ساخت بیش از 30 سد بر روی دجله و فرات عامل اصلی گرد و غبار در ایران و عراق

به گزارش ایرنا، حسن احمدی روز دوشنبه در پویش ملی بیابان كه به بررسی مدیریت ریزگردها در دولت دوازدهم در دانشكده منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در كرج پرداخت، افزود: این سدها توسط كشورهای تركیه، عراق و سوریه ساخته شده كه منجر به خشك شدن شدن این 2 رودخانه شده است.
وی اظهار داشت: در نتیجه این سدسازی ها بیش از 2 میلیون هكتار از اراضی كشاورزی در كشور عراق بدون استفاده باقی مانده و خود منشا برداشت ذرات ریز و ایجاد گردو غبار در عراق و ایران شده است.
وی گفت: همچنین موجب كاهش آب تالاب ها و خشك شدن نزدیك به 90درصد از مناطق مرطوب و تالاب ها در جنوب عراق(عظیم و هویزه) شده است.
احمدی ادامه داد: اراضی كشاورزی وابسته به آب فرات در چند سال گذشته از 20 درصد به 12 درصد كاهش یافته كه موجب خارج شدن 696 هزار هكتار از زمین های كشاورزی وابسته به آب دجله در شمال غرب عراق از چرخه تولید خواهد شد.
وی افزود: در اثر كاهش دبی رودخانه های دجله و فرات حدود 40 درصد از زمین زراعی از چرخه تولید خارج شده است (در برخی آمارها عدد 70 درصد ذكر شده است ) كه این امر یكی از مهم ترین علت های تولید گرد و غبار در منطقه محسوب می شود.
استاد دانشكده منابع طبیعی دانشگاه تهران اضافه كرد كه سدسازی در ایران نیز اثرات سوء خود را در مناطق جنوبی كشور به جا گذاشته است.
وی یكی دیگر از علل پیدایش گرد و خاك را تغییر اقلیم و چرای بیش از حد دام ها در مراتع دانست كه موجب از بین رفتن پوشش گیاهی سطح خاك می شود.
احمدی ادامه داد: با توجه به انجام مطالعات انجام شده و مشخص شدن مناطق برداشت گرد و غبار و بررسی شرایط اقلیمی و اكولوژی، روش های مناسب كه شامل احیاء پوشش گیاهی و استفاده از بادشكن های زنده و غیر زنده و همچنین مالچ های نفتی و پلیمری جهت تثبیت مناطق برداشت و كنترل طوفان های ماسه ای و گرد و غبار پیش بینی شده است.
وی در این قسمت از سخنان خود به راه های پیشگیری و كنترل این پدیده اشاره كرد و گفت: این راهكار بایستی در مناطق برون و درون مرزی به طور جداگانه انجام شود كه در مناطق برون مرزی می بایست كمیته منطقه ای با واسطه گری كنوانسیون مقابله با بیابانزدایی و با مشاركت كشورهای عراق، سوریه، كویت، عربستان، ایران، تركیه و در صورت لزوم مصر تشكیل شود.
وی اضافه كرد: با توجه به انجام مطالعات فاز اول و مشخص شدن مناطق برداشت گرد و غبار و بررسی شرایط اقلیمی و اكولوژی، روشهای مناسب كه شامل احیاء پوشش گیاهی و استفاده از بادشكن های زنده و غیر زنده و همچنین مالچ های نفتی و پلیمری جهت تثبیت مناطق برداشت و كنترل گردوغبارها استفاده كرد.
این استاد دانشگاه به كنترل مناطق درون مرزی نیز اشاره كرد و گفت: در داخل كشور به دلیل خشكسالی های چند سال اخیر و همچنین ساختمان سد درمسیر رودخانه های منطقه كه موجب خشك شدن خورها و همچنین خشك شدن تالاب هورالعظیم، رسوب های بستر بوسیله باد، حمل و موجب ایجاد طوفان های ماسه ای و گردوغبارها در محدوده ای از استانهای جنوبی و جنوب غرب كشور شده است.
وی تصریح كرد: بنابراین با توجه به مطالعات فاز اول و مشخص شدن مناطق حساس و با در نظر گرفتن شرایط منطقه با ایجاد پوشش گیاهی و استفاده از بادشكن زنده و غیر زنده و بهره گیری از انواع مالچ جهت كنترل طوفان های ماسه ای استفاده كرد.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در بخشی از سخنان خود به تاریخچه پیدایش اولین پدیده های گرد و غبار در ایران اشاره كرد و گفت: عنوان ریزگرد كه به پدیده گرد و غبار اطلاق می شود عنوانی اشتباه است زیرا ریزگرد در مناطق كنار دریا كه حالت شرجی دارند در هوا ایجاد می شود در حالیكه در محدوده ی زندگی ما پدیده گرد و غبار و گرد و خاك كه در اثر فرسایش بادی است، ایجاد می شود.
وی افزود: اولین پدیده گرد و غبار در ایران از سال 1367-1363 در جنوب غرب ایران گزارش شد كه در آن دوره تمام و سپس در سال 1384 دوباره ظاهر شد و سال بعد از آن فروكش كرد و مجددا از سال 1386 افزایش یافت.
احمدی بیان داشت: پدیده گرد و غبار در 22 استان حتی تا تهران و استان های مازندران و گیلان مشاهده شده است.

**منشاء بیش از 84 درصد گرد و غبارها خارجی است
معاون اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری تهران نیز در این نشست گفت: پدیده گرد و غبار محدود به زمان و مكان نیست و شاهد افزایش روند این پدیده هستیم.
قاسم حقانی افزود: بر اساس آخرین مطالعات انجام شده توسط سازمان زمین شناسی 84.6 درصد منشاء این پدیده خارجی و كمتر از 16 در آن داخلی است.
وی با بیان اینكه مرز مشاهده ی گرد و غبار حتی از كوه های زاگرس و البرز نیز گذشته و در سواحل دریای خزر و استان های گیلان و مازندران نیز مشاهده شده است، اظهار داشت: علیرغم اینكه كاشت درخت در جذب گرد و غبار موثر است ولی درختان نمی توانند جلوی ورود این پدیده را بگیرند.
وی یكی از راهكارها برای كاهش این پدیده را تامین حقابه تالاب ها توسط دولت دانست و گفت: در دریاچه ارومیه و هورالعظیم با توجه به بارندگی های اخیر اتفاق خوبی افتاده كه مقداری رطوبت ایجاد شده و موجب چسبندگی ذرات خاك شده است.
حقانی با بیان اینكه تا كنون در بیش از 8 میلیون هكتار از اراضی بیابانی كشور عملیات بیابانزدایی انجام شده، افزود: اخیرا در بیش از 3 هزار هكتار از اراضی بیابانی خوزستان به صورت ضربتی عملیات بیابانزدایی انجام شده است.
وی به پدیده گرد و غبار در تهران نیز اشاره كرد و اظهار داشت: سال گذشته گرد و غبار با منشاء داخلی در تهران كه بیشتر از ملارد سرچشمه می گیرد به صفر رسید كه دلیل آن 800 هكتار عملیات احیای بیابان ها بود ولی هنوز یك لكه 400 هكتاری در اطراف تهران وجود دارد كه نتیجه واگذاری این اراضی توسط اوقاف به بخش خصوصی است كه عرصه را لخت كرده است.
معاون منابع طبیعی و آبخیزداری تهران به عوامل خارجی منشاء گرد و غبار اشاره كرد و گفت: یكی از راهكارها تثبیت اراضی كشاورزی در عراق است كه نمی توانیم كاری از پیش ببریم زیرا یا باید خودمان وارد عمل شویم یا كار را به پیمانكاران بسپاریم كه در هر دو صورت امنیت چندانی وجود ندارد.
وی با بیان اینكه به هر طریق باید درصدد جلب مشاركت هایی باشیم، افزود: برنامه برای كشور تهیه شده است ولی در موقع اجرا هر دستگاه راه خود را می رود.
این نشست به همت انجمن علمی دانشجویی گروه احیاء مناطق خشك و كوهستانی دانشكده منابع طبیعی دانشگاه تهران برگزار شد.
6156/1535خبرنگار: نوشین طهماسبی**انتشاردهنده:داریوش غفاری