در ادامه اين گزارش مي خوانيم: وقتي در سال 1991 ميلادي بسترهاي تجارت الكترونيك پايه گذاري و شرايط براي بانكداري اينترنتي مهيا شد، كسي فكر نمي‌كرد كه 25 سال بعد از آن، تجارت از طريق فضاي مجازي به صدها ميليارد دلار در سال برسد. روند بانكداري الكترونيك در سال 1994 به ثمر نشست و شركت «پيتزا‌هات» براي اولين باز پيتراي خود را به صورت اينترنتي فروخت. در همان سال با پايه‌ريزي پروتكل‌هاي جديد، ضريب امنيت شبكه براي انتقال مبادلات پولي بيشتر شد و پس از آن كمپاني آلماني «اينترشاپ» اولين سيستم فروش اينترنتي خود را ايجاد كرد. در سال 1995 شركت آمازون و سال 1996 شركت «اي بي» فعاليت هاي خود را با فروش محصول در فضاي مجازي شروع كردند.
اما از آن روزي كه در سال 1994 اولين تراكنش اينترنتي جهان انجام شد تا حالا تغييرات گسترده‌اي در اين نوع تجارت شكل گرفته و روز به روز پيشرفته و گسترده تر شده است. حالا تجارت الكترونيك و خريد و فروش آنلاين به قدري گسترده شده است كه بازارهاي واقعي و سنتي را تحت‌الشعاع قرار داده است.
** موبايل كارايي را افزايش داد
براي خريد از يك فروشگاه اينترنتي در دهه اول فعاليت اين فروشگاه‌ها، قبل از هر چيز به يك دستگاه كامپيوتر، يك مودم و همچنين امكان اتصال به اينترنت نياز بود. در واقع خريدهاي آنلاين چندان اقتصادي نبود و جذابيت استفاده از آن مربوط به جديد بودن و استفاده از تكنولوژي بود.
با فراگير شدن تلفن هاي همراه و بعد از آن امكان برقراري تماس هاي اينترنتي به وسيله موبايل، كم‌كم سرو كله اپليكيشن هاي مربوط به فروشگاه هاي اينترنتي پيدا شد و حالا براي خريد آنلاين، يك موبايل و سيم كارت كفايت مي‌كند. ضمن اينكه اپليكيشن‌ها هم مدام به روز و كار با آنها هم هر روز ساده‌تر از قبل مي‌شود.
** تقابل با بازارهاي سنتي
وقتي فروشگاه هاي اينترنتي فعال شدند، كسي فكر نمي‌كرد روزي بازارهاي سنتي به واسطه رونق فروشگاه‌هاي اينترنتي دچار مشكل فروش شوند. اما كم كم كه اينترنت فراگير شد و از آن مهمتر برقراري اتصال به اينترنت به صورت همراه ممكن شد، كار خريد و فروش‌هاي اينترنتي بالا گرفت، تا جايي كه سنديكاهاي اصناف آرام آرام زبان به اعتراض گشودند.
يكي از مهمترين اعتراضات، اعتراض اتحاديه هاي اصناف مختلف آلمان بود. آنها از دولت خواستند تا هم ماليات بيشتري براي اين كسب و كارها وضع كند و هم زمان خريد و فروش سايت‌ها را نيز مانند فروشگاه‌ها به 12 ساعت در روز تقليل دهد. اصناف امكان خريد و فروش 24 ساعته سايت‌ها را ناعادلانه مي‌دانستند كه امكان رقابت را از فروشگاه‌هاي واقعي گرفته است.
اين اتفاق در همه جاي دنيا رخ داد و تقابل صورت گرفته باعث شد تا اتحاديه هاي صنفي تمامي تلاش خود را براي مهار رشد روز افزون خريد و فروش‌هاي اينترنتي انجام دهند. در ايران نيز بعد از اينكه كار اولين فروشگاه اينترنتي گرفت، بسياري از اصناف معترض شدند.
** سهم فروشگاه‌هاي اينترنتي
كامران 39 ساله، در خيابان جمهوري فروشگاه صوتي و تصويري دارد. وي در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات، تاثير فروشگاه‌هاي اينترنتي بر بازار را ناچيز مي‌خواند و مي‌گويد: كسي كه اهل خريد از بازار باشد، از اينترنت خريد نمي‌كند. خريد از اينترنت مثل خريد هندوانه است، مشتري خريد اينترنتي، كالا را نمي‌بيند و از روي عكس آن انتخاب مي‌كند و در بسياري موارد با آنچه تحويل مي‌گيرد، تفاوت دارد و براي همين هم استقبال از آنها لااقل در مورد صنف صوتي و تصويري زياد نيست.
مصطفي، شريك كامران است. او چندان با نظر همكار خود موافق نيست و مي‌گويد: بسياري از افراد جنس مورد نظرشان را از داخل فروشگاه‌هاي واقعي و از نزديك انتخاب مي‌كنند و بعد آن را از سايت‌هاي خريد و فروش آنلاين سفارش مي‌دهند. وي مي‌افزايد: از آنجايي كه جمعيت تهران افزايش پيدا كرده است، تاثير اين بازارها طي اين دوره 10 ساله به چشم نمي‌آيد و اگر اين فروشگاه‌ها نبودند، قطعاً بازار ما بهتر بود.
چند فروشنده پوشاك هم در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات خريد اينترنتي پوشاك را اشتباه مي‌دانند. به گفته يكي از آنان، از آنجايي كه جنس پوشاك در عكس مشخص نيست، عموماً كساني كه از فروشگاه‌هاي اينترنتي خريد مي‌كنند، پشيمان مي‌شوند. فروشنده بوتيكي در خيابان وليعصر نيز ناتواني خريداران پوشاك اينترنتي در پرو كردن البسه را دليلي مي‌داند كه باعث مي‌شود مشتريان رغبت زيادي به خريد البسه از فروشگاه‌هاي اينترنتي نداشته باشند.
** بايد بازار را بگردم
خريد براي بسياري از ما، صرفاً براي تامين اجناس مورد نيازمان نيست. ما به پاساژها يا به بازار مي‌رويم و فروشگاه‌هاي كوچك و بزرگ را زير و رو مي‌كنيم. اين كار نوعي تفريح و عاملي براي رفع خستگي نيز هست.
سميه 28 ساله در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: با اينكه هميشه اينترنت در دسترس دارم، تا حالا از هيچ فروشگاه اينترنتي خريد نكرده‌ام و كاملا با آن مخالفم. وي مي‌افزايد: من براي خريد اجناس كوچك مثل روسري بايد از سر تا ته بازار را بگردم و 100 مدل روسري ببينم تا بتوانم يكي از آنها را بخرم، به قولي بايد چشم بازار را دربياورم تا بتوانم خريد كنم، در حالي كه در فروشگاه‌هاي اينترنتي چنين چيزي ممكن نيست.
خانم خانه دار ديگري مي‌گويد: من به دليل داشتن 2 فرزند وقت زيادي براي گشتن در بازار ندارم، ولي ترجيح مي‌دهم همان وقت كم را هم حضوري خريد كنم.
او كه تاكنون خريد اينترنتي نداشته است مي‌افزايد: چانه زدن بخشي از خريد است، در فروشگاه اينترنتي نمي‌توان چانه زد! به گفته وي پرو لباس به ويژه براي خانم‌ها بسيار مهم است، چون ممكن است لباسي در عكس، يا حتي در ويترين زيبا باشد، ولي به هر كسي نيايد. وي توصيه مي‌كند فروشگاه‌هاي اينترنتي بخشي را براي چانه زني ايجاد كنند، شايد خانم‌هاي خانه دار به آن راغب شدند!
** بازار داغ است
در ميان فروشگاه‌هاي اينترنتي، بيشتر از هر وسيله اي، گوشي موبايل، دوربين، لپ تاپ و ديگر لوازم الكترونيكي رونق دارد. مشتريان اين وسايل، عموماً از قبل با اجناسي كه درخواست آن را دارند آشنا هستند.
رضا عطايي، 40 ساله بسياري از خريدهاي خود را از فروشگاه هاي اينترنتي انجام مي‌دهد. او در اين مورد به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي گويد: براي من، صرفه جويي در وقت، سرعت در مقايسه قيمت، تنوع، امكان خريدهاي 24 ساعته و بدون تعطيلي از دلايلي است كه ترجيح مي‌دهم از فروشگاه‌هاي اينترنتي استفاده كنم. وي مي‌افزايد: بيشترين خريدهايم لوازم الكترونيكي است. اما كتاب و لوازم منزل هم بارها از فروشگاه‌هاي اينترنتي خريداري كرده‌ام. عطايي تاكيد مي‌كند: خريد و فروش البسه در فروشگاه‌هاي اينترنتي دشوار است، البته بيشتر براي بانوان و براي همين هم رونق چنداني ندارد.
وي به بي اعتمادي بسياري از مشتريان به سايت فروشگاه هاي اينترنتي اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: در خصوص احساس اعتماد و احترام به مشتري در فروشگاه‌هاي اينترنتي مقاله‌اي خوانده‌ام كه توضيح مي‌داد، مشتريان احساس احترام را از طراحي سايت يا صفحه مي‌توانند بگيرند. يعني در اين سايت‌ها، با اين كه مشتري با فروشنده واقعي در تماس نيست، ولي احساس مي‌كند فروشنده به وي احترام لازم را گذاشته است و يا اگر طراحي نادرست باشد، احساس اعتماد و امنيت نمي‌كند. عطايي اين مورد را از جمله موارد مهمي مي‌داند كه در جذب و دفع مشتري، تاثير به سزايي دارد.
او همچنين به يكي از مشكلات خريدهاي اينترنتي اشاره مي‌كند كه ممكن است تصويري كه از وسيله مورد نياز در سايت ديده مي‌شود، خريدار را به اشتباه بياندازد.
وي مي‌گويد: براي خودم هم پيش آمده است، وسيله اي را كه مي‌خواستم بخرم همان جنس بود كه در نظر داشتم، ولي كيفيت ساخت آن چيزي كه تحويل گرفتم پايين‌تر بود و اين كيفيت پايين به دليل استفاده از تكنيك‌هاي عكاسي و ويرايش در عكسي كه از وسيله در سايت گذاشته بودند، مشخص نمي‌شد.
** همه چيز به جز سبزي و ميوه
محمد كاظمي، ديگر مشتري دائمي فروشگاه هاي اينترنتي است. وي در اين مورد به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: من تقريبا همه چيز را اينترنتي مي‌خرم و چيزي نيست كه حضوري بخرم. وي صرفه‌جويي در زمان را مهمترين ويژگي خريد اينترنتي مي‌داند و مي‌افزايد: الان حدود يك سال است براي خريد لباس هم به بازار نرفته ام و مشكلي هم تا حالا در مورد خريدهاي اينترنتي نداشته‌ام. كاظمي مي‌افزايد: تنها چيزي كه هنوز نمي‌توان اينترنتي خريد، كه احتمالا به زودي شرايط آن نيز ايجاد مي‌شود، ميوه و سبزي يا اقلام خوراكي از سوپرماركت‌ها است.
وي همچنين معتقد است فروش البسه نيز از طريق فروشگاه هاي اينترنتي به سرعت در حال گسترش است. به ويژه بانواني كه شاغل هستند يا بچه دارند، تمايل روز افزوني به خريد لباس از طريق اينترنت دارند. با اين حال، آقايان طرفدار پر و پا قرص خريد اينترنتي لباس در ايران هستند.
وي چند فروشگاه اينترنتي را به بقيه ترجيح مي‌دهد و دليل آن را ارسال سريع و همچنين تعويض سريع كالا در صورتي كه كالا مشكل‌دار باشد، عنوان مي‌كند و مي‌افزايد: برخي فروشگاه‌هاي متفرقه باعث شده‌اند ديد خيلي از ما نسبت به خريد اينترنتي منفي باشد، چرا كه هم جنس اصلي را نمي‌فروشند و هم در مورد تعويض كالا مشتري به مشكل برمي‌خورد.
** 2 نوع فروشگاه اينترنتي
كاظمي همچنين 2 نوع فروشگاه اينترنتي را از هم تفكيك مي‌كند، آنهايي كه انبار كالا دارند و براي همين به سرعت و دقت كالا را ارسال مي‌كنند و فروشگاه‌هايي كه با ايجاد شبكه، صرفاً سفارش كالا مي‌گيرند و بعد آن را از فروشنده يا توليدكننده ديگري خريداري مي‌كنند. به گفته كاظمي، فروشگاه هايي كه خودشان انبار كالا دارند، بسيار مطمئن‌تر و بهتر هستند، چرا كه فروشگاه هاي نوع دوم نسبت به محموله ارسال شده، نظارت مستقيم ندارند.
**فرار از ترافيك
محمد جسور 36 ساله از ديگر طرفداران فروشگاه هاي اينترنتي است. وي در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: براي كارم نياز به تهيه ابزار دارم و براي همين از چندين سايت فروش ابزار خريد مي‌كنم.
وي مهمترين ويژگي خريدهاي اينترنتي را صرفه‌جويي در وقت و فرار از ترافيك عنوان مي‌كند و مي‌افزايد: به نظرم براي كسي كه در تهران زندگي مي‌كند، حتي براي فردي مثل من كه منزلم در محله منيريه است و فاصله چنداني با بازارهاي اصلي شهر ندارم، خريد از طريق فروشگاه هاي اينترنتي راهي براي فرار از ترافيك است.
او امكان مقايسه همه اجناس و قيمت‌ها را از ديگر فوايد خريد اينترنتي مي‌داند و مي‌افزايد: با اين حال، يكي از مشكلات بزرگ روش تحويل گرفتن اجناس است كه حتي فروشگاه‌هاي بزرگ هم در اين مورد ضعف دارند.
جسور در مورد مشكلات خريد اينترنتي مي‌گويد: اول از همه زمان تحويل كالا به مشتري است كه عموماً طولاني مي‌شود، بعضا تا 3 روز طول مي‌كشد، در حالي كه خريد از بازار با همه مشكلاتش كمتر از اين زمان مي‌برد. دومين مشكل هم ارسال اشتباه كالا است و در برخي موارد براي خودم پيش آمده كه كرايه ارسال اشتباه را هم از من گرفته‌اند.
جسور تعريف مي‌كند: يك بار از يك فروشگاه اينترنتي لپ‌تاپ خريدم و پيك موتوري «موس» آن را نياورده بود. بعد از تماس دوباره قرار شد «موس» را بفرستند و وقتي پيك آمد، كرايه آن را از من مي‌خواست، در حالي كه قاعدتاً بايد فروشگاه آن را پرداخت مي‌كرد.
وي با اشاره به اين موضوع ادامه مي‌دهد: اشكال اينجاست كه در اين مورد قاعده و قانوني تعريف نكرده‌اند و براي همين وقتي چنين مشكلاتي پيش مي‌آيد، خود فروشگاه هم نمي‌داند چه بايد كند.
** البسه كودك
مهدي ك، 36 ساله و صاحب 2 فرزند است. او خريد البسه نوزاد و كودك از فروشگاه‌هاي اينترنتي را تجربه كرده و از آن راضي است. وي در مورد دلايل ترجيح فروشگاه‌هاي اينترنتي مي‌افزايد: صرفه‌جويي در وقت، امكان مقايسه چند كالا مشابه با بررسي مشخصات و قيمت، برخورداري از تخفيف در جشنواره‌ها و امكان تعويض محترمانه كالا از ويژگي هاي خريد اينترنتي است.
مهدي همچنين خريدهاي اينترنتي را عاملي براي كاهش ترافيك و آلودگي هوا مي‌داند.
اطمينان از قيمت واقعي اجناس براي بسياري از ما پيش آمده است بعد از اينكه كالايي را از بازار مي‌خريم، متوجه مي‌شويم قيمت آن كمتر از مبلغي بوده است كه پرداخت كرده‌ايم. در واقع بعضي اوقات دست به دست شدن كالا در بازار و در برخي موارد نيز سوء استفاده از ناآشنايي خريداران، باعث مي‌شود ما مجبور به پرداخت رقمي بيش از قيمت كالا شويم.
در فروشگاه هاي اينترنتي با توجه به اينكه عموماً كالا دست به دست نشده و مستقيماً از طرف توليد كننده يا وارد كننده گرفته مي‌شود، اين مشكل پيش نمي‌آيد. مهدي ك، با اشاره به اين موضوع مي‌افزايد: از مهمترين دلايلي گرايش به خريد از فروشگاه‌هاي اينترنتي مي‌توان به اطمينان از قيمت اجناس اشاره كرد. به گفته وي، موضوع گرانفروشي در بازار، اگر اصلاح نشود، روزي خواهد رسيد كه كسي به بازار نمي‌رود.
از جمله خريدهاي پرطرفدار ديگر فروشگاه‌هاي اينترنتي تهيه بليت هواپيما و قطار است. اما در كنار سايت‌هاي اصلي فروش اين بليت ها، فروشگاه هايي هم هستند كه بليت‌هاي لحظه آخري را به قيمت ارزانتر مي فروشند.
مهدي ك در اين مورد مي‌گويد: يك تجربه بد در خريد بليت چارتري هواپيما از سايت‌هاي ثانويه داشتم. بليت برگشت از مشهد بود و ما در فرودگاه و 15 دقيقه به بسته شدن كانتر فهميديم كه بليتي به نام ما صادر نشده است و نام ما در ليست پرواز نيست! وي مي‌افزايد: با مسئول سايتي كه از آن بليت تهيه كرده بوديم، تماس گرفتم و او گفت كه ما بليت آزاد بخريم و پرواز كنيم و پس از بازگشت مبلغ پرداختي عودت داده مي‌شود.
مهدي توضيح مي‌دهد: متاسفانه بيش از يك ماه طول كشيد تا توانستيم پول بليت اوليه را پس بگيريم و در نهايت به جز اينكه پول بيشتري هم پرداخت كرديم، يك ماه درگيري و اعصاب خردي داشتيم.
** فروشگاه هاي خانگي اينترنتي
در ميان هياهوي غول‌هاي بزرگ فروش اينترنتي، فروشگاه هاي كوچكي نيز همزمان به فروش كالا در فضاي مجازي مشغولند. گسترش شبكه‌هاي اجتماعي اين امكان را فراهم كرده است تا بسياري از افراد بدون داشتن سايت، بتوانند با ايجاد يك صفحه يا كانال در شبكه‌هاي اجتماعي، كالاهايي را به فروش برسانند. اين فروشگاه‌ها به ويژه در مورد محصولات صنايع دستي فعاليت مي‌كنند. اين فعالان همچنين به ساخت اشياء تزئيتي مناسب هديه مي‌پردازند و از طريق شبكه‌هاي اجتماعي محصولات خود را معرفي مي‌كنند و به فروش مي‌رسانند.
سبحان ع، در اين مورد مي‌گويد: در خانواده ما، مادر و خواهرم در اوقات فراغت عروسك‌هايي را درست مي‌كردند. ما به اين فكر افتاديم كه با ايجاد يك كانال به فروش اين عروسك‌ها بپردازيم. پس از اينكه كانال ايجاد شد، در كمال تعجب متوجه شديم كه استقبال خوبي از آن مي‌شود و فروش عروسك‌ها نسبتاً موفق بوده است!
*منبع: روزنامه اطلاعات، 1396.2.6
**گروه اطلاع رساني**9117**9131**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در گزارشي با نگاهي به آراي موافقان و مخالفان خريد از فروشگاه هاي اينترنتي نوشت: فراگير شدن استفاده از اينترنت عامل تغييرات روز افزوني شده و هر روز ابزارهاي جديدي همگاني مي‌شود.
