ داد كه در نهایت به تشكیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی ایران انجامید.
در این انقلاب كه حدود سالهای 1285به مدت 7 سال در ایران با حوادث مختلفی همراه بود، سردار اسعد و بی بی مریم به همراه عشایر بختیاری در آن نقش آفرینی كردند.
اما یكی از سیاسی ترین جاذبه های گردشگری، كتیبه های مشروطه خواهان در شهرستان فارسان است كه در تاریخ معاصر بارها به آن اشاره شده است.
مشروطه خواهان پس از فتح پایتخت در راه بازگشت در روستای ده چشمه 2 كتیبه فتح تهران را به یادگار گذاشتند كه اكنون این كتیبه ها از جاذبه های گردشگری این بشمار می رود.
روستای ده چشمه شهرستان فارسان یكی از روستاهای دیدنی است كه سنگ نوشته های انقلاب مشروطه در دوران قاجار را در خود نهفته دارد و سندی از حركتهای صورت گرفته مردم این منطقه در انقلاب مشروطه محسوب می شود.
این روستا دارای جاذبه های گردشگری از جمله سنگ نوشته های مشروطه است كه در كنار غاری به نام پیر غار و چشمه و آبشاری زیبا با طبیعت بكر و منحصر به فرد قرار دارد.
مجموع سنگ نوشته های پیرغار در روستای ده چشمه شهرستان فارسان، تنها سند سنگی مشروطه دوم در ایران است.
این مجموعه سنگی به دستور حاج خسرو خان سردار ظفر بختیاری ، حاج علی قلی خان سردار اسعد دوم بختیاری و جعفر قلی خان سردار اسعد سوم بختیاری، مقارن با جنگ جهانی اول روی یك تخته سنگ در كوهپایه ای از رشته كوه زاگرس جاودان شد.
مجموعه سنگ نوشته مشروطه پیرغار، شرح فعالیت مجاهدین چهارمحال و بختیاری در مبارزه با استبداد محمدعلی شاه قاجار است.
این سنگ نوشته ها علاوه بر شرح وقایع مربوط به فتح اصفهان و تهران و همراهی مجاهدان چهارمحال و بختیاری با نهضت مشروطه خواه روحانیت اصفهان به رهبری آیت الله نورالله اصفهانی، مبین جریانهای فكری سیاسی و اجتماعی حاكم بر جنوب غربی ایران مقارن با اعاده مشروطه دوم و سقوط استبداد صغیر است.
مجموعه سنگ نوشته های مشروطه پیرغار مشتمل بر چهار قطعه بر روی زمینه سنگ سیسیلی به خط نستعلیق نگارش شده است.
این سنگ نوشته ها بیانگر عدالت خواهی مردم چهارمحال و بختیاری و اعاده مشروطه دوم متعلق به یكصد سال پیش است كه مشروطه خواهان چهارمحال و بختیاری از مسیرهای دزك، جونقان، دهكرد (شهركرد فعلی)، شهرك، وانان، چالشتر، فردانبه و فارسان تحت فرماندهی ابراهیم خان ضرغام السلطنه برای پیوستن به روحانیت مشروطه خواه به سمت اصفهان حركت كردند.
این حركت عدالتخواهانه و مشروطه خواهانه با رمز'علی' (ع) و لااله الالله محمد رسول الله (ص) آغاز شد و پس از الحاق به روحانیت اصفهان، محور حركت برای فتح پایتخت قرار گرفت.
سنگ نوشته های مشروطه خواهی چهارمحال و بختیاری در روستای ده چشمه شهرستان فارسان در 39 كیلومتری مركز استان واقع شده و به عنوان یكی از جاذبه های گردشگری این استان است.
** قلعه دزك شهرستان كیار
كاخ قلعه دزك در روستای دزك شهرستان كیار چهارمحال و بختیاری، خاستگاه برخی رویدادهای ملی و میزبان شخصیت های مختلف تاریخی و ادبی ایران و جهان بوده است.
كاخ قلعه دزك، در سال 1325 هجری قمری به دستور لطفعلی خان امیرمفخم بختیاری پسر امامقلی خان حاجی ایلخانی با الهام از معماری و تزئینات بدنه قصرهای اروپایی قرن 17 و 18 میلادی و با تركیبی از معماری و هنر ایرانی در روستای دزك بنا شد.
كاخ قلعه دزك كه به دست هنرمندان ایرانی معماری و تزئین شده، دارای اتاق هایی با درب هایی ارزشمند از چوب گردو است كه در آن نقش و نگارهای زیبایی به كار برده شده است.
طبقه اول كاخ قلعه تاریخی دزك یك هشتی ورودی در میانه ساختمان دارد كه از هر دو طرف به محوطه درون بنا متصل می شود و در طرفین این هشتی، چهار ایوان قرار دارد.
اتاق های طبقه دوم كاخ قلعه دزك، 2 ایوان مجزا از هم در شمال و 3 ایوان متصل به هم در جنوب دارد كه 2 اتاق سه دربی در ایوان های شمالی و 2 اتاق سه دربی قرینه در ایوان جنوبی باز می شود.
در بین این اتاق ها سالن بزرگی بنام دیوانخانه یا سفره خانه وجود دارد كه در مجاورت این سالن، اتاق زیبایی به نام اتاق آئینه قرار گرفته كه در طرفین آن 2 اتاق كوچك به نام گوشواره ساخته شده است.
اتاق آئینه كاخ قلعه دزك، معروف به آئینه خانه در مجاورت سالن بزرگ دیوانخانه قرار دارد، این اتاق بسیار زیبا به سبك اروپایی تزئین شده است.
اتاق آئینه با نمونه های متنوع هنر گره چینی و نقش بُری و شیشه نقاشی دارای 2 پوسته عكس درهم بوده كه نمای سه بعدی داشته و نمونه های آن كمیاب است.
در دوران مختلف تاریخ معاصر ایران شخصیت هایی مانند وحید دستگردی، علی اكبر دهخدا، فرخی یزدی، دكتر محمد مصدق، ملك الشعرای بهار، ابوالقاسم نجفی، راولینسن، ایزابل برد بیشاپ، هنری رنه دالمانی، شونمان و ویلسون در كاخ قلعه دزك حضور یافتند.
این قلعه تاریخی، مكانی مناسب و امن برای گردهمایی افراد مهم و صاحب نظر، برای هم اندیشی برای اجرای تصمیمات مهم و ملی بود.
كاخ قلعه دزك، نه تنها میزبان شخصیت های ملی و افراد نامدار جهانی در سال های اخیر بود، بلكه خاستگاه اصلی برخی افتخارات ملی در دوره انقلاب مشروطه بود.
در سال های اخیر به منظور استفاده مطلوب تر از فضای موجود در كاخ قلعه دزك، موزه پوشاك و موزه سنگ استان در این مجموعه تاریخی فرهنگی راه اندازی شده است.
موزه پوشاك كاخ قلعه دزك در بهمن 1388 راه اندازی و در آن پوشاك شهرها، روستاها و مناطق شاخص و خاص چهارمحال و بختیاری معرفی و به معرض نمایش گذاشته شد.
در این موزه، علاوه بر معرفی پوشاك، زیور آلات، صندوق، صندوقچه و وسایل مرتبط با پوشش اقوام و مجموعه ای از تصاویر قدیمی مربوط به نمونه پوشاك سنتی و محلی چهارمحال و بختیاری به نمایش درآمده است.
موزه سنگ كاخ قلعه تاریخی دزك نیز 21 بهمن 1394 به عنوان دومین موزه سنگ چهارمحال و بختیاری، پس از موزه سنگ قلعه تاریخی چالشتر، گشایش یافت.
به گزارش ایرنا، كاخ قلعه تاریخی دزك، در 16 تیر سال 1367 به شماره 1731 به عنوان اثر تاریخی درجه یك، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
این قلعه در 50 كیلومتری مركز چهارمحال و بختیاری میزبان مهمانان و گردشگران نوروزی است.
**قلعه سردار اسعد جونقان
قلعه سردار اسعد بختیاری در شهرستان فارسان نیز یكی دیگر از جاذبه های تاریخی سیاسی چهارمحال و بختیاری است كه در انقلاب مشروطه نقش آفرینی داشت.
این بنا در 2 طبقه اواخر دوره قاجاریه و پس از دستیابی فرزندان حسینقلی خان ایلخانی به قدرت سیاسی توسط علیقلی خان ملقب به سردار اسعد دوم بختیاری وزیر جنگ دولت احمد شاه قاجار با الهام از كاخهای اروپایی قرن نوزدهم میلادی بر سر گذرگاه جاده لینچ بنا شد.
این قلعه با هماهنگی میرزا علی اصغر اتابك (امین السلطان) صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار به همراه دیگر خویشان كه از جمله سهامداران آن شمرده می شدند و به منظور نظارت بر حسن اجرای قراردادهای تجاری خوانین بختیاری و شركای انگلیسی بنیاد نهاده شد.
قلعه سردار اسعد در دروه مشروطیت و شروع قیام بختیاریها بر سر زبان ها افتاد و نام خود را در تاریخ معاصر ایران ثبت كرد.
این قلعه در زمینی به مساحت 14 هزار متر مربع بنا شده بود و انقلابیون مشروطه خواه برای فتح اصفهان و تهران از این قلعه ساماندهی شدند.
كاخ قلعه سردار اسعد بختیاری دارای بخش شاه نشین است كه در دو طبقه به شكل مستطیل و به مساحت یك هزار و 200 متر با معماری ایرانی و اروپایی و متناسب با موقعیت و اقلیم سرد استان طراحی و ساخته شد.
این بنای تاریخی از گل و خشت و با روكشی از آجر ساخته شده و بنا در سال 1356 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه سردار اسعد بختیاری یا قلعه مشروطه، مربوط به دوران قارجار در شهر جونقان است كه در 1356 با شماره 1548 به عنوان یك اثر تاریخی ثبت ملی شد.
كاخ قلعه سردار اسعد بختیاری شهرت خود را مدیون مشروطه خواهان است كه بخشی از قیام بختیاری ها در انقلاب مشروطه در این كاخ قلعه شكل گرفت.
زمانی این كاخ قلعه دارای محوطه ای وسیع بود، ولی به مرور زمان به دلیل وضعیت تدافعی این قلعه حالت دفاعی به خود گرفت و محوطه این قلعه كوچك شد.
زمانی كه علیقلی خان سردار اسعد، زمامداری ایل بختیاری را بر عهده داشت، این قلعه را در 2 طبقه با خشت و نمای آجر ، ملات گچ و خاك و هنرهای حجاری گچبری، آیینه كاری و نقاشی احداث كرد.
قلعه سردار اسعد در 44كیلومتری مركز چهارمحال و بختیاری در شهر جونقان پذایری مهمانان نوروزی است كه به این استان سفر می كنند.
**قلعه چالشتر شهرستان شهركرد
یكی دیگر از قلعه های سیاسی تاریخی چهارمحال و بختیاری قلعه چالشتر یا قلعه خانی است اما مانند سه اثر دیگر چندان نام و آوازه ای در تاریخ انقلاب مشروطه ندارد.
برخی معتقدند در این قلعه برای انقلابیون مشروطه خواه اسلحه های دست ساز ساخته می شد اما صحت تاریخی آن هنوز تایید نشده است.
قلعه چالشتر چهار محال و بختیاری تلفیقی از معماری دوران قاجار در ایران با معماری اروپایی است كه با ستونهایی ایستاده از سنگ، خودنمایی می ‌كند.
این قلعه در منطقه 'چالشتر ' واقع شده كه در دوره صفویه مركز حكمرانی چهارمحالی‌ها بوده است كه ‌به ‌وسیله كلانتران روستاهای و مناطق تحت سیطره خود را كنترل می‌كردند و پس از انتصاب 'حسین قلی‌خان ' به عنوان ایلخان بختیاری، در اواسط حكومت ناصرالدین شاه، حكمرانان این منطقه از حاكمیت بر چالشتر خلع و تنها به زمین داران بزرگ تبدیل شدند.
مجموعه قلعه تاریخی چالشتر كه به ' قلعه خانی' مشهور می‌باشد، در ‎ 110سال پیش در چالشتر احداث و بنا شده است.
در یكی ‌از سر ستونهای سنگی این مجموعه قلعه، تاریخ ساخت آن را به سال ‎1321هجری قمری حك كرده‌اند.
مجموعه تاریخی چالشتر شامل ' سردر سنگی'،'خان‌نشین '، ' اندورنی '، ' حمام '، ' انبارها ' و ' اصطبلها ' است و قلعه عیانی و خان‌نشین این مجموعه تاریخی دارای ‎ 38ستون سنگی با سر در و ایوان می‌باشد.
' ازاره سنگی ' منقوش این مجموعه قلعه شامل نقوش افسانه‌ای و اسطوره‌ ای، زندگی روزمره ، گل و گیاه، گل و گلدان، گل و مرغ، نقوش پیچش گیاهی و نقوش فرشته است.
این نقوش به صورت ماهرانه و زیبا خلق شده و در برخی موارد به صورت برجسته حجاری شده است و در این مجموعه قلعه، اندرونی با یك دالان به‌ قسمت خان‌نشین ارتباط داشته و ایوان آن دارای ‎ 10ستون سنگی است.
ایوان با آجركاری و كاشی معرق در لچكی‌ها و پیشانی بنا با ازاره‌های سنگی منقوش شامل درختان تاك، گل و گلدان ،گل و مرغ و سرو و كاج تزئین شده است.
اتاق های این مجموعه قلعه نیز با نقوشی به سبك نقاشی ' لندنی' كه تلفیقی از هنر نقاشی ایرانی و غربی است، مزین است و این سبك نقاشی كه در دوره قاجار به اوج خود می‌رسد، شامل نقوش گل و گلدان، افسانه لیلی و مجنون و نقوش اسلامی شامل یوسف و زلیخا به همراه خط نوشته‌ای از آیات قرآن است.
این مجموعه قلعه دارای پنج ایوان است و 5 اتاق نیز در اندرونی آن وجود دارد و در مجموع دارای ‎ 40ستون است.
قلعه چالشتر یا خانی در 5 كیلومتری شهركرد در منطقه چالشتر و در محور گردشگری سامان است.
به گزارش ایرنا، كانون گردشگری چهارمحال و بختیاری در كنار 4 كانون تاریخی سیاسی این استان اكنون میزبان گردشگران نوروزی است كه از نقاط مختلف استان به مرتفع ترین مركز استان در ایران می آیند.
سالانه در تعطیلات نوروزی نزدیك به یك میلیون گردشگر از این استان دیدن یا از این استان به مقصد جنوب یا فلات مركزی ایران عبور می كنند.
گزارش: محمود رئیسی**انتشاردهنده: جهانبخش صفری دهكردی
2097/6021