بر اساس آنچه در تارنمای اداره اسناد امنیت ملی وابسته به دانشگاه جرج واشنگتن آمریكا نوشته شده است، فایلی كه دیروز /پنجشنبه/ یعنی 15 ژوئن منتشر شده حاوی اسنادی است كه دربرگیرنده مدارك مربوط به طراحی و اجرای این عملیات سری می باشد.
به نوشته این تارنما، پس از آنكه یك مجموعه اسناد كه پیشتر منتشر شده و تمام اشاره ها به نقش سازمان های جاسوسی آمریكا و انگلیس در سرنگونی نخست وزیر آن زمان ایران یعنی محمد مصدق را حذف كرده بود باعث چندین دهه بحث و جدل داخلی و رسوایی های عمومی شد انتشار این اسناد در زمان حاضر انجام گرفت.
این اسناد بخشی از مجموعه انتشارات روابط خارجی ایالات متحده آمریكاست كه توسط وزارت خارجه این كشور انتشار می یابد.
هر چند در همان سالهای اولیه پس از كودتا یعنی در سال 1933 در نشریه 'ساتردی ایونینگ پست' گزارش جزییات این عملیات منتشر شده بود اما به طول چندین دهه نه دولت آمریكا و نه دولت انگلیس به نقش خود در سرنگونی مصدق اعتراف نمی كردند. از همان زمان به بعد افسران كار كشته سیا و ام ای-6 كه در این كودتا شركت داشتند خاطرات خود را در باره جزییات فعالیت هایشان منتشر كرده اند.
در سال 2000 نیز نیویورك تایمز یك تاریخچه طبقه بندی شده داخلی از این عملیات را منتشر كرد.
در سال 1989 نیز وزارت خارجه آمریكا آنچه را كه اسناد رسمی دوران كودتا بود منتشر كرد اما در آن حتی یك اشاره به اعمال آمریكا و انگلیس در رابطه با این واقعه موجود نبود. حذف این موارد منجر به استعفای مشاور ارشد این مجموعه انتشارات شده و باعث شد كنگره آمریكا قوانینی تصویب كند كه در آن خواستار 'انجام یك سری تحقیقات كامل، دقیق و قابل اعتماد' درباره سیاست خارجی این كشور شده بود.
پس از پایان جنگ سرد، سازمان امنیت ملی آمریكا (سیا) خود را متعهد به بازكردن پرونده هایش درباره ایران و دیگر عملیات سری خود كرد و وزارت خارجه نیز قول داد كه یك جلد از انتشاراتش را درباره عملیات پیشین به این موضوع اختصاص دهد.
اما اینكه سیا به بخشی از وعده خود عمل كند تا سال 2011 طول كشید.
توجیهات دو دولت آمریكا و انگلیس درباره خودداری از اشاره به نقش خود در كودتای 28 مرداد این بود كه می خواستند از روش ها و منابع اطلاعاتی و جاسوسی خود محافظت كنند. به تازگی نیز دلیل خودداری آنها از این كار ممانعت از تحریك عوامل افراطی در ایران بود كه به ادعای آنان ممكن بود به دنبال توقف توافق نامه هسته ای كه بین تهران و شش كشور جهان به علاوه آمریكا باشند، ذكر شد.
در مقدمه این جلد از انتشارات وزارت خارجه كه اسناد كودتای 28 مرداد را در بر می گیرد، آمده است: این اسناد بر استفاده از عملیات سری توسط دولت های ترومن و آیزنهاور و سیاست های آن ها درباره ایران تمركز دارند كه در نهایت به سرنگونی دولت محمد مصدق شد. علاوه بر آن، این اسناد دخالت سازمان های جاسوسی و اطلاعاتی آمریكا در ایجاد چینین سیاست ها را نشان می دهد.
این مجموعه همچنین دربرگیرنده صدها سند درباره مكاتبات میان سفارت آمریكا در تهران، وزارت خارجه آمریكا و سازمان سیا است.
این اسناد در قالب 4 محور كلی «تلاش‌های ایالات متحده برای فهمیدن مصدق از فوریه 1951 تا فوریه 195»، «بحران سیاسی جولای 1952 ایران و تبعاتش»، «برنامه‌ریزی و اجرای عملیات آژاكس در اوت 1953» و «روزهای پس از عملیات آژاكس از سپتامبر 1953 تا دسامبر 1954» منتشر شده است.
در یكی از اسناد منتشر شده به تاریخ نوزدهم اوت 1953، درخواست كمك 5 میلیون دلاری آمریكا به دولت زاهدی از سوی رابط سازمان سیا وجود دارد كه نشان می دهد آمریكا علاوه بر نقش مستشاری در انجام كودتا، نقش مستقیمی نیز در پشتیبانی مالی كودتاچیان علیه دولت مصدق داشته است.
مالكوم بایرن رییس آرشیو امنیت ملی در پروژه روابط ایران و آمریكا در باره انتشار این اسناد پس از یك دوره طولانی گفت: این مجموعه منبعی مهم برای كسانی می تواند باشد كه علاقه مند به روابط پر تنش بین دو كشور می باشند. اما این واقعیت كه خارج شدن آنها از طبقه بندی اسناد محرمانه و انتشار آنها بیش از شش دهه طول كشیده است، باعث ناراحتی اذهان آنها خواهد شد.
آساق**1424**1144
مترجم: وحیده دینداری* انتشار دهنده: علیرضا جباری
تهران – ایرنا – اداره آرشیو وزارت خارجه آمریكا پس از سالها انتظار بالاخره اسناد محرمانه دخالت آمریكا را در كودتای 28 مرداد سال 1332 در ایران منتشر كرد.
