دیپلماسی هوشمندانه ظریف در اروپا

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، «محمدجواد ظریف» هفته گذشته برای شركت در نشست سالانه شورای روابط خارجی اروپا (ECFR) به برلین سفر كرد، در روزهای پایانی هفته نیز میهمان مقامات رم و پاریس بود تا دفاع از منافع ملی به ویژه در حوزه برجام را بار دیگر از دریچه گفتمان تعامل محور با كشورهای مهم اروپایی پیش ببرد.
ظریف با حضور در شورای روابط خارجی اروپا بار دیگر بر بهره گیری از الگوی گفت و گوهای هسته ای برای تعامل میان كشورهای منطقه برای ایجاد ثبات و امنیت تاكید كرد.
وزیر امور خارجه كشورمان معتقداست : نیازمند نگرش جدیدی به منظور استقرار ثبات در منطقه هستیم و اروپا قابلیت كمك و ترویج این ایده را دارد. از طرف دیگر در حالی در منطقه خلیج فارس نیازمند یك رهیافت درون منطقه ای هستیم كه از طریق دیالوگ و یك ساختار نهادی قانونی در خلیج فارس امكان پذیر است. در جریان بحث هسته ای، آمریكا تئوری بازی با حاصل جمع صفر را دنبال می كرد؛ در حالی كه نگرش جمهوری اسلامی این بود كه هیچ یك از طرفها احساس بازنده بودن نكرده و از شرایط باخت به دور باشند.
ظریف چهارشنبه در ادامه سفر خود به رم رفت و با همتای ایتالیایی خود «آنجلینو آلفانو» دیدار كرد. در این دیدار آلفانو با اشاره به گزارش تازه آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اجرای تعهدات تهران در قبال توافق هسته ای، برجام را زمینه ساز افزایش ثبات و امنیت منطقه ای و بین المللی دانست.
رییس دستگاه دیپلماسی كشورمان دو روز پیش هم با سفر به فرانسه، با «امانوئل ماكرون» رییس جمهوری این كشورملاقات كرد. ظریف و ماكرون در این دیدار درباره روابط دوجانبه تهران- پاریس و مسائل مختلف منطقه ای و بین المللی رایزنی كردند.
ظریف در پاریس با رییس مجلس سنای فرانسه نیز گفت وگو كرد. در این دیدارها توسعه روابط دوجانبه به ویژه در حوزه های اقتصادی و تجاری و پیش نیازهای آن از جمله رفع موانع بانكی و مالی مورد توجه قرار گرفت.
تلاش برای گسترش روابط دوجانبه جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اروپا، تداوم پایبندی طرفین به توافق هسته ای، حضور موثرتر اتحادیه اروپا در فرایند رفع تنش های خاورمیانه، مقابله با تروریسم افراطی و ... را می توان از مهمترین محورهای گفت و گوی ظریف با مقام های اروپایی دانست.
پژوهشگر ایرنا برای بررسی اهداف و پیام های سفر رییس دستگاه دیپلماسی كشورمان با «علی بیگدلی» و «فیاض زاهد» دو تحلیلگر و كارشناس سیاست خارجی گفت وگو كرد .

** شرایط تازه بین المللی و منطقه ای و دیپلماسی هوشمندانه ایران در اروپا
بیگدلی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا در مورد پیام های سفر ظریف در شرایط كنونی منطقه ای و بین المللی گفت: شاهد هستیم كه با روی كار آمدن ترامپ، هر روز دایره ای كه به دور ایران كشیده شده است، تنگ تر می شود. مخصوصا سفر ترامپ به عربستان و شركت در كنفرانس ریاض كه گردهمایی 40 كشور سنی، نشان داد كه آمریكا می خواهد ما عملا فضای خاورمیانه را از دست بدهیم. ایران نباید وارد بازی آمریكا شود و به راحتی از خاورمیانه چشم پوشی كند و خود را از معادلات منطقه ای كنار بكشد، هرچند روی ایران و كشورهای منطقه فشارهای بسیاری وجود دارد.
به گفته بیگدلی، از طرف دیگر میان اروپا و آمریكا فاصله افتاده است. اتحادیه اروپا به خاطر بدعهدی های ترامپ و سرزنش هایی كه هر روز نسبت به ناتو انجام می دهد از آمریكا فاصله گرفته است. این فاصله بیش از همه در خروج آمریكا از كنفرانس زیست محیطی پاریس صورت گرفت و واكنش بسیار منفی اروپا به ویژه مركل را به دنبال داشت.
«به نظر می رسد اتحادیه اروپا دیگر از سیاست های بین المللی آمریكا پیروی مطلق نداشته باشد. هرچقدر اتحادیه اروپا از آمریكا فاصله بگیرد به نفع ما خواهد بود. بنابراین سفر ظریف به اروپا از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. این دیپلماسی به موقع انجام شد. با فاصله ای كه میان اتحادیه اروپا و آمریكا به وجود آمده به ویژه با چالش هایی كه آمریكا در مسیر اجرای برجام انجام می دهد و تاكید چند باره اروپا به پابرجایی برجام، این فرصت برای ما مهیا شد تا از این فضا برای كنشگری فعالانه استفاده كنیم. این سفر بسیار به موقع بود. ایران می تواند با كشورهای اروپایی كه به طور سنتی با آنها ارتباط داشته تعامل بیشتری داشته باشد و از این راه منافع خود به ویژه در حوزه اقتصادی و برجام را تامین كند.امیدواریم اروپا با آمریكا در مسیری كه ترامپ پیش گرفته همراه نشود كه اگر همراه شود، كار بر ماسخت و سنگین خواهد شد. برای جلوگیری از این همراهی، جمهوری اسلامی ایران باید این دیپلماسی را ادامه دهد و خود را به اروپا نزدیكتر كند.»
این كارشناس سیاسی در خصوص تاثیر تقویت ارتباط ایران و اتحادیه اروپا بر كاهش بی ثباتی در خاورمیانه گفت: اتحادیه اروپا مانند آمریكا منافع مستقیم و اساسی در منطقه ما ندارد. اوباما در دوره ریاست جمهوری خود در استرالیا سخنرانی كرد و گفت: خاورمیانه دیگر برای ما اولویت پیشین را ندارد و ژئوپلتیك ما بیشتر معطوف به شرق آسیا است. ترامپ اما برعكس اوباما برای نوسازی اقتصاد كشورش ناچار است به سمت كشورهای ثروتمند خاورمیانه حركت كند. حال خاورمیانه دوباره برای آمریكا اولویت پیدا كرده است. اما اتحادیه اروپا منافع و جایگاهی مشابه آمریكا در خاورمیانه ندارد كه به اندازه آمریكا نگران تحولات و معادلات خاورمیانه ای باشد. خاورمیانه از این منظر كه اتحادیه اروپا می خواهد در حل مناقشات بین المللی سهمی داشته باشد، برایش اهمیت دارد.
در چنین شرایطی رییس دستگاه دیپلماسی كشورمان با علم به اهداف اروپا و آمریكا در خاورمیانه، حركت زیركانه ای را برای تامین منافع خود انجام داده است. ایران كه در جدول بندی های خاورمیانه نقش بانفوذی دارد، تلاش می كند اروپایی ها را قانع كند كه شما می توانید با تاكید بر ایران بر معادلات منطقه ای تاثیرگذار باشید و تا اندازه ای فضا را برای كنشگری آمریكایی ها تنگ تر كنید.
ایران توانسته تا اندازه ای اروپایی ها را قانع كند كه اگر شما به ایران نزدیك شوید و در كشور ما سرمایه گذاری كنید، ما هم به عنوان یك بازیگر اصلی در خاورمیانه، به ویژه در ارتباط با داعش، می توانیم به شما كمك كنیم تا شما هم یك بازیگر اصلی در برابر آمریكا باشید. ایران از سویی به اروپایی ها امتیاز می دهد كه در برابر كنترل تروریسم و ایجاد ثبات در منطقه برای آنان فضای كنشگری ایجاد كند و از سویی دیگر با تامین منافع خود به ویژه در حوزه اقتصادی، برنقش اثرگذار خود در خاورمیانه هم تاكید می كند.

**سفر مثبت و به هنگام ظریف
«فیاض زاهد» استاد دانشگاه، نویسنده و روزنامه نگار در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا سفر ظریف به اروپا را بسیار به موقع و حاوی پیام التیام، همگرایی و تمركز جامعه جهانی بر حفظ وضعیت ثبات در منطقه دانست.
به گفته زاهد، دولت آمریكا در منطقه خاورمیانه راهبرد دوگانه ای را دنبال می كند. از یك طرف ترامپ در ظاهر با اظهارات نسنجیده اروپا و كشورهای منطقه را دچار نوعی سردرگم كرده است، چون مشخص نیست دامنه و حوزه دفتار و استراتژی ترامپ چیست و آیا امكان پیش بینی دارد یا نه.
دوم اینكه در سایه این سردرگمی سیاسی، به نظر می رسد طیف تندرویی كه در كاخ سفید جمع شده اند به دنبال ایجاد زمینه هایی برای ایجاد یك جنگ منطقه ای و تامین منافع اقتصادی خود و تضمین امنیت استراتژیك رژیم صهیونیستی هستند.
زاهد ادامه داد: این رویكردهای دولت ترامپ در اروپا پذیرفته نیست. رابطه اروپا و آمریكا به سوی جنس رابطه آنها با یكدیگر در دوره جورج دبلیو بوش می رود؛ دوره ای از عدم تفاهم سیاسی، عدم همگرایی و توافق سیاسی. مواضع «گرهارد شرودر» صدراعظم آلمان و «ژاك شیراك» رییس جمهوری فرانسه نشان می داد كه در آن دوره به شدت دولت های اروپایی از آمریكا فاصله گرفته بودند. اكنون هم به نظر می رسد اروپا و آمریكا به این سمت پیش می روند.
به گفته این كارشناس، در چنین شرایطی سفر ظریف به اروپا به نوع موضع گیری اخیر شورای امنیت سازمان ملل در مورد پایبندی ایران به تعهداتش كمك كرد. دیپلماسی فعال ایران، می تواند همگرایی بیشتر با آلمان و فرانسه و ایتالیا و به صورت محدود مذاكرات با دولت بریتانیا را به دنبال داشته باشد. مجموعه اینها می تواند كمك كند به اینكه تیم افراطی ای كه در عربستان مستقر شده و لابی های بانفوذ رژیم صهیونیستی، ایران را كمتر مورد تزاحم قرار دهد.
نوع موضع گیری و كنشگری كنونی دستگاه دیپلماسی، جمهوری اسلامی ایران را در مقام دولتی مسوول، مثبت و اهل تعامل در جامعه جهانی معرفی می كند. وقتی شما در میان رسانه ها و افكار عمومی از چنین موقعیتی برخوردار هستید، آنگاه برخورد ایجاد تنش و جنگ و مجادلات منطقه ای و بین المللی كار سختی خواهد بود. بنابراین این سفر بسیار مثبت بود و باید به دیگر مقام های كشورمان توصیه كرد كه از فرصت های مختلف برای حضور در مجامع بین المللی و تبیین افكار و اندیشه های دولت و حكومت ایران استفاده كنند.
در مجموع فضای تازه تحولات منطقه ای و بین المللی به فرصت های پرشمار گسترش همكاری های جمهوری اسلامی ایران با كشورهای اروپایی برجستگی بیشتری داده است. در این فضا، دستگاه دیپلماسی كشور به دنبال زمینه سازی توسعه روابط و بهره برداری بیشینه از این فرصت ها است.

پژوهشم**9275** 1601**خبرنگار: اعظم حمیدپور ** انتشاردهنده : شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.