به گزارش ایرنا، صنایع دستی یا صنعت دست در حقیقت در زمره خلاقیت و هنر قرار دارد و فعالیت صنایع دستی در هر سامان نشاندهنده خلاقیت و هنر ذهنی مردم آن منطقه است.
صنایع دستی نمودی از نوع زندگی و فرهنگ هر جامعه محسوب می شود و بسیاری از این نوع فعالیت ها از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
از آنجا كه صنایع دستی در نگاهی اساسی رنگ و بوی قومی و منطقه ای دارد، مواد اولیه ساخت آن نیز بیشتر مواد موجود در طبیعت اطراف است.
سیستان وبلوچستان با تنوع جغرافیایی خاص و كثرت اقوام و مذاهب در آن نمود زیبایی از گنج های صنایع دستی است به طوری كه آب و هوای گرم و خشك در شمال، كوهستانی در مركز و شرجی در جنوب هر یك صنایع دستی مخصوص مربوط به خود را دارد.
*معرفی صنایع دستی سیستان وبلوچستان
سیستان و بلوچستان به دلیل شرایط خاص خود صنعت گسترده ای از صنایع دستی دارد كه با توجه به اقلیم های مختلف در آن، هر منطقه صنایع دستی مختص به خود را دارد.
وجود تالاب بین المللی هامون در منطقه سیستان در شمال سیستان و بلوچستان پیش از خشكسالی 20 ساله موجب وابستگی صنایع دستی عمده این منطقه به دریاچه هامون شده بود و نیز در قسمت های مركزی و شرقی این استان به دلیل وجود خاك مرغوب، دستان زنان و مردان هنرمند توانسته اند كیمیاگری كرده و از خاك، زری همچون سفال كلپورگان را پدید آورند، دستان زنان این استان با توانایی های بی نظیر خود همچنین توانسته اند سكه دوزی را در عرصه های بین المللی مطرح كنند.
از جمله صنایع دستی این استان می توان به توتن سازی، سوزن دوزی، سكه دوزی و حصیر بافی بلوچستان، سفال كلپورگان سراوان، سفال هلونچكان نیكشهر، سفال كوهمیتگ سرباز، خولك بافی، گلیم بافی، سیاه دوزی و خامه دوزی سیستان، لباس های محلی، یزدبافی، آهنگری سنتی، صنایع دستی دریایی، پارچه بافی سنتی(جومه بافی)، كارت بافی(نوار بافی) تسبیح سازی، زیورآلات سنتی، پریوار دوزی، پلاس بافی و سفره بافی اشاره كرد.
-خولك بافی
خولك نوعی گیاه محلی است كه در دل هامون رشد می كرده و مردم محلی پرده های خولكی(حصیری) را از آن می ساخته اند كه كاربرد بسیار زیادی با توجه به اقلیم گرم و خشك منطقه داشته است.
-توتن سازی
توتن نیز نوعی قایق دست ساز از چوب و نی است كه مردم این منطقه در گذشته از آن برای رفت و آمد در تالاب بین المللی هامون، صیادی و غیره استفاده می كرده اند.
-سوزن دوزی
هنر دیگر مردم این دیار كهن سوزن دوزی است كه به مدد دستان توانا و فكر خلاق زنان هنرمند سیستان و بلوچستان بر عرصه پارچه جاودان می شود و آنچه بر جای می ماند حاصل ذوق، سلیقه، ابتكار و استعداد قابل تحسین هنرمندان این وادی است.
این هنر در بلوچستان پیشینه ای دراز دارد و می توان آن را عصاره درد دل های زنانه و بازتاب خاطرات تلخ و شیرین قومی در طول تاریخ برشمرد كه خود آمیزه ای ذهنی از آهنگ و ریتم حركت دست ها گردیده و منجر به پدید آمدن آثاری جاودان بر تار و پودی سرد و بی روح شده است.
رومیزی، سجاده، كوسن، روتختی، جانماز، سفره عقد، اشارپ، پشتی و مانند آن از انواع محصولات سوزن دوزی هستند.
-سفال كلپورگان
كلپوره نام گیاهی با مصرف دارویی ویژه منطقه بلوچستان است و كلپورگان روستایی در 25 كیلومتری شهرستان سراوان و در 390 كیلومتری جنوب شرق زاهدان است.
سفال كلپورگان به آن دلیل معروف است كه دستان زنان بلوچ بدون هیچ واسطه و ماشین سفالگری آنها را از خاك مخصوص ساخته و با همان دستان هنرمند رنگ و لعاب می دهند.
-پلاس
پلاس نیز نوعی سیاه چادر است كه به طور عمده از موی بز بافته می شود و بیشتر مورد استفاده چادرنشینان و عشایر قرار می گیرد گرچه اینك از پلاس در بسیاری از نمایشگاه ها استفاده می شود، همچنین یكی از كارهای عشایر منطقه در كنار دامپروری انجام آهنگری به شیوه سنتی است.
-پارچه بافی
پارچه بافی در سیستان قدمتی افزون برپنج هزار سال دارد و تكه پارچه های دست بافت كشف شده در شهر سوخته این منطقه نمونه ای از این هنر در پنج هزار سال قبل است.
-سیاه دوزی
سیاه دوزی نوعی سوزن دوزی در منطقه سیستان است كه برای تزیین پیش سینه و سرآستین لباس به كار می رود و در این نوع دوخت تنها از نخ سیاه رنگ كه معمولا ابریشمی است استفاده می شود.
*هشت هزار نفر فعال در زمینه صنایع دستی در سیستان و بلوچستان
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: بر اساس آمار موجود بیش از هشت هزار نفر در حوزه صنایع دستی در این استان فعالیت دارند كه حدود 6 هزار نفر آنان مجوزهای لازم را كسب كرده اند.
بهروز عیسی زهی ادامه داد: همچنین 20 كارگاه آموزشی صنایع دستی در سراسر استان وجود دارد.
وی افزود: صنایع دستی این استان متعدد هستند و آثاری همچون سوزن دوزی و سفال كلپورگان آن در سطوح ملی و بین المللی مطرح شده است.
وی تصریح كرد: سفال كلپورگان در روستای كلپورگان در 25 كیلومتری شهر سراوان توسط زنان بومی ساخته و یكی از صنایع دستی بسیار معروف استان محسوب می شود.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان خاطرنشان كرد: صنایع دستی عموما بوسیله مواد طبیعی اطراف محل زندگی ساخته می شود و از آنجائیكه منطقه سیستان سالها با خشكسالی روبرو بوده صنعت خولك بافی آن دچار مشكل شده است.
عیسی زهی ادامه داد: هم اینك مواد اولیه خولك بافی از افغانستان و مناطق شمالی كشور تامین می شود و محصولات تولید شده آن نیز به كشورهای حوزه خلیج فارس صادر می شود.
*كاربرد معیشتی صنایع دستی در سیستان و بلوچستان راز ماندگاری آن است
در بسیاری از نقاط دنیا و كشور از صنایع دستی به عنوان هنرهای باستانی یاد می شود كه تنها در كنار آثار تاریخی در موزه می توان آنها را یافت در صورتی كه در سیستان و بلوچستان به دلیل كاربرد معیشتی، این صنایع پویایی خود را حفظ كرده و رنگ و بوی تاریخی را در قالبی نوین ارائه می دهند.
راز ماندگار این صنایع را می توان كاربرد معیشتی آنها دانست.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان كرد: این استان از محدود نقاطی است كه بخش زیادی از مردم بخصوص جامعه زنان در حوزه صنایع دستی فعالیت می كنند.
عیسی زهی افزود: تنها حدود 10 درصد از فعالیت های صنایع دستی را مردان در این استان انجام می دهند.
وی اظهار داشت: با توجه به بازار نسبتا خوب برای فروش محصولات صنایع دستی سیستان و بلوچستان، پویایی و تحرك در این زمینه زیاد است.
وی ادامه داد: به دلیل اینكه بسیاری از مردم در این استان هزینه های زندگی خود را از طریق صنایع دستی تامین می كنند، صنایع دستی سیستان و بلوچستان تنها در موزه ها جاودانه نشده و در بیشتر خانه ها می توان فعالیت های مربوط به آن را مشاهده كرد.
**روز صنایع دستی
در دنیای خشن امروز كه نشانه استیلای تكنیك بر روح انسان است، صنایع دستی یعنی دمیدن روح لطافت به این زندگی خشن، و از آنجا كه روح انسان همواره خواستار لطافت است صنایع دستی می تواند این نیاز انسان را برآورده كند كه به همین منظور 20 خرداد روز صنایع دستی نامیده شده است.
یكی از خصوصیات صنایع دستی این است كه این صنعت حاصل روح ملت ها و آئین فرهنگ ملی كشورهاست كه به سادگی با رجوع به آمار صنایع دستی كشورها به روحیه مردم آن كشورها می توان پی برد، بنابراین صنایع دستی تنها یك كالا برای مبادله نیست بلكه خصوصیات فرهنگی و ویژگی های اقوام از طریق صنایع دستی مبادله می شود و نوعی ارتباط را ایجاد می كند.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان كرد: به منظور گرامیداشت این روز از افراد برتر فعال در صنایع دستی این استان تجلیل خواهد شد.
عیسی زهی ادامه داد: برگزاری نمایشگاه توسعه و ترویج صنایع دستی در موزه جنوب شرق از سایر برنامه های روز جهانی صنایع دستی در سیستان و بلوچستان است.
وی تصریح كرد: تجلیل از صنعتگران صنایع دستی در این روز می تواند سبب ایجاد انگیزه برای ادامه فعالیت های آنان شود.
وی افزود: 42 اثر صنایع دستی این استان از بین 80 اثر معرفی شده از 2 سال قبل تا كنون توانسته نشان ملی را كسب كند.
سیستان وبلوچستان سالهای زیادی است كه با وجود ظرفیت های ناب خود در زمینه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حاشیه حركت كرده كه با توجه به تعیین آن به عنوان مقصد گردشگری سال 96 در كشور نیاز به توجه خاصی به ویژه در زمینه صنایع دستی دارد.
7311**6081 خبرنگار: اسماعیل مرادقلی ** انتشار دهنده: حیدر سرایانی
زاهدان - ایرنا- سیستان وبلوچستان سرزمین بكر فرهنگی است و آثار صنایع دستی آن كه دست به دست میان نسل ها منتقل شده به دلیل كاربرد معیشتی، در گذر زمان هرگز رنگ كهنگی به خود نگرفته است.