تنش میان قطر و عربستان و كشورهای حاشیه خلیج فارس در هفته اخیر به طور بی سابقه ای افزایش یافت.
ماجرا به انتشار سخنان تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در مراسم پایان خدمت گروهی از سربازان این كشور برمی گردد.
در این سخنان امیر قطر به انتقاد از تروریستی خواندن حماس و حزب الله لبنان می پردازد، از جنبش اخوان المسلمین حمایت می كند و اذعان می كند كه ایجاد امنیت و ثبات در منطقه بدون وجود ایران به عنوان كشوری قدرتمند ممكن نمی باشد.
همچنین در این سخنان امیر قطر عنوان می كند كه كشورهایی كه مدعی مبارزه با تروریسم هستند از نظر مذهبی متعصب‌تر هستند و دركی از اسلام واقعی ندارند.
تقریباً اجماع عمومی وجود دارد كه منظور از این سخنان اشاره به عربستان می باشد.
در پی انتشار گسترده سخنان تمیم بن حمد آل ثانی، حملات رسانه ای تندی علیه این امیرنشین از سوی كشورهای خلیج فارس به راه افتاد.
دولت قطر اظهارات وی را تكذیب و اعلام كرد كه سایت خبرگزاری رسمی این كشور (قنا) هك شده و انتساب چنین سخنانی صحت ندارد.
پیرو این فضاسازی ها اعلام شد كه قطر سفرای خود را از كشورهای عربستان، كویت، بحرین، امارات عربی متحده و حتی كشور عربی - آفریقایی مصر فراخواند.
البته مقامات دوحه عنوان كردند كه این خبر نیز غیر واقعی بوده و درست نیست.
در هر حال نخستین كشورهای آفریقایی كه به این تحولات توجه خاص نشان دادند، به طور عمده آنهایی بودند كه از بخش عربی و شمال این قاره هستند.
از جمله این كشورها مصر و لیبی بودند كه نخستین واكنش را درباره این تحولات از خود نشان داده و به تبع كشورهای حاشیه خلیج فارس، با قطر قطع رابطه كردند.
* مصر
موضع گیری فوری مصر كه در ساعات اولیه بروز این اختلافات صورت گرفت، بیشتر به سبب اعلام حمایت دولت قطر از اخوان المسلمین آن كشور و به طور مشخص محمد مرسی رییس جمهوری مخلوع آن بود.
شنبه گذشته بود كه سامح شكری وزیر خارجه مصر در دیدار با ابراهیم غندور همتای سودانی خود در قاهره در باره این تحولات مذاكره كردند.
در همان روز بود كه دادگاه تجدید نظر مصر جلسه ای را برای رسیدگی به اتهام جاسوسی محمد مرسی رییس جمهوری معزول و زندانی این كشور برای قطر در قاهره برگزار كرد.
این درحالی است كه طبق آمار موجود، مصر برای تولید برق مورد نیاز خود از ژانویه سال 2016 تاكنون ماهانه به طور میانگین 587 هزار متر مربع واردات ال ان جی از قطر داشته است.
دولت مصر روز دوشنبه قطع كامل رابطه دیپلماتیك خود را با قطر اعلام و دیپلمات های خود را از این كشور فراخواند.
وزارت خارجه مصر با صدور بیانیه ای ادعا كرد، دولت مصر به دلیل اصرار دولت قطر به خط مشی سیاسی مخالف با این كشور، حمایت از گروه های تروریستی و در راس آنها اخوان المسلمین و پناه دادن به رهبران آنها، ترویج افكار القاعده و داعش، حمایت از اقدامات تروریستی در سینا و مداخله در امور كشورهای منطقه برای اخلال در وحدت امت عرب تصمیم به قطع رابطه با این كشور گرفته است.
دولت مصر در راستای قطع روابط دیپلماتیك خود با دوحه، سفیر قطر را به مقر این وزارت خانه در قاهره فراخواند و به او 48 ساعت مهلت داد تا خاك این كشور را ترك كند.
احمد ابوزید سخنگوی وزارت خارجه مصر ضمن اعلام این مطلب افزود: ما همچنین به اطلاع كاردار مصر در دوحه رساندیم تا در راستای اتخاذ تصمیم به قطع روابط ظرف 48 ساعت آینده قطر را ترك كرده به قاهره بازگردد.
مصر در همان روز به همراه لیبی انجام هر گونه معامله با ریال قطری در بانك های مصری را ممنوع اعلام كرد.
این در حالی است كه این امر میزان تبادل بازرگانی میان مصر و قطر كه بالغ بر 1.5 تا 2 میلیارد پوند است را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
در عین حال عبدالكریم، مشاور اطلاع رسانی وزارت هواپیمایی مصر نیز عصر دیروز اعلام كرد، تعلیق پروازهای خطوط هوایی مصر به مقصد قطر و بالعكس از ساعت شش بامداد سه شنبه (امروز) به وقت قاهره و تا اطلاع ثانوی اجرایی می شود.
شركت هواپیمایی مصر نیز از سه شنبه همه پروازهای خود تا اطلاع ثانوی از مقصد قاهره به دوحه و بالعكس را لغو كرد.
دولت مصر امروز سه شنبه نیز تصمیم گرفت تا صادرات شكر سفید به قطر را متوقف كند.
قطر سالانه حدود 100 هزار تن شكر سفید از این دو كشور وارد می كند كه مصرف این ماده در ماه مبارك رمضان نیز افزایش می یابد.
* لیبی
محمد دایری، وزیر امور خارجه در دولت موقت لیبی روز یكشنبه در خصوص تنش در خلیج فارسی گفته بود كه كشورش در اعلام همبستگی با برادران بحرینی، عربستانی ، اماراتی و مصری ، تصمیم به قطع روابط با قطر گرفته است.
وی افزود: قطر با اقدامات و تجاوزهای مكررش به كرامت مردم لیبی پس از انقلاب 17 فوریه، بسیاری از مردم لیبی را خشمگین كرده است.
ژنرال خلیفه حفتر فرمانده ارتش لیبی پیش از این نیز قطر را به حمایت از برخی گروه های داخلی در این كشور متهم كرده بود.
این اعلام قطع روابط از سوی این گروه ها در لیبی با قطر به هیچ عنوان دور از انتظار نبود.
لیبی از زمان سقوط حكومت معمر قذافی در سال 2011 دستخوش جنگ و ناآرامی است به همین دلیل، این كشور اكنون دو دولت موازی دارد؛ دولت وفاق ملی به ریاست فائز سراج در طرابلس كه مورد حمایت جامعه جهانی بوده و دیگری دولت طبرق در شرق لیبی به ریاست ژنرال حفتر كه فرمانده نیروهای مسلح این كشور است.
* تونس
اگرچه روز دوشنبه نصف المرزوقی رئیس جمهوری سابق تونس در واكنش به قطع رابطه برخی كشورهای عربی با قطر در صفحه شخصی خود در فیس بوك، نوشته بود: این كار به هدف باجگیری از قطری ها و به زانو در آوردن آن ها است.
وی قطر را دوست تونس توصیف كرده بود و گفت: دولت ما باید به تلاش ها برای منزوی كردن و در تنگنا قرار دادن و تحت الوصایه قرار دادن قطر ، اعتراض كند و خواستار متوقف شدن اقدامات ظالمانه و متجاوزانه ضد یك ملت مسلمان شود.
اما برخلاف موضع غیر رسمی این مقام سابق تونس، دولت این كشور دیروز اعلام كرد كه تحولات اخیر كشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را دنبال می‌كند و امیدوار است این كشورها، اختلافات خود را پشت سر بگذارند.
خمیس الجهیناوی، وزیر امورخارجه تونس افزود: امیدواریم این كشورها به راه حلی مورد رضایت همه دست یابند تا امنیت و ثبات كشورهای منطقه و همچنین همه كشورهای عربی حفظ شود.
* سودان
وزارت خارجه سودان امروز سه شنبه با صدور بیانیه ای از كشورهای عربی حوزه خلیج فارس خواست تا با خویشتنداری و همكاری بیشتر مناقشات پدید آمده میان خود را رفع كنند.
دولت این كشور در این بیانیه ضمن ابراز نگرانی از تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه به ویژه آنچه كه میان قطر و دیگر كشورهای عربی حاشیه خلیج فارس می گذرد، ضمن دعوت از طرفین مناقشه به خویشتنداری از آنها خواست تا مسائل فی مابین را از طریق مذاكره و همكاری با هم حل و فصل كنند.
در این بیانه آمده است: تحولات اخیر در میان تعدادی از كشورهای برادر و دوست منطقه خلیج فارس نه تنها برای دولت و ملت سودان، بلكه برای كل ملت های عربی بسیار غم انگیز است.
این بیانیه افزود: روابط خونی و دینی و نیز تاریخ مشترك كشورهای عربی كل منطقه خاورمیانه اقتضا می كند تا كشورهای منطقه و نیز كشورهای شورای همكاری خلیج فارس به جای تشدید اختلافات از برقراری ثبات و امنیت در منطقه دفاع كنند، از این رو دولت سودان از آنها می خواهد تا با خویشتنداری و تكیه بر عقل جمعی و تجربه تاریخی و فرهنگی برای منافع كل دول و ملل عربی بیاندیشند.
دولت سودان در این بیانیه همچنین تاكید كرده است از هیچ گونه تلاشی برای كمك به حل این بحران در میان كشورهای برادر عربی كوتاهی نخواهد كرد تا هم از تشدید تنش جلوگیری شود و هم بار دیگر آرامش به میان ملل عربی بازگردد.
'عمر البشیر' رئیس جمهوری سودان نیز روز گذشته در تماسی تلفنی با امیر كویت برای مهار این بحران گفت وگو كرد.
بر اساس اعلام خبرگزاری سودان، امیر كویت به البشیر اطمینان داد كه برای دیدار با شاه عربستان به این كشور می رود و تلاش می كند این بحران را مهار كند.
* الجزایر
نخستین واكنش دولت الجزایر به این تحولات، در تماس تلفنی دیشب شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر با عبد القادر مساهل همتای الجزایری اش بود.
اگرچه تاكنون گزارشی در خصوص علت تماس تلفنی وزیر خارجه قطر و مطالب رد و بدل شده در این گفت و گو، منتشر نشده است، اما مقام های قطری اعلام كرده اند وزیر خارجه این كشور، تماس هایی با همتایان خود در الجزایر، مغرب، تونس و سودان داشته و به ظاهر موضوع این تماس ها، بحران به وجود آمده میان قطر و همسایگانش به خصوص عربستان بوده است.
با این وجود، الجزایر در پی قطع روابط برخی كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس با قطر، از این كشورها خواسته تا برای حل اختلافات خود از راه حل گفت و گو استفاده كنند و تاكید كرده كه این تنها راه برای حل اختلافات است.
وزارت خارجه الجزایر در بیانیه ای تاكید كرد: الجزایر با دقت تمام، بحرانی شدن روابط میان برخی كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و منطقه و بازتاب های آن بر یكپارچگی و همبستگی جهان عرب را دنبال می كند.
در این بیانیه آمده است: الجزایر همه این كشورها را به در پیش گرفتن راه گفت و گو به عنوان تنها راه برای حل اختلافات دعوت و بر پایبندی به اصل حسن همجواری، دخالت نكردن در امور دیگران و احترام به اصل حاكمیت ملی كشورها در همه شرایط تشویق می كند.
دولت این كشور همچنین هشدار داد كه چنین اختلافاتی ممكن است در روابط میان این كشورها تاثیر بگذارد.
وزارت خارجه الجزایر در ادامه خاطرنشان كرده است كه اینگونه اتفاقات مقطعی است و در نهایت حكمت و اندیشه حاكم خواهد شد.
در این بیانیه اضافه شده است: چالش های واقعی مانند تروریسم در مسیر كشورها وجود دارد بنابراین آنها نیازمند همبستگی فعال و اتحاد هستند.
* جزیره موریس
كشور جزیره ای جمهوری موریس در جنوب اقیانوس هند نیز امروز/سه شنبه در پی تحولات در خلیج فارس، روابط دیپلماتیك خود را با قطر قطع كرد و به جمع تحریم كنندگان این كشور پیوست.
* بقیه كشورهای آفریقایی
مغرب و موریتانی كه از جمله كشورهای عربی آفریقایی و حتی كشورهای مهم جنوب و غرب و شرق آفریقا از جمله آفریقای جنوبی، نیجریه، كنیا، تانزانیا امروز در باره این تحولات واكنشی از خود نشان ندادند، اما این تحولات را بشدت و با دقت دنبال می كنند.
البته اكثر رسانه های این كشورها با دقت در حال رصد این تحولات هستند.
خاورم 1378**1144
تهیه كننده علی نصیری** انتشار دهنده: علیرضا جباری
تهران - ایرنا - بسیاری از كشورهای آفریقایی در پی تیره شدن روابط بین دوحه و ریاض و قطع روابط دیپلماتیك برخی از كشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس با قطر، موضع گیری كردند.
