این استان با وسعت افزون بر 20 هزار كیلومترمربع براساس سرشماری سال 1395، جمعیتی بالغ بر یك میلیون و 869 هزار نفر دارد كه در 30 شهر و حدود یكهزار روستا زندگی می كنند و شهرنشین ها بیشتر از روستانشینان آن هستند.
گلستان واقع بین دو قطب گردشگری شمال كشور و زیارتی مشهد به نگارستان ایران نیز شهر بوده و اقوام متعددی را در خود جای داده است كه شامل فارس، تركمن، سیستانی، ترك (آذربایجانی و قزلباش)، مازندرانی ها، بلوج و قزاق ها هستند.
فارسی زبان های بومی و سیستانی بیشتر در مركز و جنوب استان و مازندرانی ها در روستاهای نیمه غربی گلستان سكونت دارند، آذری ها در شهرستان گنبدكاووس و قزاق ها در گرگان و تَكرها (ته‌كر) در نگین شهر ، زابل آباد و مینودشت زندگی می كنند.
تركمن ها در بخش شرقی، مركزی و شمالی استان سكونت داشته و از برادران اهل سنت هستند.
گلستان نام جدید سرزمین تاریخی است كه در طول تاریخ و تا سده هفتم هجری به نام ایالت گرگان و از آن پس تا آغاز سده دهم به نام استرآباد و در نوشته‌های دوران اولیه اسلامی به نام جرجان نامیده می شد.
این منطقه تا سال 1376 بخشی از استان مازندران بود، اما در آن سال به صورت استانی مستقل بنام استان گلستان درآمد و شهرستان گرگان به عنوان مركز آن معرفی شد.
برخی از شهرهای كنونی گلستان از قدمت چندانی برخوردار نبوده و از بزرگ شدن روستاها به وجود آمده اند، اما برخی شهرهای آن بویژه گرگان و گنبدكاووس ریشه تاریخی دارند.
روستاهای گلستان با توجه به كشاورزی بودن این استان بیشتر به صورت متمركز و نزدیك هم هستند، این روستاها در راستای جاده ها و رودها به صورت طولی و در بخش های كوهستانی به صورت پلكانی گسترش یافته اند.
حرفه بیشتر روستاییان استان كشاورزی در افزون بر 650 هزار هكتار اراضی مستعد تولیدمحصولات مختلف همچون گندم، جو، دانه های روغنی و صیفی است.
این استان با داشتن مناطق و شهرستان های زیبا هرساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به خود جذب می كند؛ صنایع دستی اقوام مختلف، جاجیم، ابریشم بافی رامیان، ماهی، خاویار، پنبه، حلوا آماج، نان شیرینی، زنجبیلی، نون عیدی، قُطاب، پشت زیك (كنجدی)، بابتو، مارمرده (مخصوص گرگان)، پادرازی، قالی، قالیچه، پشتی تركمنی، حلوا گردویی، نان بهاره تورشو چُرَگ، نان كاك و نان شیرمال از تولیدات این استان است كه می تواند رهاورد سفر مسافران از گلستان باشد.
استان گلستان به دلیل آب و هوا، پوشش گیاهی و پارك های طبیعی مانند پارك ملی گلستان از مراكز مهم گردشگری ایران به شمار می آید كه به تعداد محدودی از جاذبه های شهرهای مختلف آن پرداخته می شود:
*گرگان:
گرگان مركز استان گلستان شهری زیبا و آراسته در متن طبیعت با دیدنی های فراوان است، با توجه به موقعیت جغرافیایی و ارتفاع زمین، آب و هوای این شهرستان متنوع و مطلوب بوده كه مناطق مرتفع وكوهستانی معتدل و سرد كوهستانی و در قسمت كوهپایه ها و قسمت های مركزی معتدل و مرطوب است.
آثار منقول و غیر منقول متعلق به دوران پیش از تاریخ كه از نقاط مختلف این شهرستان از جمله تورنگ تپه و شاه تپه به دست آمده نشانگر حضور دیرینه انسان ها و تمدن در این منطقه است كه قدمت آن به هزاره ششم پیش از میلاد می رسد.
جنگل ناهارخوران، پارك جنگلی النگدره و آبشار زیارت در جنوب شهر، پارك جنگلی قرق در شرق، آبشار رنگو و جنگل شصتكلا در 6 كیلومتری جنوب غربی، تپه هزار پیچ در غرب، جنگل توسكستان در 18 كیلومتری جنوب شرقی، روستای توسكستان، روستا و آبگرم زیارت در 15 كیلو متری جنوب، روستای ییلاقی چهار باغ در فاصله 56 كیلومتری و روستاهای كفشگیری، قرن آباد، توشن، نومَل، شموشك علیا، جعفر آباد ، شاهكوه سفلی، باغ گلبن و بافت تاریخی گرگان با افزون بر 162كیلومتر وسعت واقع در داخل شهر برخی از جاذبه های شهرستان است.
از سوی دیگر مدرسه عمادیه، مسجد جامع گرگان، كاخ آغا محمد خان، كاخ موزه، خانه های تاریخی امیر لطیفی، تقوی، باقری ها، رضا قلی نژاد، شیرنگی، خراسانی، شفیعی، كاروانسراهای قزلق، رباط سفید، میدان عباسعلی دیمه لو و تپه باستانی های تورنگ تپه و قلعه خندان و شاه تپه از دیگر نقاط دیدنی این مركز گلستان است.
* گنبدكاووس:
نام این شهرستان كه بعد از گرگان مهمترین شهر استان محسوب می شود برگرفته از نام بلندترین برج آجری جهان با نام گنبد قابوس یا میل گنبد كه متعلق به قابوس بن وشمگیر است، می باشد.
مساحت این شهرستان حدود 5071 كیلومتر مربع است.
میراث جهانی قابوس، شهر تاریخی جرجان، امامزاده یحیی بن زید (ع)، دیوار تاریخی گرگان، بقعه دانشمند، تالاب های بین المللی آلما گل، آجی گل و آلا گل (در فاصله 75 كیلومتری و در نزدیكی مرز اینچه برون)، مجموعه سواركاری، دریاچه مصنوعی، بازار روس ها، بازارچه مرزی اینچه برون و سد گلستان از جاذبه های این شهرستان است.
*رامیان:
این شهرستان كه از نظر طبیعی به دو قسمت جلگه ای و كوهستانی تقسیم می شود در شرق استان گلستان قرار دارد و بیشتر مردم آن ترك زبان و از قوم قزلباش هستند.
آبشار جوزك در سه كیلومتری جنوب شرق شهر، آبشار شفیع آباد (او شِرشِره)، آبشارهای سرخه كمر، آبشارخزه ایی پشمكی، غار پشمكی (در روستای پاقلعه)، چشمه نیلبرگ (در چهار كیلومتری جنوب شرقی شهر)، امامزاده بی بی حلیمه خاتون، امامزاده قاسم شهر دلند، چشمه گل رامیان در 5 كیلومتری جنوب شهر، غار شیر آباد، پارك جنگلی شیر آباد، قلعه ماران، چشمه سید كلاته، روستای تاریخی كشكك در 30 كیلومتری شهر، اولنگ بادو، پارك جنگلی دلند در حاشیه جاده تهران - گرگان- مشهد از جلوه های طبیعی و تاریخی این شهرستان است.
* آق قلا:
در 15 كیلومتری شمال شرقی گرگان و در كنار رودخانه گرگانرود قرار گرفته است، این شهر توسط شاه عباس در سال 1020 هجری قمری بنا شد و به نام 'اسپیدژ یا دژ سفید و پهلوی دژ' نیز گفته شده و امروز آق قلا نام گرفته است.
از صنایع دستی مردم این منطقه می توان قالی، قالیچه و پشتی تركمن را نام برد.
پیست اسب دوانی، پل تاریخی آق قلا، دژ آق قلا، دیدارِ زكریای نبی در آق قلا (یك كیلومتری جنوب روستای گوك تپه) و تپه سلطان دون از جاذبه های این شهرستان است.
* گالیكش:
این شهرستان در شرق استان گلستان و در حاشیه محور گرگان به مشهد قرار گرفته است.
غار كیارام (در 35 كیلومتری)، آبشار گلستان (در 42 كیلومتری)، چشمه پارك ملی گلستان (در 45 كیلومتری شرق گالیكش)، آبشار لوه (در 20 كیلومتری)، چشمه لال (در 25 كیلومتری شرق شهر)، موزه حیات وحش میرزا بایلو، چشمه پیر باد، چشمه اشكان، غار حمام خدایی (روستای پنو)، غار سید رشید، گردوی فارسیان (جوز بخشی) در روستای فارسیان، روستای تاریخی پادل دل، پارك ملی گلستان (در 40 كیلومتری شرق)،گول قره كله، حمام فارسیان و چشمه های دیوانهف پیرغار، جانسوار، دیوچشمه و نیز تپه قلعه تخت سلیمان از جمله دیدنی های این شهرستان است.
* مینودشت:
این شهرستان در ناحیه شرقی استان گلستان در ادامه دامنه البرز شرقی واقع شده است.
نام قدیم مینودشت حاجیلر بوده، این شهرستان با توجه به مناظر طبیعی، تفرجگاه های زیبا، وجود آثار باستانی صنایع دستی و تولید ابریشم و تولید عسل یكی از جاذبه های گردشگری استان محسوب می شود.
از جمله اماكن گردشگری و باستانی شهرستان مینودشت؛پارك ملی گلستان، آبشار لوه، سو، گلستان، جنگل باقر آباد و فارسیان، موزه های حیاط وحش و تاریخ طبیعی پارك ملی گلستان، تنگه چلچای، آقا چشمه، ماهی پران، دشت حلقه، غار باستانی كیارام است.
قدیمی ترین بقایای حضور انسان كه در استان گلستان شناخته شده درغار كیارام است كه به 100 هزار سال پیش و دوره پارینه سنگی میانه (موسترین) تعلق دارد.
همچنین دشت حلقه به عنوان وسیع ترین سایت باستانی استان با 238 هكتار وسعت در این شهرستان قرار گرفته است.
* كلاله:
این شهرستان در شرق گلستان و در مسیر گرگان - مشهد واقع است.
از جمله مراكز گردشگری و آثار باستانی این شهرستان چشمه زاو، آق سو، زیارتگاه خالدبن سنان (خالد نبی)، مسجد و مدرسه كریم ایشان، مقبره مختومقلی فراغی، زیارتگاه امام عبدالله و سه كارگاه كاوش باستان شناسی در دیوار تاریخی گرگان به نام های كارگاه قره دیب، كارگاه یسا قلیق و كارگاه قره یسر (گرگر) است.
آزادشهر:
این شهرستان با قرار گرفتن در محل تلاقی مسیرهای گرگان - مشهد و آزادشهر - شاهرود دارای چشم اندازهای طبیعی و تاریخی بسیاری است.
از مركز گردشگری و باستانی این شهرستان می توان بقعه متبركه امام زاده محمد بن زید (آق امام)، پارك جنگلی و تپه شهرك بسیجیان را نام برد.
*بندرتركمن:
این شهرستان درغرب گلستان واقع است و با وجود جاذبه های طبیعی مانند دریا و صنایع دستی غنی تركمن، یكی از مهمترین مراكز گردشگری استان محسوب می گردد.
صنایع دستی این شهرستان قالی و قالیچه و پشتی تركمنی است.
از مهمترین مناطق گردشگری و باستانی شهرستان تركمن می توان از تالاب گمیشان، جزیره آشوراده، اسكله توریستی تركمن، میدان سواركاری، پادگان روس ها، زیارتگاه آق امام، آرامگاه بهاء الدین نقشبندی، دیوار تاریخی گرگان و قیزلر قلعه نام برد.
*بندرگز:
این شهرستان در منتهی الیه غربی استان گلستان واقع شده است، با وجود جاذبه های گردشگری مانند دریا، جنگل و اماكن تاریخی این شهرستان را می توان از مراكز مهم گردشگری استان محسوب نمود.
مراكز دیدنی شهرستان بندرگز عبارت از اسكله توریستی، چشمه قلقلی، جنگل باغو، خلیج گرگان، سیكاپل، جركلباد، امامزاده حبیب الله و امامزاده سفید چال است.
*كردكوی:
این شهرستان در غرب استان قرار دارد و چشم اندازهای طبیعی و تاریخی و صنایع دستی زیبا موقعیت گردشگری مناسبی را برای این شهرستان به وجود آورده است.
از صنایع دستی آن می توان به حصیر بافی، نمد مالی، بافتن چادر شب و جوراب و دستكش پشمی اشاره كرد.
از مناطق گردشگری و باستانی این شهرستان می توان منطقه حفاظت شده جهان نما، روستای ییلاقی درازنو، پارك جنگی امام رضا (ع)، برج رادكان، شهر قدیمی تمیشه و دیوار تمیشه، امامزاده روشن آباد، امامزاده النگ و جاده شاه عباسی را نام برد.
*علی آباد كتول:
این شهر در 30 كیلومتری شرق مركز استان قرار دارد و بیشتر مردم آن محلی بوده و به گویش كتولی تكلم دارند و با وجود جاذبه های طبیعی و تاریخ و صنایع دستی متنوع از جمله مراكز عمده گردشگری در استان گلستان است.
شغال تپه كهن ترین محل استقرار بشر از توابع علی آباد كتول بوده كه در مركز این شهر قرار گرفته است و به دوران تاریخی تعلق دارد.
از صنایع دستی این شهرستان می توان به قالیبافی، بافت پارچه های ابریشمی و پشمی، خورجین دوزی و چادر شب بافی اشاره كرد.
از مراكز مهم باستانی و گردشگری این شهرستان می توان به آبشار و پارك جنگلی كبودوال، دهكده های ییلاقی 'افراتخته، زرین گل و سیاه مرزكوه'، رودخانه زرین گل، دهنه محمد آباد، امام زاده الازمن، معصوم آباد، نرگس تپه و نوران گلین تپه اشاره نمود.
*گمیشان
شهرستان گمیشان بر اساس آمار نفوس و مسكن سال 95 جمعیتی بالغ بر 67 هزار و 772 نفر داشته و در غرب استان گلستان واقع شده است.
گمیشان علاوه بر جاذبه های تاریخی ،ظرفیت های جذب گردشگر در حوزه طبیعت گردی را نیز دارد، از جمله این جاذبه ها می توان به تالاب بین المللی گمیشان، گِل افشان نفت لیجه و قارن یارق، نوار ساحلی زیبا وماسه ای خزر در چارقلی اشاره كرد.
موزه مردم شناسی، سنت ها، آئین ها و آداب مخصوص، نوع پوشش مردم بومی، صنایع دستی قوم تركمن از دیگر جاذبه های این شهرستان مرزی گلستان
* مراوه تپه
این شهرستان واقع در منتهی الیه شرق استان گلستان حدود 3060 كیلومتر مربع و افزون بر 60 هزار نفر جمعیت داشته و دارای دو بخش مركزی و گلیداغ است.
از اماكن گردشگری مراوه تپه می توان به آرامگاه مختومقلی فراغی شاعر شهیر تركمن، مدرسه علوم دینی سیدقلیچ ایشان، آرامگاه ابوالقاسم جرجانی و آل خان بابا، رودخانه اترك، آبشارهای بالی قایه، شارلوق، چشمه ساوه، قیزلر قلعه، آبشار گوندر، دشت های شقایق، آبشار دامدامی، منطقه بالقی بابا، مام چشمه، حاجی داغ، سونگی داغ، تپه باستانی مراوه تپه اشاره كرد كه دركنار جنگل های پسته، انار، انجیر و زرشك وحشی طبیعت این شهرستان را در آغاز بهار زیبا و جذاب كرده است.
3014/1648
گزارش: مجید میهن دوست ** انتشار: پری سالارنیا
گرگان- ایرنا - گلستان یكی از استان های شمالی و گردشگری ایران بوده كه در كنار دریای خزر، كشور تركمنستان، استان های خراسان شمالی، سمنان و دامنه های شرقی البرز و مازندران واقع شده و این روزها میزبان مسافرانی است كه برای اقامت یا ادامه سفر این استان و مسیرهای آن را انتخاب كرده اند.
