انتخابات؛ احزاب و نخبگان در حاشیه، هنرمندان در متن

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، نقش آفرینی هنرمندان در عرصه انتخابات 96، بسیار گسترده و پررنگ بود. این نقش آفرینی چشمگیر اگرچه نشان از مسوولیت پذیری هنرمندان در قبال رویدادهای سیاسی و اجتماعی كشور داشت اما این سوال را ایجاد كرد كه در میان این همه هیاهوهای انتخاباتی و حضور پررنگ كنشگران غیرسیاسی در امر انتخابات، چرا صدای احزاب، نهادهای سیاسی و مدنی و نخبگان كمتر به گوش می رسد. این در حالی است كه در در رویدادهای مهمی چون انتخابات در جوامع توسعه یافته صدای احزاب و نهادهای مدنی از هر گروه دیگری بلندتر است.
در این دموكراسی ها اگرچه ممكن است چهره های شناخته شده ای از میان ورزشكاران و هنرمندان كه در اصطلاح ستاره یا سلبریتی نامیده می شوند، از نامزد خاصی در انتخابات حمایت كنند اما گستردگی ایندست حمایت ها هرگز به اندازه ای كه در انتخابات اخیر ایران شاهد بودیم نمی رسد.
«سید وحید عقیلی» جامعه شناس ارتباطات و رییس دانشكده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد واحد تهران مركزی، در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، به بررسی نقش كنشگران غیر سیاسی مانند هنرمندان و ورزشكاران برای ترغیب مردم به حضور فعال سیاسی در رویدادی چون انتخابات پرداخت.
به گفته عقیلی اگرچه حمایت هنرمندان از اتخابات 96 اقدامی مسوولانه بود اما تا اندازه ای جای خالی فعالیت تاثیرگذار احزاب، نهادهای سیاسی و مدنی و نخبگان در رویدادهای سیاسی كشور را نشان داد.

در ادامه متن كامل گفت وگو با عقیلی آمده است:

** ایرنا: تحلیل شما از حضور فعال هنرمندان در انتخابات 96 چیست؟
** عقیلی: كنشگری هنرمندان در انتخابات 96 بسیار پررنگ بود به گونه ای كه آنان در این انتخابات جای احزاب، نهادهای مدنی و نخبگان سیاسی و اجتماعی را پر كردند. وقتی در یك جامعه نقش كانون های سیاسی و احزاب به خوبی انجام نشود و رسانه های متعهد و حرفه ای كه باید در مسیر اطلاع رسانی و هدایت افكار عمومی حركت كنند، بنابر دلایلی از انجام وظایف حرفه ای خود باز بمانند، كنشگران غیر سیاسی وارد عرصه می شوند. وقتی احزاب و نخبگان سیاسی و اجتماعی در رویدادهای سیاسی نقش واقعی خود را ایفا نكنند، ورود كنشگران غیر سیاسی به حوزه هایی مانند سیاست و انتخابات به امری عادی تبدیل می شود؛ مانند اتفاقاتی كه در چند سال گذشته در چینش نمایندگان شورای شهر تهران افتاد.

** ایرنا: رویكرد شما به این معنا است كه جامعه هنری و ورزشی حق دخالت در تصمیم گیری های سیاسی و اجتماعی كشور را ندارند؟
** عقیلی: خیر. در یك جامعه مدنی همه اقشار از مردم عادی گرفته تا هنرمندان و ورزشكاران، حق حضور در تصمیم گیری های سیاسی را دارند و هیچ كس نمی تواند این حق را از آنان بگیرد اما اگر این حضور بیش از حضور فعالان سیاسی، مدنی و اجتماعی باشد كمی عجیب است. به عنوان مثال در سال های اخیر حضور هنرمندان و ورزشكاران در تركیب شورای شهر فراتر از قاعده معمول بود و غیر طبیعی و غیرمنطقی به نظر می رسید. وقتی كنشگران سیاسی به معنی واقعی كلمه یعنی احزاب، كانون های سیاسی و طرفدارانشان به طور فعال در جامعه حضور نداشته باشند و در این زمینه فقدان وجود داشته باشد، ورود غیر طبیعی و توجیه ناپذیر هنرمندان و ورزشكاران به حوزه سیاست متاسفانه توجیه پیدا می كند.

** ایرنا: آیا در دیگر كشورها از جمله كشورهای توسعه یافته اروپایی كنشگران غیر سیاسی از جمله چهره های شناخته شده هنرمند یا ورزشكار در سیاست دخالت نمی كنند؟
** عقیلی: نقش آفرینی گسترده كنشگران غیرسیاسی در سیاست به تبع عدم حضور كنشگران سیاسی و رهبران فكری شكل می گیرد. وقتی اصول حكومت پارلمانی به درستی در یك جامعه رعایت شود، در بزنگاه هایی چون انتخابات هنرمندان و ورزشكاران در كنار چهره های سیاسی، رهبران فكری، روزنامه نگاران و نویسندگان هستند نه اینكه این نخبگان در حاشیه قرار گیرند و حضورشان تحت تاثیر هنرمندان قرار گیرد. بحث اصلی میزان حضور كنشگران غیر سیاسی و غیرنخبه در امور سیاسی است و گرنه حضور معقول و آگاهانه كنشگران غیر سیاسی ایرادی ندارد.

** ایرنا: شما به اهمیت نقش نخبگان و كانون های سیاسی و مدنی چون احزاب در تصمیم گیری های كلان كشور تاكید دارید. این نقش چگونه می تواند به نحو احسن به اینگونه كنشگران اعطا شود؟
** عقیلی: در حوزه علوم سیاسی اصلی داریم با عنوان دیپلماسی پارلمانی و در ارتباطات نیز بحثی تحت عنوان ارتباطات سیاسی وجود دارد كه این دو حوزه یكسری ویژگی ها و شئونی داشته كه مورد پذیرش جمهوری های پارلمانی قرار دارند. جمهوری اسلامی ایران نیز طبق این اصول بنا نهاده شده است و جمهوری اسلامی یك جمهوری پارلمانی است. در این گونه نظام ها كه یكی از ویژگی های مهم آنها برگزاری دوره ای انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری است، احزاب و كانون های سیاسی و نهادهای مدنی نقش بسیار پررنگی را ایفا می كنند. این نقش باید در تمام طول سال نه فقط شب انتخابات ریاست جمهوری و مجلس پررنگ و پرقدرت ایفا شود. البته این اتفاق نیازمند وجود فضای مناسب برای شكل گیری و فعالیت احزاب است.
از نگاه ارتباطات سیاسی نیز در یك جمهوری پارلمانی باید چهار عنصر مردم، دولت یا حكومت، رسانه ها و كانون های حزبی وجود داشته باشند و در یك رابطه منطقی و دوجانبه با هم در تعامل باشند و هر یك اثرگذاری خود را داشته باشند.

** ایرنا: آیا تفاوتی میان هدایتگری كنشگران غیرسیاسی چون هنرمندان با نخبگان و فعالان سیاسی و اجتماعی در رویدادهای سیاسی وجود دارد؟
** عقیلی: در حوزه های عمومی و مربوط به ارتباطات سیاسی همواره عده ای نخبه و متخصص در حوزه های سیاست، اقتصاد، جامعه شناسی، كارآفرینی و ... داریم. اینها چهره هایی هستند كه در رویدادهایی مانند انتخابات، می توانند هدایتگری واقعی تر و كارشناسی تری داشته باشند و با آگاهی و اشراف كامل نسبت به مسایل و شرایط موجود، اغنا و هدایتگری مردم را بر عهده گیرند. وقتی این افراد نباشند این كار را افرادی چون هنرمندان و ورزشكاران انجام خواهند داد. این اتفاق بد نیست و در انتخابات اخیر خودمان اگرچه تا اندازه ای بر هیجانات مردمی دامن زد، اما به هر ترتیب منجر به نتیجه خوبی در انتخابات شد، اما می تواند ایراداتی نیز داشته باشد.

** ایرنا: از نگاه شما این ایرادات چیست؟
** عقیلی: از نظر روانشناختی و علم ارتباطات افرادی كه در اصطلاح ستاره یا سلبریتی نامیده می شوند، در بین لایه های جامعه نفوذ دارند و همواره مورد استقبال جامعه به خصوص طبقه جوانتر قرار می گیرند و می توانند اثرگذاری ویژه ای در اغنای مردم داشته باشند. هنرمندان و ورزشكاران می توانند نقش مهمی در تغییر آرای مردمی داشته باشند و این نكته بسیار حایز اهمیتی است. باید به این نكته توجه داشت كه مهمترین علت دنباله روی از كنشگران غیر سیاسی چون هنرمندان و ورزشكاران، التهابات هیجانی است و این التهابات روحی و روانی ممكن است عنصر شناخت را از مردم بگیرد و بر تفكر عمیق مردم اثر منفی بگذارد. بنابر این بهتر است در امور سیاسی، كنشگران سیاسی از جمله احزاب نبض امور را در دست گیرند و فضا برای فعالیت آنها به اندازه كافی وجود داشته باشد.

** ایرنا: در امر اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه، رسانه ها یكی از اركان مهم تلقی می شوند. به نظر شما آیا در انتخابات اخیر رسانه ها توانستند نقش واقعی خود را ایفا كنند؟
** عقیلی: آنگونه كه باید خیر. اگرچه رایو و تلویزیون توانست به طور شایسته مناظره ها را برگزار و هدایت كند اما در زمینه شفاف سازی، آگاهی بخشی، اغنا و ترغیب مردم به حضور در تصمیم گیری های سیاسی و اجتماعی بیش از اینها از رسانه ها انتظار می رود. همین موضوع است كه موجب سرازیر شدن سیل مردم به شبكه های مجازی شده است. متاسفانه در نبود وسایل ارتباط جمعی كه به اندازه كافی روی مردم تاثیر داشته باشند، مردم برای دستیابی به اخبار به شبكه های اجتماعی رجوع می كنند. طبق آماری كه بتازگی منتشر شده، 47 میلیون ایرانی عضو تلگرام هستند و چیزی نزدیك به دو میلیارد پیام در روز انتخابات ایران توسط ایرانی ها رد و بدل شده است. این میزان از نفوذ شبكه های اجتماعی در بین ایرانیان گویای برخی مسایل است و نشان می دهد، رسانه های حرفه ای از جمله رادیو، تلویزیون، خبرگزاری ها و مطبوعات به اندازه كافی نیازهای خبری مردم را تامین نمی كنند. این در حالی است كه در شبكه های اجتماعی میزان خطا و اخبار نادرست و شایعه فراوان است و شبكه های اجتماعی ممكن است در بزنگاه ها مردم را به سمت و سوی نادرست هدایت كند.

پژوهشم**9282**1601**خبرنگار** مهتاب افشین نسب**انتشاردهنده : شهناز حسنی
ایرنا پژوهش،كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران و جهان، https://t.me/Irnaresearch با ما همراه شوید.