گام هاي عملي تهران و باكو در توسعه روابط

درسال 1395در راستاي تحقق توافق هاي حاصله ميان دو كشور درچند سال اخير، گام هاي موثري برداشته شده است كه طرح هاي اقتصادي مشترك در دست اجرا بيانگر اين واقعيت است.
سفر رسمي 15 اسفند سال گذشته الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان به جمهوري اسلامي ايران بنا به دعوت همتاي ايراني خود با فاصله يك سال از سفر رسمي قبلي نشانگر عزم و اراده سياسي جدي جمهوري آذربايجان و جمهوري اسلامي ايران براي توسعه روابط دو جانبه است.
پس از رياست جمهوري حسن روحاني و تشكيل دولت يازدهم، اين سومين سفر رسمي الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان به كشورمان بود.
الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان درسال هاي 2014 و 2016 ميلادي دو سفر رسمي به جمهوري اسلامي ايران داشته است.
براين مبنا است كه كارشناسان سياسي در ارزيابي ازسطح فعلي مناسبات جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان، آن را در مسير توسعه و گسترش روابط فيمابين عنوان كردند.
همچنين كارشناسان سياسي و صاحب نظران در جمهوري آذربايجان بر اين باورند كه روابط سياسي دو كشور پس از برقراري روابط ديپلماتيك جمهوري آذربايجان و جمهوري اسلامي ايران در سال 1992 ميلادي درحال حاضر در بالاترين سطح قرار دارد و الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان توانست در راستاي تحقق خط مشي حيدر علي اف رهبر فقيد جمهوري آذربايجان جهت توسعه روابط با جمهوري اسلامي ايران گام هاي موثري بر دارد.
سياست حيدر علي اف در راستاي تقويت روابط با جمهوري اسلامي ايران از سوي الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان نيز ادامه داشته است.
موضع گيري اصولي الهام علي اف دربرخي مسايل بين المللي از جمله نسبت به تحريم هاي ظالمانه غرب عليه جمهوري اسلامي ايران موجب تحكيم اعتماد متقابل ميان دو كشور شده است.
الهام علي اف بارها درسطوح بين المللي مختلف مخالفت كشورش با اعمال تحريم هاي عليه جمهوري اسلامي ايران را بيان كرده و خواستار رفع هرگونه اختلاف نظرهاي موجود مربوط به برنامه هسته اي كشورمان از طريق روش هاي مسالمت آميز و مذاكرات شده است.
جمهوري آذربايجان همچنين از اولين كشورهاي بود كه ضمن استقبال از توافق برجام ايران با كشورهاي غربي آمادگي خود را براي گسترش روابط با كشورمان درهمه زمينه ها اعلام كرد.
دولت جمهوري آذربايجان همچنين در شرايط ادامه توطئه هاي گوناگون غرب عليه جمهوري اسلامي ايران اعلام كرد اين كشور هرگز به ميداني عليه جمهوري اسلامي ايران تبديل نخواهد شد.
آيت الله خامنه‌اي مقام معظم رهبري در ديدار الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان در سفر اخير وي به تهران، مواضع دولت آذربايجان در قبال جمهوري اسلامي ايران از جمله در مورد مذاكرات هسته‌اي را بسيار خوب ارزيابي كرد و افزود: دولت آذربايجان در محافل و مجامع سياسي همواره در كنار ايران بوده است و اين مواضع مثبت، بيش از پيش دو كشور را به يكديگر نزديك مي‌كند.
روابط جمهوري آذربايجان و ايران در دولت يازدهم به رياست حسن روحاني وارد مرحله جديد شده و در واقع تحركي بي سابقه در مناسبات دو كشور براي بسط هر چه بيشتر روابط و همكاري هاي فيمابين درهمه حوزه ها مشاهده مي شود.
رييس جمهوري آذربايجان در سفر اسفند سال گذشته كه درجريان آن دو سند همكاري دو كشور در زمينه مقابله با پول شويي و نيز تعاملات فيمابين درحوزه حمل و نقل ريلي به امضا رسيد، گفته است در چند سال گذشته مناسبات دو كشور به بالاترين سطح خود رسيده و بايد اين روند ادامه ‏يابد.‏
الهام علي اف به ارتباط نزديك و دوستانه مسوولان دو كشور اشاره كرد و گفت : سفر امروز در توسعه همكاري‌ها و ‏مناسبات دو كشور، تاثير بسزايي دارد و به توسعه و تعميق روابط با تهران افتخار مي كنيم.
حسن روحاني رييس جمهوري كشورمان نيز با تاكيد بر اين كه جمهوري اسلامي ايران براي توسعه مناسبات خود با ‏همسايگان اهميت زيادي قائل است و در اين بين جمهوري آذربايجان جايگاه ويژه‌اي دارد، گفت : هيچ ‏محدوديتي براي گسترش روابط و همكاري‌هاي تهران- باكو وجود ندارد.‏
رييس جمهوري ايران نيز سفر رييس جمهوري آذربايجان به تهران را زمينه ساز تحركي تازه در روابط دو كشور ‏عنوان كرد.
با توجه به اين كه سه سفر رسمي از مجموع شش سفر الهام علي اف به جمهوري اسلامي ايران در دوره رياست جمهوري وي، در چهار سال اخير انجام گرفته است، نشانگر گسترش بي سابقه روابط دو كشور در اين مرحله و نيز علاقه باكو و تهران براي تعميق مناسبات فيمابين مي باشد.
دراين حال روساي جمهوري ايران و جمهوري آذربايجان در سه سال اخير به طور كلي هشت بار ديدار كرده و اين ديدار ها از لحاظ تقويت روابط دوجانبه و نيز همكاري هاي منطقه اي از اهميت خاص برخوردار است.
روساي جمهوري ايران و آذربايجان در اين ديدارها علاوه بر گسترش روابط دوجانبه در حوزه هاي مختلف، راهكارهاي توسعه همكاري هاي منطقه اي را نيز بررسي كردند و مرداد سال گذشته ديدار سه جانبه حسن روحاني، الهام علي اف و ولاديمير پوتين روساي جمهوري ايران ، آذربايجان و روسيه در باكو در همين راستا ارزيابي مي شود و از نتايج رايزني هاي سران دو كشور بوده است.
ديدار سه جانبه روساي جمهوري ايران، آذربايجان و روسيه در باكو در واقع پايه گذار فرمت جديد همكاري هاي منطقه اي بود و اين ديدار تاريخي مورد توجه مجامع بين المللي قرار گرفت.
در بيانيه مشترك سران ايران، روسيه و آذربايجان امضا شده در پايان اين ديدار عزم راسخ سه كشور براي گسترش همكاري درهمه زمينه ها انعكاس يافته است.
اين ديدار به اجراي برخي پروژه هاي منطقه اي و به خصوص استفاده هر چه بيشتر از ظرفيت هاي ترانزيتي سه كشور از طريق تكميل دالان حمل و نقل شمال – جنوب، تحرك جدي بخشيد.
به طوركلي تاكنون ميان ايران و جمهوري آذربايجان بيش از120 سند همكاري درحوزه هاي مختلف سياسي، اقتصادي، امنيتي ، فرهنگي و گردشگري به امضا رسيده و درحال حاضر نيز يك مبناي حقوقي بسيار مناسب براي توسعه روابط فيمابين درهمه عرصه ها فراهم است.
اين درحالي است كه برخي مخافل بيگانه غربي و صهيونيستي به ريشه هاي عميق و مشتركات تاريخي، ديني و فرهنگي مردم ايران و جمهوري آذربايجان متوجه بوده و براي ايجاد تفرقه و اختلاف ميان دو كشور همسايه و دوست، تلاش هاي بي وقفه داشتند.
اين محافل بيگانه براي ايجاد بدبيني ميان ايران و جمهوري آذربايجان نسبت به يكديگر بيشتر از اهرم هاي مختلف و به خصوص رسانه هاي تحت نظارت خود استفاده كردند ولي به خاطرعزم جدي مسوولان دو كشور همه اين تلاش هاي خصمانه بي نتيجه بوده است.
دراين ارتباط الهام علي اف در يكي از سخنراني هاي خود اعلام كرد دوستي آذربايجان و ايران شكست ناپذير است و هيچ نيروي بيگانه نمي تواند بين ما ايجاد تفرقه كند.
علي اف همچنين اتحاد آذربايجان و ايران را براي آينده دو كشور و نيز منطقه بسيار مهم عنوان كرد .
رييس جمهوري آذربايجان در مهرماه سال گذشته نيز طي سخناني در مراسم تسليم استوارنامه جواد جهانگيرزاده سفير جديد كشورمان در جمهوري آذربايجان با اشاره به قرارگرفتن روابط جمهوري آذربايجان و ايران درسطح بالا و توسعه با سرعت مناسبات فيمابين درهمه حوزه ها، آن را نشانه اراده سياسي روساي جمهوري دو كشورعنوان كرد.
رييس جمهوري آذربايجان همچنين علاقمندي كشورش براي تحكيم هرچه بيشتر روابط دوستي و برادري با جمهوري اسلامي ايران را اعلام كرد.
ايران و جمهوري آذربايجان همچنين درقالب نهادهاي بين المللي ازجمله در سازمان ملل متحد، سازمان همكاري اسلامي و سازمان همكاري اقتصادي(اكو)همكاري هاي نزديك داشته و باكو همواره از موضع گيري تهران در رابطه با مناقشه قره باغ و حمايت از تماميت ارضي جمهوري آذربايجان ابراز قدرداني كرده است.
همچنين چالش ها و تهديدات موجود درمنطقه از جمله ضرورت مبارزه مشترك با تروريسم بين المللي برقراري روابط تنگاتنگ و همكاري هاي گسترده ميان جمهوري آذربايجان و جمهوري اسلامي ايران را ايجاب مي كند.
بنا براين گام هاي موثر برداشته شده در راستاي تقويت روابط سياسي ايران و جمهوري آذربايجان تاثيرمثبت به توسعه همكاري هاي اقتصادي دو كشور داشته است كه سال 1395 از لحاظ آغاز اجراي چند طرح مشترك اقتصادي سال مهمي به شمار مي رود.
با مرور بر سفرهاي متقابل و مرتب مقامات دو كشور و نيز مذاكرات انجام گرفته و توافقات حاصل شده ميان جمهوري آذربايجان و ايران مي توان گفت، دو كشور براي استفاده هرچه بيشتر از ظرفيت هاي موجود جهت توسعه روابط اقتصادي در شرايط مناسبات سياسي بسيار خوب، عزم راسخ دارند.
كارشناسان براين باورند كه بحران اقتصادي و مالي جهان و كاهش قيمت نفت در بازارهاي جهاني ايجاب مي كند تا دو كشورهمسايه براي مقابله با تاثيرات منفي اين بحران به تعاملات خود در حوزه هاي اقتصادي مختلف بيافزايند و بصورت مشترك از ظرفيت هاي يكديگر به نحو احسن بهره مند شوند.
ميان ايران و جمهوري آذربايجان تا به كنون به طوركلي 40 سند همكاري در حوزه هاي اقتصادي مختلف به امضا رسيده و امضاي 21 سند ديگر نيز در دستور كار قرار مي گيرد.
در راستاي تقويت روابط اقتصادي جمهوري آذربايجان و ايران كميسيون مشترك همكاري هاي اقتصادي دو كشور بسيار فعال بوده است.
الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان در رابطه با تلاش هاي كميسيون مشترك همكاري هاي اقتصادي ايران و جمهوري آذربايجان جهت توسعه روابط اقتصادي فيمابين،درسال گذشته مدال دوستي اين كشور را به محمود واعظي رييس ايراني اين كميسيون اعطا كرد.
بنابراين سال 1395 از لحاظ عملي كردن توافقات حاصله ميان ايران و جمهوري آذربايجان و گسترش روابط اقتصادي فيمابين ازجمله اجراي برخي پروژه هاي مشترك، سال پر تحركي بود.
برگزاري مراسم كلنگ زني پل ريلي آستارا – آستارا در مرز ايران و جمهوري آذربايجان رويداد مهم در راستاي اتصال خطوط آهن دو كشورهمسايه درقالب تكميل دالان حمل و نقل شمال–جنوب بود.
اين مراسم ارديبهشت ماه سال گذشته با حضور روساي كميسيون مشترك همكاري هاي اقتصادي و مسوولان راه دو كشور برگزار شد.
همچنين براساس توافقات حاصله ميان دو كشور همزمان با اين سازه حمل و نقل، ساخت خط ريلي 8.3 كيلومتري از ترمينال راه آهن آستاراي جمهوري آذربايجان تا مرز ايران و نيز ساخت خط ريلي1.7 كيلومتري و ترمينال جابجاي محموله ها درخاك ايران آغاز شد.
براساس كارهاي انجام گرفته در اين راستا اداره راه آهن جمهوري آذربايجان در اواسط آبان ماه طي گزارشي از پايان كارهاي ساخت و ساز خط ريلي جديد 8.3 كيلومتري از پايانه راه آهن آستاراي جمهوري آذربايجان تا مرز جمهوري اسلامي ايران را خبر داد.
حسن روحاني رييس جمهوري ايران درجريان ديدار با الهام علي اف همتاي آذربايجاني در جريان سفر اخير از تهران گفت: اتصال راه‌آهن آستارا – آستارا اقدم مهمي بود كه به انجام رسيد.
وي اظهار اميدواري كرد هرچه سريع تر خط راه‌آهن رشت به آستارا نيز با مشاركت دو كشور متصل شود تا به ‏واسطه آن راه‌آهن جمهوري آذربايجان به خليج فارس متصل شود.‏
درمرداد ماه سال گذشته مراسم كلنگ زني كارخانه مشترك خودروسازي در كوي صنعتي نفت چالا واقع در168كيلومتري جنوب باكو با حضور شاهين مصطفي اف وزير اقتصاد جمهوري آذربايجان و محمدرضا نعمت زاده وزير صنعت، معدن و تجارت ايران برگزار شد كه يكي از رويداد هاي مهم درعرصه همكاري هاي اقتصادي دو كشور مي باشد.
ظرفيت توليد اين كارخانه كه براساس طرح مشترك 15 ميليون دلاري شركت هاي ايران خودرو و 'آذيوروكار' احداث مي شود، 10 هزار دستگاه خودرو سواري درسال خواهد بود.
دردي ماه سال گذشته و درسفرعلي ربيعي وزيركار، تعاون و رفاه اجتماعي جمهوري اسلامي ايران به جمهوري آذربايجان مراسم كلنگ زني كارخانه مشترك داروسازي در منطقه پير اللهي حومه باكو برگزار شد.
كارخانه مشترك داروسازي جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان با سرمايه گذاري بيش از21 ميليون دلاري از سوي دو كشور درسه ماه سوم سال 2018 ميلادي مورد بهره برداري قرار خواهد گرفت و در فاز نخست در آن 84 قلم دارو براي درمان امراض قلب وعروق، اعصاب و روان، ضد حساسيت، ضد ويروس و مكمل هاي دارويي توليد خواهد شد.
با توجه به اين كه جمهوري آذربايجان صد درصد داروهاي مورد نياز خود را از خارج تامين مي كند، ساخت اين واحد توليدي تحولات اساسي در تامين نيازهاي اين كشور به دارو ايجاد خواهد كرد و فرصت براي صادرات بخشي از محصولات اين كارخانه مشترك به كشورهاي همسايه از جمله روسيه، گرجستان و قزاقستان فراهم خواهد شد.
مذاكرات انجام گرفته ميان ايران و جمهوري آذربايجان و نيزعلاقه متقابل محافل كاري دو كشور براي گسترش همكاري نشان مي دهد تعداد طرح هاي مشترك اقتصادي بين طرفين افزايش خواهد يافت.
بيش ازيكصد سفر متقابل هيات هاي ايران و جمهوري آذربايجان و برگزاري سه اجلاس كميسيون مشترك همكاري هاي اقتصادي درسه سال اخير و نيز15 همايش اقتصادي و نمايشگاه ها ظرف يك سال اخير بيانگرعلاقه متقابل براي گسترش همكاري هاي اقتصادي و اجراي فعاليت هاي مشترك مي باشد.
راه اندازي قطار مسافربري نخجوان – مشهد در دي ماه سال جاري اقدامي مهم در راستاي توسعه گردشگري ميان ايران و جمهوري آذربايجان و نيز تقويت روابط مردمي دو كشور بود.
همچنين برنامه ريزي شده است، درآينده نزديك پروازهاي مسافربري در مسير اروميه – شهر قبله واقع در225 كيلومتري شمال –غرب باكو بالعكس تحقق يابد.
براثرتلاش هاي مشترك دو كشور در راستاي توسعه روابط اقتصادي حجم گردش تجاري فيمابين درسال 1395 در مقايسه با سال 1394 حدود 70 درصد افزايش پيدا كرد.
مسوولان اقتصادي جمهوري آذربايجان حجم كل سرمايه گذاري جمهوري اسلامي ايران در اقتصاد جمهوري آذربايجان را دو ميليارد و 700 ميليون دلار اعلام كردند.
همچنين براساس آمار رسمي جمهوري آذربايجان درحال حاضر بيش از 530 شركت ايراني در حوزه هاي اقتصادي مختلف اين كشور فعال هستند.
به همين دليل است كه شاهين مصطفي اف وزير اقتصاد جمهوري آذربايجان اخيرا جمهوري اسلامي ايران را از شركاي مهم بازرگاني براي كشورش عنوان كرد و فعاليت مشترك دو كشور همسايه در راستاي اجراي برخي طرح هاي اقتصادي را موفقيت آميز خواند.
توافق برجام ايران با كشورهاي غربي همچنين شرايط خوبي براي توسعه همكاري هاي اقتصادي ايران و جمهوري آذربايجان در بخش انرژي ازجمله در صنعت نفت و گاز را فراهم كرد.
دريك سال اخير سفرهاي متقابل ومرتب مقامات و هيات هاي بخش انرژي با هدف بررسي ظرفيت هاي همكاري در اين حوزه اقتصادي انجام گرفته است.
درحال حاضر ايران و جمهوري آذربايجان تاسيس يك شركت بين المللي براي فعاليت مشترك در ميادين انرژي در درياي خزر را بررسي مي كنند.
همكاري دو كشور درحوزه انرژي برق را مي توان موفقيت آميز خواند و بر اين مبنا در سال گذشته يك خط جديد انتقال برق 330 كيلوولتي ايميشلي- پارس آباد ميان دو كشور مورد بهره برداري قرار گرفت.
همچنين يكسان سازي خطوط انتقال برق ايران – جمهوري آذربايجان و روسيه در دستور كار قرار مي گيرد و سه كشور توافقنامه مربوطه در اين زمينه نيز امضا كردند.
اجراي اين پروژه به افزايش مبادله نيروي برق ميان سه كشور و نيز ترانزيت برق به كشورهاي ديگر كمك خواهد كرد.
با اين حال مسوولان ايران و جمهوري آذربايجان حجم گردش تجاري و سطح تعاملات اقتصادي فعلي را مطابق با ظرفيت هاي موجود دو كشور نمي دانند و به همين دليل بر ضرورت توسعه روابط در حوزه هاي مختلف اقتصادي و ايجاد بهترين شرايط براي همكاري بخش خصوصي دو كشور تاكيد دارند.
سفرمحمود واعظي رييس ايراني كميسيون مشترك همكاري هاي اقتصادي ايران و جمهوري آذربايجان در آخرين روزهاي سال 1395 به باكو از نظر پيگيري اجراي توافقات حاصله ميان دو كشور در راستاي اجراي برخي پروژه هاي مشترك اقتصادي و نيز هماهنگي فعاليت هاي مشترك در سال جديد، سفري مهم بود.
اقدمات متقابل در راستاي توسعه روابط فرهنگي ايران و جمهوري آذربايجان درسال 1395 نيز ادامه داشته است.
مسوولان جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان مشتركات فرهنگي را سرمايه بزرگ براي توسعه روابط سياسي و اقتصادي دو كشور مي دانند و از هرگونه ابتكارات در اين زمينه به طور متقابل درسطح دولت حمايت مي شود.
همه ساله برنامه هاي فرهنگي و هنري زيادي در شهرهاي مختلف جمهوري آذربايجان و جمهوري اسلامي ايران برگزار مي شود.
درسال 1395 نمايشگاه مساجد جمهوري آذربايجان در تبريز برگزار شده و همچنين برنامه ريزي شده است در سال آينده هفته فرهنگ جمهوري آذربايجان در شهرهاي تهران، اصفهان و اردبيل برگزار شود.
البته با توجه به ظرفيت هاي بزرگ براي همكاري دو كشور در حوزه فرهنگي، كارهاي انجام گرفته در اين عرصه را نمي توان رضايت بخش خواند و فعاليت هاي هماهنگ شده و تلاش هاي بيشتر نهادهاي مربوطه در هر دو كشور جهت استفاده حد اكثر از اين ظرفيت ها مي تواند به تعميق تعاملات فرهنگي فيمابين كمك كند.
برهمين اساس است كه مهربان علي اوا معاون اول رييس جمهوري آذربايجان در ديدار اخير محمود واعظي رييس ايراني كميسيون مشترك همكاريهاي اقتصادي دو كشور گفت لازم است مسوولان فرهنگي دو كشورهماهنگي بيشتردراين خصوص داشته باشند وبا توجه به ريشه هاي دو كشور درحوزه تمدن و فرهنگ ظرفيت هاي زيادي براي همكاري وجود دارد.
بنا براين كارشناسان و صاحب نظران تعميق تعاملات فيمابين جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان در همه حوزه ها را براي آينده روابط دو كشور و نيز گسترش همكاري هاي منطقه اي بسيار مهم مي دانند.
خاورم ** 337 ** 1064