شبكه های اجتماعی در عرصه های مختلف زندگی كنونی نقش دارند و مرز و خط كشی رسانه های سنتی و یك طرفه را از بین برده اند و در بطن زندگی انسان ها نفوذ كرده اند. مردم با استفاده از این شبكه ها به سرعت به اخبار و اطلاعات دسترسی پیدا می كنند و در فضای مجازی با یكدیگر وارد تعامل می شوند.
شبكه های اجتماعی این امكان را ایجاد می كنند كه گروه ها به سرعت شكل بگیرند و با هم ارتباط مؤثری برقرار كنند. این شبكه ها در تحولات سیاسی و فرهنگی نیز نقش آفرینی كرده و به تعبیر برخی به تریبون های آگاهی بخش تبدیل شده اند، اما واقعیت اینكه به كارگیری این شبكه ها در اخلاق، فرهنگ و هویت ملی مردم تأثیر داشته است. در این میان، جوانان بیش از همه، این رسانه اجتماعی را در زندگی خود به كار گرفته اند.
** دلایل توجه به شبكه اجتماعی
موضوعی كه باعث شده است امروز، شبكه های اجتماعی بیشتر از همیشه مورد توجه قرار بگیرند، به وجود آمدن ابزارهای دیجیتال و كمك آنها به توسعه شبكه های اجتماعی است.
مبحث شبكه اجتماعی و شبكه اجتماعی مجازی بسیار نزدیك اما متفاوتند. شبكه اجتماعی از ابتدای بشریت وجود داشته اما نوع مجازی آن كه در ابتدای قرن 21 نمایان شده نمونه ای است كه با ظهور اینترنت، اصطلاح معروف دهكده جهانی را ترجمه كرده است. شبكه های اجتماعی مجازی نیز مانند سایر اجتماعات می توانند دسته بندی های مختلفی داشته باشند از جمله خصوصی، عمومی، تفریحی، تخصصی و ... .
همزمان با ظهور شبكه های اجتماعی مجازی اصطلاحات جدیدی مانند رسانه اجتماعی و مهندسی اجتماعی نیز به گوش می خورند.
** رسانه اجتماعی یا رسانه شبكه اجتماعی
رسانه اجتماعی بدون وجود اینترنت و شبكه اجتماعی مجازی بی معناست و در واقع رسانه اجتماعی (social media) ابزارهای نرم افزاری تحت وبی را می گویند كه به كاربران اجازه به اشتراك گذاری، ایجاد یا استفاده از محتوای تولید شده را می دهد.
امروزه دنیای اینترنت از وبگاه های ثابت، به نوع جدیدی از اینترنت كه می توان آن را اینترنت محاوره ای نامید تغییر یافته است، تا آنجا كه اینترنت قدیمی را «وب 1» و اینترنت جدید را «وب 2» نامیده اند.
پروژه نوظهور «وب 2» كه اجازه ورود و مشاركت فعال را با محوریت ارتباطات دوسویه فراهم آورده است، «رسانه اجتماعی» نام دارد. دلیل این نامگذاری، سرشت اجتماعی این رسانه جدید است.
برخی از صاحب نظران به جای استفاده از واژه رسانه های اجتماعی با توجه به كاربرد شبكه ای این دست از رسانه ها، استفاده از واژه «شبكه های اجتماعی» را ترجیح می دهند.
در حال حاضر شبكه‌های اجتماعی اینترنتی به طور گسترده با نام های مختلف در حال گسترش هستند كه در این میان مهمترین آنها را مرور می كنیم:
** فیس بوك
شاید در آغاز شروع به كار فیسبوك، همه این شبكه اجتماعی را فقط یك محیط مجازی برای برقراری ارتباط با دوستان خود می‌دیدند تا اینكه سرانجام این شبكه اجتماعی بستر جدیدی برای انتشار محتوا ایجاد كرد كه صفحات (Pages) نامیده می‌شدند.
كاربران می‌توانستند در پروفایل خود، صفحات را با نام‌های موردنظرشان درست كنند و به آنها هویت خود را بدهند. هویت آنها می‌توانست مربوط به یك كمپانی، یك شخص یا حتی صفحه‌ای برای اشتراك‌گذاری محتواهایی با سبكی مشخص باشند. پس از ارائه شدن این سرویس، فیسبوك به شدت در ایران مورد توجه قرار گرفت و اكثر كمپانی‌ها به آن روی آوردند.
بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط فیسبوك در مارس 2016، این شبكه اجتماعی 1.65 میلیارد كاربر فعال دارد.
** توئیتر
توئیتر در سال 2006 شروع به كار كرد و به سرعت توانست برای خود، جایی در دل افراد علاقه مند باز كند. توئیتر از همان اول بستری محدود به حساب می‌آمد و به كاربران خود فقط این امكان را می‌داد كه بتوانند در نهایت محتوایی با 140 كاركتر به اشتراك بگذارند. البته پس از اضافه شدن امكان اشتراك تصاویر و ویدیوها، مشخص شد كه برای اشتراك گذاری هر كدام، حدود 24 كاركتر اشغال میشود و بعد از مدتی توئیتر اعلام كرد كه تصاویر و ویدئوها دیگر كاركترهای شما را اشغال نمی‌كنند و شما می‌توانید در كنار اشتراك‌گذاری تصاویر و ویدئوها، 140 كاركتر خود را داشته باشید.
توئیتر نخستین شبكه اجتماعی‌ای بود كه مفهوم هشتگ را مطرح كرد. هشتگ ابزاری برای دسته‌بندی محتواها به حساب می‌آید كه پس از تاثیرات مثبت آن بر میزان تعامل مخاطبان توئیتر، شبكه‌های اجتماعی دیگری چون اینستاگرام، فیسبوك و گوگل پلاس نیز تصمیم گرفتند كه این امكان دسته‌بندی محتوا را به سیستم خود اضافه كنند.
از دیگر امكانات جالب توئیتر این بود كه مخاطبان می‌توانستند محتواهای دیگر را به بواسطه دكمه‌ای به نام ریتوئیت به اشتراك بگذارند كه همواره به شدت مورد توجه كاربران این شبكه اجتماعی قرار گرفت. توئیتر به خاطر اینكه بستر مناسبی برای اشتراك‌گذاری سریع اخبار و اطلاعیه‌هاست، برای بسیاری از كسب وكارها مفید واقع شده به همین دلیل است كه خیلی از كسب وكارها از آن استقبال كرده اند.
** اینستاگرام
یكی از پرطرفدارترین شبكه‌های اجتماعی در ایران است كه به خاطر دسترسی راحتش توانسته بیش از بقیه شبكه‌های اجتماعی مورد توجه قرار بگیرد. اینستاگرام در آغاز كار خود، فقط یك سیستم اشتراك‌گذاری عكس بود كه بعدها امكان اشتراك‌گذاری ویدئو و چت، به صورت امكانات جانبی به آن افزوده شد.
اینستاگرام در ماه اكتبر سال 2010 شروع به كار كرد و به سرعت توانست رشد كند. یكی از تاثیراتی كه اینستاگرام روی دیگر شبكه‌های اجتماعی گذاشت، این بود كه به سرعت به فكر عرضه اپلیكیشن افتادند. از همان زمان عرضه اینستاگرام، اكثر كمپانی‌ها متوجه شدند كه این شبكه اجتماعی بستر بسیار خوبی برای بازاریابی است.
جالب‌ترین موضوع در تاریخچه اینستاگرام این است كه این شبكه اجتماعی با قیمتی برابر یك میلیارد دلار، در آوریل سال 2012 به فیسبوك فروخته شد.
براساس وبسایت آماری statisca، بیش از 24 درصد كاربران اینستاگرام در كشور آمریكا زندگی می‌كنند.
طبق آمار شركت تحقیقاتی Globalwebindex فعال در صنعت تبلیغات آنلاین، 25 درصد جمعیت آمریكای شمالی كاربر اینستاگرام هستند كه با توجه به جمعیت این قاره، 50 درصد كاربران اینستاگرام را تشكیل می‌دهند.
** لینكدین
افراد حرفه‌ای و متخصصان، بی‌شك روزانه درگیر لینكدین هستند. این شبكه اجتماعی از همان روز اول یك هدف را دنبال می‌كرد و آن هم اینكه میان كسب وكارها و افراد مهم آنها ارتباط برقرار كند. این ارتباط می‌تواند برای یك فروش، استخدام یك كارمند و هر چیزی كه به شغل مرتبط است، برقرار شود.
لینكدین كه در سال 2002 شروع به كار كرده است، به عنوان قدیمی‌ترین شبكه اجتماعی شناخته شده. این شبكه اجتماعی به قدری فضای حرفه‌ای دارد كه كمتر كسی در آنجا از حس شوخ طبعی خود بهره می‌برد و افراد بیشتر دنبال این هستند كه در زمینه كاری خود اطلاعات جدید كسب كنند و ارتباطات خود را با افراد جدید و مفید، برقرار كنند.
كسب وكارها به خوبی می‌توانند در لینكدین مانور دهند؛ زیرا فضای آن كاملا حرفه‌ای است و افرادی كه در آن به فعالیت می‌پردازند، تشنه كسب اطلاعات جدید در مورد كسب وكارها هستند.
** گوگل پلاس
افرادی كه با فیسبوك كار كرده‌اند، گوگل پلاس را یك نسخه كاملا كپی شده آن می‌دانند. در صورتی كه با وجود شباهت‌های بسیاری كه میان فیسبوك و گوگل پلاس وجود دارد، اما این شبكه اجتماعی هدف متفاوتی دارد و در كل مخاطبان هدفش، عام مردم نیستند.
اگر مدتی در گوگل پلاس به جستجو بپردازید، برای شما هم مشخص میشود كه گوگل پلاس محتوای متفاوتی دارد. گوگل پلاس كه در 15 دسامبر سال 2011 شروع به كار كرد، از همان اول محتواهای GIF را تحت پوشش قرار می‌داد كه به نوعی آن را از فیسبوك مجزا می‌كرد.
از طرفی بیشتر كاربران این شبكه اجتماعی، روی تولید محتواهای جذاب تمركز دارند و گوگل پلاس را از این جهت مانند فیسبوك نمی‌دانند كه این فضا برای ارتباطات نیست و بستری است كه محتواهای جذاب به اشتراك گذاشته شوند.
تا حدودی همه عملكردهای داخل فیسبوك در گوگل پلاس هم وجود دارند و فقط كمی نام آنها تغییر یافته‌است.
یكی از متفاوت‌ترین بخش‌های گوگل پلاس به سیستم دسته‌بندی افراد در آن باز می‌گردد. در این سیستم كه Circles نام دارد، شما به راحتی می‌توانید افرادی كه در گوگل‌پلاس با آنها در ارتباط هستید را دسته‌بندی كنید. برای مثال دایره یا همان گروه دوستان شما، می‌تواند یكی از دسته‌بندی‌های شما باشد. برای صفحات مربوط به كسب وكارها و افراد مشهور هم امكان تشكیل Circleها وجود دارد.
** پینترست
این شبكه اجتماعی كه در ماه مارس سال 2010 شروع به كار كرد، ایده جالبی در كنار خود دارد. در پینترست مهمترین عملكرد شما این است كه محتوای مورد علاقه خود را پین كنید (با پونز متصل كنید.) و ایده آن از اتصال ورقه به تخته آمده است.
اكثر افرادی كه به خلاقیت و طراحی علاقه دارند، این شبكه اجتماعی را دنبال می‌كنند. زیرا در آن محتواهایی به اشتراك گذاشته میشود كه برای آنها الهام‌بخش است. از طرفی اشتراك گذاری اینفوگرافیك‌ها در آن به شدت مورد توجه قرار گرفته است و كسب وكارها به همین دلیل به پینترست وارد شده‌اند.
در ایران، پینترست طرفدارهای خود را دارد و به خاطر مشكل دسترسی به آن، كمتر به این شبكه اجتماعی پرطرفدار توجه میشود. در هر حال خیلی از طراحان ایرانی و علاقه مند به زمینه خلاقیت، به این شبكه اجتماعی مراجعه می‌كنند تا ایده بگیرند.
** سوآرم
بیشتر افرادی كه با گوشی‌های هوشمند سروكار دارند، نام این اپلیكیشن را شنیده‌اند. سوآرم بستری است برای افرادی كه می‌خواهند از بازدیدهای خود اثری به جا گذارند. فرقی نمی‌كند كه محل بازدید شده، یك رستوران، محل كار و حتی منزل افراد باشد و تنها چیزی كه مهم است، موقعیت مكانی آن فرد به حساب می‌آید.
سوآرم كه در ماه می سال 2014 شروع به كار كرد، یك اپلیكیشن كه تماما تحت اثر موقعیت مكانی است و برای این بوجود آمده كه افراد بتوانند از مكان های تفریحی و برنامه‌های روزانه بیشتر آگاه شوند.
خیلی از كسب وكارهایی (B2C) كه مستقیما با مشتری سروكار دارند، به خصوص رستوران‌ها و كافه‌ها می‌توانند با یك استراتژی مشخص و معین، از این شبكه اجتماعی نهایت استفاده را ببرند.
** تلگرام
تلگرام توسط دو برادر با نام‌های پاول دورف و نیكلای دورف در سال 2013 در برلین آلمان متولد شد و به بازار آمد كه در طول سه سال 28 میلیون كاربر در داخل ایران جذب كرد. پاول دورف برادر كوچك نیكلای دورف است و سازمان غیرانتفاعی كارآفرینی در آلمان دارد كه پشتیبان مالی پروژه است. تلگرام نسخه كامپیوتر خود را نیز ارائه داده كه این امر سهولت دسترسی برنامه نویسان برای كد نویسی ربات‌ها را در تلگرام افزایش داده است.
** اهداف و كاركردهای شبكه های اجتماعی
- سازماندهی انواع گروه های اجتماعی مجازی
- توسعه مشاركت های اجتماعی
- به اشتراك گذاشتن علاقه مندی ها توسط اعضا
- ایجاد محتوا توسط اعضا
- تبلیغات هدفمند اینترنتی
** ویژگی های شبكه های اجتماعی
برخی از مهم ترین ویژگی های شبكه های اجتماعی عبارتند از:
دسترسی و وسعت
كم هزینه بودن
چند رسانه ای بودن
جمع گرایی و شبكه سازی انسانی
تعامل گرایی
بهره گیری بدون نیاز به مهارت و تخصص
ارتباط فوری
پیوستگی و مداومت
** چرایی گرایش جوانان به شبكه های اجتماعی
با وجود این كه از زمان پا به عرصه گذاشتن شبكه های اجتماعی زمان زیادی نمی گذرد اما عللی چند باعث می شوند تا افراد به استفاده از این شبكه ها رغبت نشان دهند؛ از جمله مسئله تازگی و جذابیت و هم چنین قابلیت های این سرویس است؛كه باعث می شود مخاطب از آن حالت منفعل بودن خارج شده و خود را موجودی فعال در بین میلیون ها فرد فعال دیگر ببیند.
افراد به 10 دلیل به استفاده از شبكه‌های اجتماعی مجازی گرایش پیدا می‌كنند كه نوجویی، هیجان‌خواهی، میل به محبوبیت و آزادی عمل مهمترین دلایل گرایش به شبكه های اجتماعی است.
شبكه‌های اجتماعی، با قابلیت‌هایی كه در اختیار فرد قرار می‌دهد مانند ایجاد محیطی شخصی، انتخاب دوستان، آزادی در بیان نظرات و مخالفت با نظرات دیگران، آزادی در استفاده از تفریحات مختلف و… حسی از كنترل شخصی و اراده فردی را به كاربر خود منتقل می‌كنند.
1) نوجویی و هیجان‌خواهی
شبكه‌های اجتماعی مجازی پدیده‌ای جدید و نوظهور هستند كه قابلیت‌های مكرر و بعضاً پرهیجان را به كاربران خود می‌دهد مانند آشنایی با برنامه‌های جدید، طرح موضوع‌های شگفت‌انگیز و پرتحرك، خلق صحنه‌های اعجاب‌آور، ارائه‌ی اطلاعات جدید و… در نتیجه افرادی كه از هیجان‌خواهی بالایی برخوردارند، برای ارضای این نیاز خود بیشتر به سمت شبكه‌های اجتماعی می‌روند.
2) میل به محبوبیت و خودشیفتگی
پژوهش‌ها نشان می‌دهد شبكه‌های اجتماعی بهشت افرادی است كه دچار اختلال شخصیت خودشیفتگی هستند یا حداقل میل زیاد به محبوبیت دارند؛ زیرا آنها می‌توانند بدون داشتن روابط دوستانه واقعی، تعداد زیادی رابطه موهوم و تخیلی برای خود دست‌وپا كنند؛ بنابراین شبكه‌های اجتماعی مجازی توهم محبوییت را صرفاً براساس كمیت تعداد دوستان برای فرد به وجود می‌آورد.
3) حفظ ارتباط با دیگران در عین تنهایی
برخی افراد به دلیل ویژگی‌های شخصیتی و تغییرات سبك زندگی، ترجیح می‌دهند در عین تنهایی و داشتن زندگی خصوصی، با جهان پیرامون خود ارتباطات گسترده‌ای نیز برقرار كنند. شبكه‌های اجتماعی مجازی از قبیل فیسبوك، توئیتر، گوگل پلاس و… به بهترین حالت ممكن این نیاز را برآورده می‌كنند.
4) میل برای فرار از محرك‌های تنش‌آور
برخی كاربران شبكه اجتماعی برای رهایی از تنش روزمره و ایجاد فراغت، به سمت این فضا می‌روند. شبكه‌های اجتماعی مجازی نیز می‌توانند اوقات خوشی را برای آنان فراهم كنند تا فرد بتواند ضمن برخورداری از این قابلیت، نگرانی‌ها و تنش‌های خود را با دوستان خود مطرح و در نهایت به‌گونه‌ای از طرف آنان حمایت اجتماعی دریافت كنند.
5) باورهای غیرمنطقی و غیرسازشی
باورها و افكار غیرمنطقی و نادرست می‌تواند زمینه استفاده مفرط از شبكه‌های اجتماعی را ایجاد كند؛ از جمله این باورها می‌توان به این موارد اشاره كرد: «فقط فرد در شبكه‌های اجتماعی برای خود كسی است و در آنجا قابل احترام است»؛ «هیچ‌كس در بیرون از این شبكه‌های اجتماعی مجازی از من خوشش نمی‌آید»؛ «شبكه‌های اجتماعی تنها جایی است كه واقعاً میشود مردم را شناخت»؛ «هر كسی به نوعی عضو این شبكه‌هاست.»
6) ارضای نیازهای روانی
افراد از آن رو شیفته یك شیء یا فرد یا فعالیتی خاص می‌شوند كه نیازی را در آنها ارضا كند. طبق این نظریه افراد با گرایش به شبكه‌های اجتماعی تا حدی نیازهای خود را برآورده می‌كنند. مثلاً افراد با كاوش در ابعاد فنی شبكه‌های اجتماعی مجازی، توانایی بالقوه‌ی ذهنی خود را ابراز می‌كنند، یا با ابعاد مختلف شخصیت خود كه پیش از این پنهان بود، آشنا می‌شوند، عقاید و نیازهای هنری خود را بیان و به اطلاعات موردنیاز خود دسترسی پیدا می‌كنند و… از سویی شبكه‌های اجتماعی محملی برای گریز از واقعیت و وسیله‌ای برای ارضای نیازهای روانی است.
7) ایجاد حس پیشرفت و غرور
حضور در شبكه‌های اجتماعی مجازی و كار با اینترنت، هر روز تجربه‌ی جدیدی را در اختیار كاربران قرار می‌دهد و این فضا به فرد امكان پیشرفت و دریافت پاداش‌های بی‌شماری را می‌دهد. مانند یادگیری ساختن یك پست الكترونیك، یك وبلاگ، امكان تولید در این فضا، رفتن به صفحات دیگر كاربران، آشنایی با اصطلاحات این محیط مجازی و… این موارد در درجه‌ی اول احساس فعال بودن و در درجه‌ی دوم حس غرور و عزت نفس می‌دهد. در ادامه فرد به مرور احساس می‌كند حضوردر این فضا به او قدرت می‌دهد، بعد از مدتی نیز فرد در نزد خود برای حفظ این منزلت و غرور، بیشتر به این فضا قدم می‌گذارد.
8) اضطراب اجتماعی
در بسیاری از تحقیقات روان‌شناسی بر ارتباط بین اضطراب اجتماعی، هراس اجتماعی و كمرویی با گرایش به استفاده از اینترنت رابطه‌ی مثبت یافته‌اند. در واقع مطالعات حاكی از آن است كه افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در هنگام ارتباط آنلاین احساس راحتی و خودافشایی بیشتری می‌كنند. این افراد تعامل آنلاین را برای حفظ گمنامی و دوری از شركت در تعاملاتی كه ترس از ارزیابی دیگران به وسیله مشاهده وجود دارد، راحت‌تر یافته‌اند.
9) اعتیاد اینترنتی
گرچه برخی معتقدند افراد با استفاده مكرر و زیاد از اینترنت دچار اعتیاد اینترنتی می‌شوند؛ اعتیاد اینترنتی و حالات روان‌شناختی محتمل بر آن نیز، به نوبه خود، باعث گرایش بیشتر افراد به سمت اینترنت و شبكه‌های اجتماعی میشود. درواقع، قطع بودن یا عدم دسترسی به اینترنت برای افرادی كه دچار اعتیاد اینترنتی شده‌اند، باعث ایجاد حالات افسردگی و اضطراب میشود و این افراد برای رهایی از این حالات ناخوشایند دوباره به سمت استفاده از شبكه‌های اجتماعی و اینترنت می‌روند.
** مزایای شبكه های اجتماعی
1) ارتباط جهانی و امكان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف
از طریق شبكه های اجتماعی می توان روابط دوستانه و تجاری خود را گسترش داد و دوستان جدیدی پیدا كرد.
این روابط می توانند افراد را در زمینه های مختلفی مانند موارد زیر یاری كنند:
_ ایجاد روابط
_ یافتن شغل جدید
_ پیدا كردن دستیار
_ گرفتن و عرضه خدمات و كالا
_ حمایت شدن از سوی افراد همفكر
_ دادن یا گرفتن پیشنهادات و راه حل هایی درباره مسائل كاری و یا شخصی
2) اشتراك علایق و امكان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افكار و سلیقه های دیگران
با عضویت در یك شبكه اجتماعی می توان افرادی با سلیقه مشابه پیدا كرد و شبكه ای از این افراد را ساخت. مثلا فردی كه علاقه مند به شطرنج است و یا به كتاب علاقه دارد می تواند با افرادی كه به این حوزه ها علاقه مندند ارتباط برقرار كند و با آنان به تبادل اطلاعات بپردازد.
3) افزایش سرعت در فرایند آموزش و ایجاد ارتباط شبانه روزی بین استاد و شاگرد
این قابلیتی كاربردی برای اساتید و معلمان است تا بتوانند گفت و گو در كلاس درس را آسان كنند. طبق پژوهشی كه توسط مؤسسه جان دی (.John D) و كاترین تی مك آرتور(Catherine T. MacArthur) انجام گرفت، مشخص شد كه شبكه های اجتماعی می توانند یك ابزار موثر برای دانش آموزان و دانشجویان برای خود آموزی آنلاین باشند. به علاوه، اینترنت یك كتاب آنلاین نامحدود است. دیگر لازم نیست كه دانش آموزان همزمان چندین كتاب از كتابخانه قرض بگیرند و با استفاده از اینترنت و شبكه های اجتماعی می توانند بسیاری از اطلاعات مورد نیازشان را بدست آورند.
مدرسه تنها جایی نیست كه اشتراك سریع اطلاعات می تواند موثر باشد. مدیران و تاجران نیز در ملاقات ها و كنفرانس هایشان می توانند از شبكه های اجتماعی جهت ارائه اطلاعات به شركت كنندگان و ارتباط با مشتریانش استفاده كنند.
4) كاركرد تبلیغی و محتوایی
شركت های خصوصی به راحتی با ارسال پیام از طریق شبكه های اجتماعی به میلیون ها انسان می توانند به صورت رایگان كالا و خدمات خود را بدون هیچ محدودیتی تبلیغ كنند.
5) سرعت بالای انتشار اخبار
شبكه های اجتماعی انقلابی در زمینه سرعت بخشیدن در انتقال اخبار هستند. بسیاری از خبرگزاری ها، امروزه در شبكه هایی همچون توییتر، یوتیوب و فیس بوك فعالیت دارند و اخبار را با سرعت بالایی انتقال می دهند. یك فرد به راحتی و تنها با خواندن تیتر های اصلی مطالب در این سایت ها می تواند از اخبار روز دنیا اطلاع پیدا كند. این موضوع باعث شده است كه اخبار به وسیله ها صدها شبكه اجتماعی بی درنگ و فوری به سراسر دنیا منتشر شوند.
_ تبلیغ و توسعه ارزش های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی
_ یكپارچه سازی بسیاری از امكانات اینترنتی و وبی
_ توسعه مشاركت های مفید اجتماعی
** پیامدهای منفی شبكه های اجتماعی
1) آسیب های سیاسی ـ امنیتی
قرار دادن اطلاعات حریم خصوصی كاربران در اختیار دولت ها و شركت های تجاری، همیشه یكی از موضوع های بحث برانگیز حوزه اینترنت و به خصوص شبكه های اجتماعی است.
برخی معتقدند این شبكه ها در عمل مراكز ثبت اطلاعات مردم با هدف جاسوسی است. در واقع ایجاد كننده این شبكه های با كمترین هزینه می توانند هم نظرسنجی خوبی از جوامع داشته باشد و هم اینكه جهت جریان افكار عمومی را رصد كند.
2) آسیب های فرهنگی
گردانندگان شبكه های مجازی از طریق شبكه های اجتماعی تصورات، ارزش ها، معلومات، هنجارها، رفتارها و سبك زندگی خود را به كشورهای دیگر صادر می كنند.
3) آسیب های خانوادگی
یكی از پیامدهای این شبكه های اجتماعی، ایجاد شكاف نسلی میان فرزندان و والدین است كه دلیل آن كم سوادی و عدم آگاهی والدین نسبت به استفاده از شبكه های اجتماعی است.
4) آسیب های روانی- رفتاری
الف: اعتیاد اینترنتی
اطللاعات منتشر شده بیانگر آن است كه اعتیاد اینترنتی منجر به كاهش فعالیت های بدنی، بی توجهی به سلامت فردی و در نتیجه، پرداختن به سرگرمی های اینترنتی، دور شدن از فعالیت های مهم زندگی، كم خوابی، كاهش معاشرت و در نتیجه غفلت از خانواده، بی توجهی به مسئولیت های شغلی و شخصی، خجالتی شدن و كاهش اعتماد به نفس می شود.
ب: افسردگی و انزوای اجتماعی
تعاملات انسانی، همدردی ها و گفت وگوی چهره به چهره، نیازهای انسانی هستند كه فقط در دنیای حقیقی حاصل می شود و استفادة فزاینده از اینترنت باعث كاهش ارتباطات خانوادگی و شركت در محافل اجتماعی محلی می شود كه در نهایت انزوای اجتماعی و افسردگی فرد را به دنبال دارد.
حضور در شبكه های اجتماعی، گشت و گذار در صفحه ها و تماشا و مطالعه محتواها و واكنش به آنها (اما به تنهایی) است. به عبارت دیگر حضور در این شبكه های مجازی توسط اینگونه افراد با تنها بودن اما در كنار یكدیگر بودن همراه است؛ نوعی تنهایی كه می توان آن را «تنهایی جمعی» نامید.
5) قرارگیری در معرض شایعات و اخبار كذب
افراد خانواده در برابر شایعات قرار می گیرند و در صورت نداشتن دانش سواد رسانه ای، دچار مشكلات متعددی می شوند.
6) نقض حریم خصوصی افراد
ارتباط افراد خانواده با افراد ناشناس و رسوخ و سواستفاده آنان از حریم امن خانواده ها بدون توجه به رعایت حریم خصوصی و نشر اطلاعات و عكس های خصوصی و خانوادگی و باز كردن پای افراد ناشناس به درون خانواده و سهل انگاری و بی توجهی به این ارتباطات غیركنترل شده، امنیت خانواده را دچار مشكل می كند.
7) تبلیغات ضد دینی
در شبكه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض، اقدام به تبلیغات ضد دینی و ترویج فرقه های انحرافی می كنند.
8) سواستفاده مالی و غیر مالی از اعضای خانواده
9) مشكلات تحصیلی كاهش خلاقیت و دور شدن از اهداف زندگی
10) ناتوانی در مدیریت زمان و اتلاف وقت
11) تبلیغات ضد دینی و القای شبهات
** راهكارها
1) داشتن مدیریت زمان
بسیاری از افراد ساعت‌ها زمان خود را بدون هیچ دلیلی صرف شبكه‌های اجتماعی می‌كنند و از همه كارهای روزمره و با اهمیت خود نیز جا می‌مانند؛ بنابراین با یك برنامه ریزی می توان این زمان را مدیریت كرد و اگر فرد به تنهایی نمی تواند این مدیریت را انجام دهد باید از خانواده و یا دوستان خود كمك گرفته و از آنها بخواهد بر این برنامه‌ریزی نظارت داشته باشد.
2) همیشه آنلاین نبودن
همیشه آنلاین بودن نیازی نیست و باید زمانی را هم به سایر امور اختصاص داد.
3) محدود و یكپارچه كردن حساب‌های كاربری خود
داشتن حساب كاربری در تمام شبكه های اجتماعی نیازی نیست و برحسب نیاز و علائق باید انتخاب شوند و با اپلیكیشن های مختلفی كه وجود دارد می توان تمام حساب های كاربری را یكپارچه كرد.
4) مفید واقع شدن با تولید محتوا
كاربران بهتر است به جای كپی تصاویر و مطالب، خود به تولید محتوا بپردازند و با دیگر كاربران به بحث و تبادل نظر بپردازند.
5) عضویت در شبكه های تخصصی و حرفه ای
پیشنهاد می شود كاربران در شبكه‌های اجتماعی و انجمن‌های حرفه‌ای‌تر نیز عضو شوند. شبكه‌های اجتماعی كه به آینده شغلی و تحصیلی افراد كمك بسیاری می‌كنند و می توانند مشاوران خوبی برای كاربران باشند.
6) ایجاد و راه اندازی شبكه های اجتماعی سالم و مفید برای مبارزه با شبكه های اجتماعی مخرب
7) ارتقاء سطح سواد رسانه ای والدین، معلمان و مربیان، متولیان محیط های فرهنگی، آموزشی و دانشگاهی
8) نظارت كارشناسانه و مستمر بر فضای مجازی و برنامه ریزی برای آینده.
** فرجام سخن:
تاثیری كه اینترنت به طور عام و شبكه های اجتماعی مجازی به صورت خاص می توانند بر روی افراد بویژه نسل جوان بگذارند، این است كه آنها جامعه را از منظر مانیتور خود می بینند و كنش متقابل اجتماعی را از پشت پنجره ای از كلمات انجام می دهند.
پنجره ای كه بستن آن فقط نیازمند زدن دكمه close است و شاید در هیچ یك از كنش های متقابل پایان دادن به كنش بدین راحتی نباشد.
در این زمینه بیشترین تاثیر شبكه های اجتماعی بر نسل متولدان دهه 90 به بعد است كه از زمانی كه پا بر عرصه هستی نهاده اند دنیا را به صورت رایانه ای دیده اند و به همین جهت است كه این گروه را نسل شبكه ای نامگذاری كرده اند. این نسل اقتصاد، دین، فرهنگ، جامعه و همچنین تاریخ را بر صفحه نمایشگر دیده اند.
خدماتی كه شبكه های اجتماعی برای بشریت عرضه داشته اند غیرقابل فراموش و نادیده گرفتن است. آنها برای ما بعد مكان و زمان را از بین برده اند و امكان ارتباط ما را با كسانی كه هرگز نمی توانستند ارتباط بگیرند، برقرار كرده است. شبكه های اجتماعی باعث به وجود آمدن و تسریع فرهنگ جهانی و برخوردهای بین فرهنگی و پیدایش مقوله چند فرهنگی شده اند.
گرچه فضای مجازی، فضای آزادی برای ورود همه افراد با هر سن و جنس و سطح علمی و اعتقادی است و تنها با در اختیار داشتن یك گوشی می توان وارد شبكه های اجتماعی مختلف شد؛ با افراد حقیقی حاضر در فضای مجازی كه از آنها به دوستان مجازی تعبیر می شود؛ ارتباط گرفت و تبادل افكار و اطلاعات كرد؛ اما خلاف آنچه در ابتدا، تصور می شود اثرات این گفت وگوها می تواند زندگی واقعی و حقیقی انسان را بسیار تحت تأثیر خود قرارداده؛ فكر انسان را مشغول كرده و حتی، در تغییر عقیده و نگرش فرد، تأثیرگذارد.
طبق بررسی های انجام شده، مشخص شده كه روزانه كاربران ایرانی به صورت میانگین پنج تا 9 ساعت در فضای مجازی حضور دارند و 53 درصد مردم ایران به طور كلی و 72 درصد جوانان 18 تا 29 ساله عضو یكی از شبكه های اجتماعی هستند.
در مورد اهداف و انگیزه های حضور كاربران در شبكه های اجتماعی و فضای مجازی 35 درصد كاربران بی هدف، 31 درصد كاربران برای دوستی اینترنتی، 27 درصد كاربران برای انگیزه های اخلاقی و هفت درصد با انگیزه های علمی و پژوهشی در این شبكه ها حضور دارند.
..................................................
* پژوهشگر و مدرس مدیریت رسانه
امروزه شبكه های اجتماعی به عنوان نسل جدید ارتباطات مجازی در چرخه ارتباطات انسانی چنان تغییراتی به وجود آورده اند كه به واسطه آنها انسانها علاوه بر تجربه زندگی در عرصه حقیقی و عینی، در حال تجربه و شكل دهی به زندگی مجازی خود هستند.
