زنگ خطر افزایش مصرف الكل در جامعه

بشر در دوران معاصر دچار آسیب‎ها و چالش‎های فردی و اجتماعی فراوانی شده و در تكاپوی حل كردن آنها در دام ناهنجاری‎های دیگری گرفتار شده است. «الكلیسم»، یكی از این ناهنجاری ‎ها محسوب می شود كه تأثیرهای منفی و مخربی را در عرصه‎های فردی، خانوادگی و اجتماعی به همراه دارد.
سالیانه میلیون ها انسان در سراسر جهان در اثر عوارض ناشی از نوشیدنی های الكلی جان خود را از دست می دهند.

نقش مخرب نوشیدنی های الكلی بر مغز انسان و ضعیف كردن حافظه، اثر آن بر روی سلسله اعصاب، بروز سرطان كبد، سرطان دهان، سرطان گلو، زخم های معده و اثنی عشر و سكته قلبی بر همگان آشكار است. همچنین باید بیان داشت كه بسیاری از تصادف های حادثه آفرین رانندگی كه به از دست دادن جان تعداد زیادی از سرنشینان خودروها منجر می شود، بر اثر این نوشیدنی ها رخ می دهد.

شاخص مصرف الكل در جهان بر پایه گزارش سازمان جهانی بهداشت برای افراد بالای 15 سال، میان شش تا هفت لیتر بیان شده است كه در برخی از كشورها، مصرف سرانه بیش از 12 لیتر محسوب می شود و در ایران نیز این سازمان میزان مصرف سرانه الكل، كمی بیش از یك لیتر برای جمعیت 15 سال به بالا اعلام كرده است.
نیروی انتظامی میزان كشفیات الكل در كشور را حدود 20 میلیون لیتر در سال اعلام كرده و در بیشتر مواقع میزان مصرف حدود سه برابر كشفیات است و بر این اساس باید مصرف الكل را حدود 60 میلیون لیتر در سال دانست كه به طور تقریبی معادل عدد اعلام شده سازمان بهداشت جهانی است.

ضرورت بررسی این موضوع و تاثیر آن در عرصه های گوناگون كشور سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «امان الله قرایی مقدم» جامعه شناس و استاد دانشگاه و «عباسعلی یزدانی» عضو هیات مدیره انجمن مددكاران اجتماعی ایران به گفت و گو بپردازد.

- در ادامه متن گفت و گوی ایرنا را با كارشناسان اجتماعی می خوانیم:
**ایرنا: سرانه استفاده از الكل در میان جوانان جامعه چگونه است؟
*قرایی مقدم: كم رنگ شدن مسایل معنوی، تاثیر از بزرگترها، دوستان و همسالانی كه به مصرف الكل عادت دارند و همچنین تبلیغ به وسیله رسانه های بیگانه در سریال ها و فیلم ها باعث شده است تا افرادی از جامعه به طرف الكل و دایم الخمر بودن روی بیاورند. یكی دیگر از عواملی كه باعث افزایش مصرف الكل در میان افراد جامعه به ویژه جوانان شده تهیه راحت و در دسترس بودن انواع نوشیدنی ها است كه در مهمانی ها و محفل های دوستانه به صورت زیادی استفاده می شود.

*یزدانی: در سال های گذشته در حوزه نگرش و سیاستگذاری در زمینه مصرف الكل پیشرفت هایی حاصل شده و این تغییر نگرش مبتنی بر این امر بوده است كه پذیرفتن اعتیاد به الكل در جامعه وجود دارد و هر چند سال و به دلیل های مختلفی نادیده گرفته می شد اما اكنون این قضیه قابل پذیرش است و كارشناسان در پی آسیب شناسی آن هستند.

در حال حاضر برپایه آمارهایی كه به وسیله سازمان های دولتی ارایه شده مصرف الكل در جامعه ایران بالا است اما رشد عدد اعلام شده به معنای رشد مصرف الكل نیست بلكه به معنای باز شدن فضا برای اعلام این آمار محسوب می شود و دلیل آن نیز مشخص است؛ زیرا در سال های گذشته آمار مشخص و قابل قبولی در زمینه مصرف الكل در جامعه وجود نداشت از طرفی افراد جامعه از بیان اینكه به مصرف الكل عادت دارند طفره می رفتند.

یكی از دلایلی كه مصرف الكل در جامعه رواج پیدا كرده الگو و مد شدن این ماده است. به این صورت كه دیده می شود برای مدتی یك ماده مخدر خاص در جامعه الگو می شود و افراد به سمت آن گرایش پیدا می كنند. تا زمانی كه حجم زیادی از مصرف كنندگان الكل به عنوان مد در جاهای مختلف به مصرف مشروب های الكلی ادامه می دهند، جوانان دیگری هم به این سمت گرایش پیدا می كنند.

از دیگر عوامل برای مصرف الكل و تا حدودی روانگردان می توان از آن نام برد این است كه از اینگونه مواد به عنوان یكی از روش های ایجاد شادی و نشاط در جامعه و فرد استفاده می شود و به دلیل اینكه الكل باعث ایجاد نوعی سرخوشی در فرد می شود این امر نوعی مشوق و دلیل قانع كننده برای مصرف آن در جامعه شده است. در تاریخ و ادبیات جامعه مصرف الكل به لحن كنایه و به صورت جدی، به عنوان ماده ای فرح بخش آمده و این امر برای بسیاری از افراد جوان و حتی تحصیلكرده جامعه نوعی مشروعیت ایجاد می كند.

**ایرنا: افزایش مصرف الكل در جامعه چه آسیب هایی را به همراه دارد؟
*قرایی مقدم: مصرف مشروب باعث می شود تا افراد جامعه به الكلی و دایم الخمر بودن تبدیل شده و مانند افرادی كه مواد مخدر مصرف می كنند معتاد شوند از این رو به همان نسبت برای جامعه زیان بار خواهد بود. برای نمونه در آمریكا افرادی كه به الكل اعتیاد دارند به گروه «لینك» می پیوندند و به صورت خودسرانه دست به اعمال قانون می زنند.
باید بیان داشت كه مصرف الكل در جامعه برای خانواده نیز بسیار خطرناك خواهد بود. فردی كه به مصرف الكل و دایم الخمر بودن اعتیاد دارد قدرت اداره خانواده و تربیت فرزندان خود را نخواهد داشت و همچنین برای افراد خانواده هم به نوعی بدآموزی به همراه خواهد داشت.

دایم الخمر بودن فرد باعث می شود تا او نسبت به ارزش ها، اعتقادها و هنجارهای دینی و اجتماعی بی تفاوت و از آنها دور شود و گاهی تا مرز خودكشی هم می رسد. در نتیجه باید گفت كه دایم الخمر بودن نوعی آسیب اجتماعی برای تمام جامعه ها محسوب می شود.

*یزدانی: باید توجه داشت كه مصرف الكل برای هیچ جامعه ای بهنجار نبوده و یكی از مهم ترین آسیب های جامعه رواج مصرف اینگونه مواد در آن است از این رو در چنین جامعه ای افراد به ویژه جوانان به مصرف الكل به عنوان نوعی راه حل برای مشكل های خود نگاه می كنند و برای گریز از درگیری ها و مشكل های به مصرف این گونه مواد رو می آورند كه در نگاه كلان در جامعه تناقض با خرده فرهنگ ها پیش می آید و فرهنگ های سنتی جامعه به چالش كشیده می شود. به طور كلی باید گفت كه تا زمانی كه افراد به ویژه جوانان برای گریز از مشكل های خود به تفریح های موقت روی می آورند جامعه به آسیب روبرو خواهد بود.

باید بیان داشت كه برای حل مساله كاهش مصرف الكل نباید از آن فرار و انكار كرد كه اگر این نوع نگاه به عنوان یك رویه و عادت در جامعه تبدیل شود برای جامعه بسیار خطرناك خواهد بود و نتیجه اش این می شود كه عقل، خرد و مشورت با متخصصان جای خود را به راه حل های پیش پا افتاده خواهد داد.

همچنین باید گفت كه مصرف الكل در سال های زیادی در جامعه به عنوان نوعی فعل حرام شناخته شده و اینك كه وجود این فعل حرام به نوعی قابل پذیرش است و آمارهایی نیز در این زمینه بدست آمده اگر در زمینه پیشگیری از رواج آن در جامعه آسیب شناسی نشود خود به نوعی زنگ خطر برای هنجارهای سنتی و قانون های منع مصرف تبدیل خواهد شد؛ زیرا مساله پذیرفتن وجود مصرف در جامعه اگر به صورت صحیح مدیریت نشود بر روی ذهن افراد جامعه تاثیرگذار خواهد بود و زشت بودن در جامعه از میان می رود.

**ایرنا: استفاده از نوشیدنی های الكلی در جامعه تبعات فراوانی دارد، یكی از این پیامدها این است كه فرد مست در حال رانندگی خسارت هایی را به بار می آورد. در این زمینه قانون باید چه تدبیری بیندیشد؟
*قرایی مقدم: بدترین كاری كه می توان در جامعه از آن نام برد رانندگی در حالت مستی است كه این امر به نوبه خود بدترین جرم برای راننده به شمار می رود زیرا فرد مست با این كار خود تهدیدی اساسی علیه امنیت جامعه ایجاد می كند چرا كه نه تنها جان خود بلكه جان افراد زیادی را به خطر انداخته است. از این رو رانندگی با حالت مستی جرمی نیست كه بتوان با جریمه نقدی از آن گذشت و فرد مست را تنبیه كرد بلكه پلیس باید به شدت با اینگونه افراد برخورد كرده و از رانندگی فرد مست جلوگیری كند.

*یزدانی: با توجه به آمارهای كه در تمام جوامع منتشر شده این موضوع كه مصرف الكل هوشیاری فرد را پایین می آورد یك قضیه ثابت شده است به همین دلیل رانندگی در این حالت بسیار خطرناك بوده و نه تنها برای خود مصرف كننده الكل بلكه برای افراد جامعه نیز زیان بار خواهد بود. از این رو رانندگی با حالت مستی و دایم الخمر بودن در هیچ جامعه ای مورد پذیرش قرار نمی گیرد.

اینك به دلیل زیاد شدن تعداد خودرو و نیز گسترش مصرف الكل احتمال اینكه رانندگان زیادی با حالت مستی و هوشیاری كم رانندگی كنند بالا رفته است به همین دلیل باید قانون های منع رانندگی با حالت مستی پابرجا و به شدت اعمال شود. زیرا هم عقل و منطق و هم برهان قاطع علمی دایم الخمر بودن و رانندگی با این حالت را زیان بار می دانند از این رو برای شهروندان، اعمال قانون های سختگیرانه در زمینه جلوگیری از رانندگی با حالت مستی قابل پذیرش خواهد بود.

**ایرنا: با فرهنگ سازی و آموزش چگونه می توان به كاهش مصرف نوشیدنی های الكلی در جامعه كمك كرد؟
*قرایی مقدم: یكی از مهم ترین راهكارها برای كاهش مصرف الكل در جامعه آموزش و بالابردن سطح آگاهی مردم نسبت به زیان بار و خطرآفرین بودن آن است. برای نمونه تبلیغات و بنرهایی كه شهرداری در سطح شهر و در مورد كار و كوشش و مسایل تربیتی نصب می كند به نوبه خود می تواند در زمینه كاهش مصرف الكل در جامعه نیز موثر واقع شود.

همچنین رسانه ها باید نسبت به مسایل معنوی به ویژه در فیلم و سریال ها توجه بیشتری داشته و به فرهنگ سازی در زمینه كاهش مصرف الكل در جامعه توجه كنند و در كتاب های درسی باید با استفاده از داستان، قصه و ... به زیان های مصرف مشروب های الكلی توجه نشان داده شود.

*یزدانی: در درجه نخست باید پذیرفت كه مصرف الكل در جامعه وجود دارد و همین پذیرفتن باعث می شود كه بتوان این مساله را مدیریت كرد. یعنی باید در درجه اول یك آمار مشخص از افرادی كه الكل مصرف می كنند تهیه و برای این آمار دقیق برنامه ریزی كرد.

همچنین برای كاهش مصرف الكل در جامعه باید به جای سرمایه گذاری بر روی اطلاع رسانی در مورد رفتار خطرزا كه بسیاری از افراد جامعه با آن آشنا هستند، راه های غیرمستقیم و زمینه ساز را شناسایی كرد و از وجود آن جلوگیری به عمل آورد و این امر خود میزان مصرف الكل را كاهش خواهد داد.

یكی دیگر از راهكارهای كاهش مصرف الكل و جلوگیری از دایم الخمر بودن افرادی در جامعه این است كه دولت و نهادهای مسوول در این زمینه به جای استفاده از راهكارهای كوتاه مدت به سرمایه گذاری های بلندمدت در زمینه های آموزشی و تربیتی روی بیاورند و تا زمانی كه این نهادها به دنبال ارایه آمارهای خوشبینانه در مدت زمان كوتاهی باشند مساله مصرف الكل و دائم الخمری نیز در جامعه وجود دارد. برای تمام افراد جامعه قابل پذیرش شده است كه طرح های جامعه محور نیاز به زمان و فضای آرام برای موفقیت دارد.

**ایرنا: وظیفه دولت و نهادهای مسوول در خصوص فرهنگ سازی برای كاهش مصرف الكل در جامعه چیست؟
*قرایی مقدم: دولت نقش مهمی در فرهنگ سازی و جلوگیری از مصرف نوشیدنی های الكلی در جامعه دارد. یكی از نهادهایی كه باید نسبت به افراد مست به ویژه در هنگام رانندگی واكنش نشان دهد قوه قضاییه است كه باید با اعمال قانون هایی در ارتباط با جریمه های سنگین و حبس این افراد، از این كار جلوگیری كند.

*یزدانی: این كه دولت و نهادهای مسوول به بیان واقعیت هایی در مورد مصرف الكل در جامعه می پردازند باید به همان نسبت هم به مدیریت كاهش آن اقدام كنند؛ چرا كه اگر این بیان مساله به صورت صحیح مدیریت نشود برای خرد فرهنگ ها خطرناك خواهد بود.

دولت باید قانون هایی را كه باعث كاهش مصرف الكل شده را با شدت اعمال كند و از طرفی نیز باید به جای اینكه به دنبال كاهش رفتار به صورت مستقیم باشد به شناسایی عوامل خطرزا پرداخته و برای كاهش این نوع از عوامل سرمایه گذاری شود. همچنین دولت باید از نتایج تحقیق ها و كارهایی كه در محل های آكادمیك و آزمایشگاهی در زمینه كاهش مصرف الكل و جلوگیری از دایم الخمر بودن افراد می شود، استفاده كند. زیرا در جامعه ای كه روحیه حمایت و سلامت اجتماعی بالا وجود دارد احتمال ارتكاب اعمال غیرمجاز و نابهنجار پایین می آید.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار:مهدی احمدی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.