صید غیرمجاز عامل اصلی كاهش ماهیان خاویاری/ماهیان دریای خزر سالم هستند

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، «محمد پوركاظمی» روز دوشنبه در نشست خبری سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهادكشاورزی درباره ذخایر ماهیان در دریای خزر و خلیج‌فارس و احیای آبزیان از طریق روش های پرورش ماهی در قفس افزود: ذخایر ماهیان خاویاری كه یك ذخیره مشترك بین پنج كشور حاشیه دریای خزر است، از سه هزار تن به كمتر از 500 تن رسیده كه پایین ترین حد آن است.
وی با اشاره به ممنوعیت برداشت و صادرات ماهیان خاویاری برای پنج كشور ساحلی دریای خزر افزود: طبق توافق بین پنج كشور، هرگونه صید تجاری ممنوع است اما صید برای تحقیقات و بازسازی ذخایر می تواند انجام شود.
وی سن بلوغ ماهیان خاویاری را بالا دانست و تصریح كرد: نخستین سن بلوغ برای ماهی اوزون برون 10 سال، تاس ماهیان 15 سال و فیل ماهیان 20 سال است تا بتوان از خاویار این ماهی ها استحصال كرد.
به گفته وی، تلاش شده است تا حاشیه امنی برای این گونه ماهیان ارزشمند كه حداقل 10 سال عمر خود را در محدوده آب های كشورهای حاشیه دریای خزر مهاجرت می كنند، ایجاد شود.
وی اضافه كرد: تحقیقات نشان می دهد كه عامل اصلی كاهش ماهیان خاویاری دریای خزر صیدهای غیرمجاز و غیر قابل كنترل است زیرا افراد به دلیل نداشتن شغل مناسب ماهیان خاویاری را به دلیل گوشتی بودن در وزنهای بین دو، سه تا پنج كیلوگرم صید می كنند.
رئیس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی كشور تصریح كرد: برای بازسازی این ذخایر، اكنون گونه فیل ماهی در پشت یكی از سدها پرورش داده می شود كه در مدت یك سال و نیم، وزن این ماهی به سه كیلوگرم رسیده است.

**تولید ماهیان خاویاری در پشت سد سفیدرود
پوركاظمی گفت: موسسه تحقیقات بین المللی تاس ماهیان دریای خزر در قراردادی قرار است برای تولید این گونه ماهیان در دریا و پشت سد سفید رود با ایران همكاری كند.

** پرورش ماهی در قفس ماهیان خاویاری بانك ژن زنده ایران
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی كشور تصریح كرد: ایران احیای ماهیان خاویاری را با دو رویكرد صنعت آبزی پروری و خطر انقراض در سیستم پرورش ماهی در قفس در دستور كار دارد كه حتی می توان بانك ژن زنده این گونه ها نیز داشته باشیم.
پوركاظمی ادامه داد: در سیستم بازسازی ذخایر بچه ماهیان در وزن سه تا پنج گرم رهاسازی می شوند؛ در برخی كشورها از سیستم قفس استفاده می كنند كه با وزنها یك تا دو كیلوگرم متناسب با شرایط دریای خزر رهاسازی خواهند شد.
وی افزود: اكنون برنامه مطالعه تولید گونه های ارزشمند دریای خزر در سیستم پرورش ماهی در قفس از جمله فیل ماهی خاویاری، ماهی آزاد و قزل آلا در دریای خزر و ماهی سی باس، سیبرین و شانك در دریای جنوب كشور را در دستور كار داریم.

** احیای ماهی بومی شانك طی سال گذشته
این مقام مسئول درباره ماهی بومی شانك گفت: طی چند سال موفق به كسب دانش بیوتكنیك تكثیر شانك شدیم به طور یكه در سال 95 نزدیك 200 هزار عدد بچه ماهی شانك را تولید كردیم و طی قراردادی در اختیار بخش خصوصی قرار دادیم.
وی افزود: به تدریج به دنبال این هستیم گونه های بومی خود را جایگزین گونه های تجاری كنیم كه شرط نخست آن در نظر گرفتن مباحث اقتصادی، سرعت رشد تولید و مقاوم بودن به بیماری است.

** مردم با اطمینان آبزیان دریای خزر را مصرف كنند
وی درباره آلودگی دریای خزر و اثر آن بر آبزیان گفت: خوشبختانه میزان آلودگی دریای خزر در حدی نیست كه سلامت انسان را برای مصارف ماهی و آبزیان محدود كند.
به گفته پوركاظمی، گرچه برخی نقاط حساس آلاینده هایی وجود دارد اما این براساس سیكل آلودگی كه ابتدا باید در رسوبات و موجوداتی همچون صدف و خرچنگ بعد در ماهیان ریز و ماهیان درشت و سپس در كبد و جگر ماهی و از طریق گردش خون در كلیه به گوشت و خاویار رسوخ كند.
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی كشور یادآور شد: مطالعاتی كه در گذشته انجام شد، از آلودگی اندام های داخلی برخی از ماهیان درشت با سن 30 تا 40 ساله كه به طور عمده ماهیات خاویاری بودند، حكایت داشت كه البته این آلودگی در گوشت و خاوریار آنها دیده نشد.
پوركاظمی ادامه داد: در سال های اخیر هیچ گونه آلودگی در ماهیان خزری دیده نشده است.
وی به مردم اطمینان داد، مصرف ماهی دریای خزر هیچگونه تهدیدی برای سلامتی مردم ندارد.

** مصرف سرانه آبزیان در ایران نصف جهان است
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی كشور اظهار داشت: مصرف سرانه آبزیان در ایران سالانه 10 كیلوگرم و در كشورهای درحال توسعه و توسعه یافته بیش از 23 كیلوگرم است كه نشان می دهد ما نصف آنها مصرف آبزیان داریم.

** پرورش ماهی در قفس تنها عامل توسعه صنعت شیلات
پوركاظمی با یادآوری اینكه سالانه بیش از 200 پروژه تحقیقاتی در كشور اجرا می شود، اظهار داشت: یكی از پروژه های مرتبط به سیاست های اقتصاد مقاومتی، شیوه پرورش ماهی در قفس است.
به گفته وی، آمارها نشان می دهد سالانه 97.2 میلیون تن آبزی در جهان تولید می شود كه آبزی پروری 44 درصد تولید شیلاتی دنیا را به خود اختصاص داده و 56 درصد تولید جهان مربوط به صید است.
وی تولیدات شیلاتی ایران را نزدیك یك میلیون تن در سال عنوان كرد و گفت: از این میزان 440 میلیون تن مربوط به پرورش آبزیان است.
پوركاظمی با بیان این كه در بخش كشاورزی بالاترین سرعت رشد و تولید را در دنیا آبزی پروری دارد گفت: به دلیل محدودیت منابع صید، اكوسیستم ها و اقیانوس ها و دریاها روند تولید در صنعت آبزی پروری دنیا روز به روز در حال افزایش است.
وی با یادآوری اینكه موسسه تحقیقات علوم شیلاتی در سال 1370 مطالعه پرورش ماهی در قفس را آغاز و در سال 1382 سازمان شیلات محققان نروژی را برای این كار دعوت كرد كه برآوردهای آنان نشان داد ذخایر دریایی ایران نزدیك 900 هزارتن تا یك میلیون تن ظرفیت پرورش ماهی در قفس را دارد.
پوركاظمی اضافه كرد: در این روش در رویكرد مهاجرت از آب شیرین به آبهای ساحلی و دریایی، دیگر نیازی به استخر، پمپاژ و برق نیست و هزینه های تولید كاهش می یابد.
وی مجری متولی پرورش ماهی در قفس را سازمان شیلات ایران عنوان كرد و افزود: موسسه تحقیقات علوم شیلاتی نیز بسته دانشی تحقیقات، آموزش و ترویج را برعهده دارد كه با كمك محققین، اساتید و اعضای هیات علمی تدوین كرده است و در سال 1395 مطالعات تحقیاتی آن عملیاتی شد.

** سیستم دانشگاهی ایران واحد پرورش ماهی در قفس را ندارد
رییس موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی كشور افزود: متاسفانه در سیستم دانشگاهی كشور حتی واحد درسی تحت عنوان پرورش ماهی در قفس وجود ندارد و ضروری است رشته های شیلات دانشگاهها بازنگری شود زیرا برای توسعه این طرح لازم است در آینده كادر متخصص داشته باشیم.
به گفته پوركاظمی، به ناچار ما در هشت كارگاه آموزشی از اساتید و متخصصان كشورهای نروژ، ایتالیا، انگلستان، مالزی و روسیه درخواست همكاری در این خصوص كرده ایم.
وی یكی از مسائل مهم در اجرای پرورش ماهی در قفس را مكان یابی قفس ها دانست كه تاكنون 16 مكان مناسب در دریای خزر شناسایی شده است تا در اعماق بین 20 تا 100 متری قرار گیرند.
پوركاظمی اضافه كرد: زیرا قفس ها باید با كمترین آسیب در جریانات آبی (موج های با ارتفاع 8 تا 9 متر دریای خزر و سه تا 4 متر خلیج فارس) جریانات آبی در جهت عقربه های ساعت، جذر و مد دریای جنوب، آلودگی ها ، شكوفایی جلبك ها و گونه های مهاجم مانند شانه دار مواجه شود.
وی یادآور شد: پرورش ماهی در قفس در دنیا با تولید بیش از 3 میلیون تن پا گرفت.
پوركاظمی درباره سازه های این نوع قفس ها گفت: كشورهای تولیدكننده سازه متعدد هستند اما سازه ای كه متناسب با اقلیم ما باشند و بتواند جریانات آبی با امواج 8 تا 9 متری و دمای آب را تحمل كند، مورد توجه ما است به طوری كه در دریای شمال كشور قفس های قوطه ور و در جنوب كشور قوطه های شناور را تهیه خواهیم كرد.

**تولید قزل آلای اس پی اف (spf) با كمك معاونت علمی ریاست جمهوری
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی گفت: به طور حتم به دلیل تراكم در سیستم های آبزی پروری هر گونه ای كه وارد این قفس ها شود، با ظهور بیماری ها مواجه می شویم كه در این شرایط تلاش شده از گونه های مقاوم به بیماری، دارای شناسنامه، اصلاح نژاد شده و عاری از بیماری استفاده كنیم.
پوركاظمی افزود: برای نمونه اكنون تولید قزل آلای اس پی اف (spf) با كمك معاونت علمی ریاست جمهوری آغاز شده است كه نه تنها هیچ تهدیدی در اكوسیستم ایجاد نكند بلكه مطالعات اقتصاد و بازار آن انجام شود.
وی ادامه داد: اكنون برنامه تولید 200 هزار تن آبزی از طریق پرورش ماهی در قفس را داریم كه در افق 1404 باید به 400 هزار تن یعنی تقریباً معادل تولید فعلی آبزی پروری كشور برسد كه در كنار آن باید بازارهای مصرف آن را نیز شناسایی كنیم.
پوركاظمی در بحث صادرات نیز گفت: سازمان شیلات ایران اقدام های خوبی در بخش صادرات آبزی به بازارهای روسیه و كشورهای همسایه برای كپور ماهیان و گونه های بومی داشته است.

** توسعه تولید 10 گونه بومی ماهی در پرورش ماهی در قفس
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی كشور گفت: یكی از محوری ترین برنامه های ما توسعه تولید 10 گونه بومی آبزی كشور در روش پرورش ماهی در قفس است كه پایلوت های ترویجی این ها از طریق پژوهشكده ها ابلاغ شده است و در این برنامه تولید 100 هزار بچه ماهی از گونه های بومی انجام می شود.
وی اظهار داشت: ما تلاش می كنیم با دعوت اساتید و متخصصان خارجی این دانش فنی را در كشور بومی سازی كنیم

** برنامه افزایش تولید میگو با مدیریت بیماری لكه سفید در مزارع بوشهر
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی كشور در زمینه تولید میگو نیز گفت: اكنون تولید عمده میگو در كشور به صورت استخرهای خاكی در واحدهای 20 تا 40 هكتاری با متوسط تولید 3.5 تا 4 تن در هكتار است كه در برخی از مزارع مدیریت شده این میزان به 10 تا 11 تن در هكتار می رسد.
وی تولید میگو در سال 93 را نزدیك 22 هزار تن عنوان كرد و افزود: این میزان در سال 94 به علت بروز بیماری لكه سفید 6 تا 7 هزارتن كاهش یافت اما در سال 95 با كارگاه های آموزش و مراقبت های صورت گرفته و تلاش سازمان شیلات، سازمان دامپزشكی و مجموعه تحقیقات این بیماری كنترل شد.
وی اظهار داشت: مطالعات نشان می دهد كه بیماری لكه سفید در صورت مدیریت می تواند كمترین خسارت را داشته باشد به طوری كه تلاش داریم در كنار این بیماری مدیریت تولید داشته باشیم و امسال برنامه ترویج تولید میگو را در كنار بیماری در استان بوشهر به عنوان پایلوت در 100 هكتار اجرایی می كنیم.

** پیش بینی تولید 30 هزارتنی میگو در سال 96
وی با بیان این كه در سال 95 تولید میگوی كشور به 23 تا 24 هزار تن رسید، پیش بینی كرد در سال 96 رقم تولید این آبزی به 30 هزار تن برسد.
پوركاظمی اضافه كرد: همچنین در طرحی آزمایشی، برنامه داریم به جای تولید تراكمی در استخرهای خاكی كه به طور معمول 25 عدد در هر مترمربع بچه میگو رهاسازی می شود از استخرهای بتنی در شرایط متراكم 250 تا 300 عدد بچه میگو در هر مترمربع استفاده شود.
به گفته وی، در این روش آب چرخشی كه مدام از دریا پمپاژ شود نیاز نداریم بلكه آبی كه یكبار منتقل می شود در همان مكان عملیات پرورش، فیلتر و بازگردش می شود كه این دستاورد در این مرحله ما را به 20 تن تولید در هكتار می رساند.
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی گفت: یكی دیگر از دانش های بومی موفق در تولید میگو، شیوه ای است كه در آن نیاز به آب دریا نیست كه اكنون در حال بومی سازی آن هستیم.
وی افزود: در این روش انتقال آب با تانكر انجام می شود كه گونه های پرورشی تحمل پذیری بالایی دارند بنابراین تولید را می تواند به 30 تا 40 تن در هكتار برساند كه این روش جزو مشاغل خانگی و مولد به شمار می رود.

** سند آبزی پروری در ذخایر آب كشاورزی در حال تدوین است
پوركاظمی از تدوین سند تولید آبزی پروری در ذخایر آب كشاورزی خبر داد و گفت: در حال تدوین سندی هستیم كه از امكانات ذخایر آب بخش كشاورزی در استان ها بهره مند شویم و پس از آن آب به اراضی كشاورزی رها سازی می شود كه می توان از ظرفیت كشت و صنعت ها در مناطق مختلف بهره مند شد كه اكنون در دنیا از این الگوها استفاده می شود.
به گزارش ایرنا، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی ایران با 99 سال قدمت دارای 250 محقق در 12 پژوهشكده و بزگترین شبكه علمی علوم شیلاتی از بعد تجهیزات، آزمایشگاه و ناوگان های تحقیقاتی در عرصه های مختلف علوم شیلات فعالیت دارد.
ماموربت های این موسسه در دو بخش حاكمیتی (گشت های ارزیابی ذخایر، تعیین زمان صید و خاتمه زمان صید و بیولوژی گونه ها و حمایت (آبزی پروران و تولید كنندگان و فراوری) از بخش های تولید انجام می شود.
برای آگاهی از آخرین اخبار اقتصادی ایران و جهان با كانال اقتصادی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
IRNAeco@
https://t.me/irnaeco
اقتصام**9186**2025**گزارش: هما همت خواه**انتشار: لیلا جودی