برنج، محصول غالب اراضی كشاورزی استان گیلان و سفره آرای ایرانیان است و در شهرستان مرزی بندر آستارا 6 هزار شالیكار در سه هزار و 200 هكتار شالیزار به كشت و تولید این محصول پر زحمت مشغول هستند و تلاش مردان و زنان این دیار هنگام نشاء برنج در اراضی پر آب و گل، تماشایی و ستودنی است.
عزیزالله مصطفوی از برنجكاران آستارا روز دوشنبه در حین كار در شالیزار به خبرنگار ایرنا گفت: بیشترین رقم كشت برنج در اراضی ما از نوع رشد و هاشمی است كه از مرغوبیت و شهرت زیادی برخوردار است و از هر هكتار بیش از 70 كیسه محصول برداشت می شود و بهره وری آن در سال های پر بار افزایش می یابد.
وی افزود: درآمد حاصل از برنج نسبت به زحمت تولید آن بسیار ناچیز است اما به لحاظ مبادرت دیرینه به این شغل، خاصیت خاك اراضی و دشواری تغییر كاربری شالیزارها امكان تغییر شغل برای ما وجود ندارد.
وی اظهار كرد: متاسفانه سود تلاش ما به جیب دلالان و صاحبان برنجكوبی ها می رود و اغلب در ازای برنج هایی كه می فروشیم به جای پول نقد، چك دریافت می كنیم و برخی از چك ها نیز در زمان مقرر نقد نمی شود و بهترین راهكار حمایت از برنجكاران زحمتكش، خرید تضمینی توسط دولت است.
مصطفوی كه بازنشسته اداره آموزش و پرورش نیز هست ادامه داد: چهار فرزند بیكار در خانه دارم و سر سفره غذا كنار هم می نشینیم اما هیچكدام آنها تمایل به كار در شالیزار و وارد شدن به گل و لای آن را ندارند.
الله وردی تكلی دیگر شالیكار آستارایی نیز گفت: فرزندانمان بیكارند اما با توجه به سختی كار شالیزار و كم بهره بودن این شغل، علاقه ای به آن ندارند و خودمان نیز قصد نداریم آنها به كشت برنج روی بیاورند و آینده شان از بین برود.
وی افزود: كار در شالیزار سخت و پر هزینه است؛ دولت فقط بذر ارقام رشد و گوهر را به خاطر پر محصول بودن توزیع می كند و همان ها را می خرد و برنج مرغوب هاشمی كه در بیشتر شالیزارهای آستارا كشت می شود، از سوی دولت خریداری نمی شود.
وی اظهار كرد: كمبود آب، برنجكاران آستارا را رنج می دهد و برغم وجود 20 چاه عمیق در منطقه كشت ما در حوالی بارانداز راه آهن، سطح آب در فصل تابستان كاهش می یابد و اگر به هر نحوی آب مورد نیاز شالیزارهای این شهرستان تامین شود، امكان دو بار نشاء برنج در سال وجود خواهد داشت.
تكلی ادامه داد: بسیاری از شالیزارهای ما به لحاظ قرار گرفتن در محدوده اجرای طرح راه آهن، خریداری و تملك شد و متاسفانه طرح بارانداز قطار، راه گذر ما به شالیزارها را مسدود كرده است و از مسئولان انتظار داریم در محدوده بارانداز مسیری برای عبور و مرور ما به شالیزارها تعیین كنند.
او گفت: خاصیت خاك شالیزارها به گونه ای است كه با اندك بارندگی به گل تبدیل می شود و امكان تغییر كاربری و تبدیل آنها به باغات میوه وجود ندارد.
عادل علمداری برنجكار دیگر نیز گفت: در سال های گذشته به پروانه آبیاری شالیكاران كود، داروی ضد موش و علف كش اختصاص می یافت اما چند سالی است این حمایت ها كاهش یافته است و اقلام یاد شده را با قیمت های گزاف از بازار آزاد می خریم.
وی افزود: هزینه كاشت، داشت و برداشت برنج زیاد است و به طور معمول زحمت كشت آن بر عهده بانوان است و در هر هكتار شالیزار 22 زن كار می كنند و به طور میانگین هزینه ایاب و ذهاب، صبحانه و ناهار هر زن نشاء كار روزانه حدود 800 هزار ریال است.
وی اظهار كرد: برای انتقال زنان نشاء كار به شالیزارها از خودروهای نیسان استفاده می شود و هر 30 نفر در یك خودرو سوار می شوند و احتمال تصادفات رانندگی و خسارت های جانی نیز وجود دارد.
زین العابدین فرتوت نیا برنج كار دیگر آستارایی نیز گفت: حتی اگر دولت اجازه تغییر كاربری به شالیزارها را بدهد، به لحاظ خاصیت خاك و متمركز شدن تولید برنج در شمال كشور امكان تغییر محصول وجود ندارد و هر چند این شغل مقرون به صرفه نیست اما ما از فروش كلی و یكجای برنج مازاد خود سود می بریم.
وی افزود: دلالان و صاحبان برنجكوبی ها هر كیلو شلتوك برنج هاشمی را به قیمت 70 هزار ریال از ما می خرند و بعد از عملیات برنجكوبی، هر كیلو برنج هاشمی در بازار تا 130 هزار ریال عرضه می شود و در اصل، رنج برنج از آن ما و گنج آن نصیب واسطه گران و برنجكوبی ها می شود.
وی اظهار كرد: آبیاران به نحوه توزیع آب در شالیزارها نظارت می كنند و از چند سال گذشته 770 هزار ریال حق آبه هر هكتار شالیزار را از ما نمی گیرند و دولت از این نظر از شالیكاران آستارا حمایت می كند.
** اگرچه گستره كشت برنج در شمال كشور گویای سیاست های كاربردی و نتیجه بخش دولت برای توسعه و بهره وری آن است اما به نظر می رسد بسیاری از شالیكاران خرده مالك از حمایت های دولت در این راستا اطلاع كافی ندارند و اطلاع رسانی در این خصوص ضروری است.
مدیر جهاد كشاورزی آستارا گفت: دولت هرگز حمایت های خود را از شالیكاران كم نكرده است و از سال های قبل در این شهرستان تسهیلات مكانیزاسیون كشاورزی، بدون محدودیت پرداخت می شود و دولت برای این تسهیلات یارانه می پردازد.
ایرج شیاركار افزود: با استفاده از تسهیلات خرید ماشین آلات كشاورزی، كشت برنج در یكهزار و 650 هكتار از شالیزارهای آستارا به صورت مكانیزه و با دستگاه های نشاء كار صورت می گیرد.
وی اظهار كرد: بیش از نیمی از شالیزارهای آستارا به صورت مكانیزه كشت می شود و كاهش سختی كار، صرفه‌جویی در وقت، افزایش محصول و بهره وری از مزایای این شیوه كشت است.
وی بیان كرد: پنج تن بذر گواهی شده برنج هاشمی با قیمت مناسب و 620 تن انواع كود شیمیایی به شالیكاران آستارا توزیع شده است و بر اساس اخبار و اطلاعات موجود از چند سال قبل در فصل برداشت برنج به منظور حمایت از تولید كنندگان، واردات آن به كشور ممنوع شده است.
شیاركار ادامه داد: هر چند خرید تضمینی، شامل برنج نمی شود اما سابقه خرید توافقی برنج از شالیكاران وجود دارد و هنگامی كه عرضه برنج در بازار از تقاضای آن بیشتر باشد، دولت برای ثبات بازار با قیمت متعادل به خرید توافقی برنج اقدام می كند.
او گفت: كل اراضی دیم و آبی آستارا 6 هزار و 530 هكتار است و 6 هزار و 498 بهره بردار در 82 آبادی این شهرستان فعالیت می كنند و بیشتر آنها شالیكار هستند و در سال گذشته در سه هزار و 200 هكتار شالیزار، 14 هزار و 900 تن شلتوك برداشت و هشت هزار و 200 تن برنج تولید شد.
** اگر چه تعدادی از شالیكاران به لحاظ دشواری كار در شالیزارها از این حرفه ابراز نارضایتی می كنند اما افزایش مستمر قیمت هر هكتار شالیزار در آستارا بیانگر اهمیت كار و سود سرشار آن است و شالیزارها تا پشت دیوار خانه های برخی از محلات شهر به چشم می خورد و كشت برنج در هیچ قطعه كوچكی از خاك گهربار آستارا تعطیل نمی شود و به یقین، صاحبان شالیزارهای بزرگ در مقایسه با خرده مالك ها رضایت بیشتری از این كار دارند.
رنج و گنج در دنیا رابطه مستقیمی با هم دارند و كار بی دردسر و زحمت وجود ندارد و اكنون كه عطر برنج گیلان برند شناخته شده در ایران است، باید با توسعه مكانیزاسیون كشت و افزایش بهره وری و سطح تولید این گنج سفید خطه شمال، كشور را از وابستگی های مقطعی به برنج برهانیم و با تقویت تولید داخلی، از صادركنندگان مهم این ماده اولیه بسیاری از غذاهای خوش پخت جهان باشیم.
شهرستان مرزی بندر آستارا با 91 هزار نفر جمعیت در غرب استان گیلان و همسایگی جمهوری آذربایجان قرار دارد.
گزارش از عیسی پاشاپور ** انتشار : نصراله ابراهیمی
7124/6070
آستارا - ایرنا - شالیكاران آستارا كار در شالیزارها را از پدران زحمتكش خود یاد گرفته و این شغل را با مشقت هایش قبول كرده اند؛ اما چون بیشترین سود نصیب دلالان می شود، برنجكاران راضی به انتقال این شغل به فرزندان خود نیستند و جوانان نیز تمایلی به ادامه كار پدران خویش ندارند.
