پشه ها، میهمانان ناخوانده ساكنان حاشیه تالاب میقان اراك

به گزارش ایرنا، روستاهای مبارك آباد، موت آباد، طرمزد، شهرجرد و راهزان از جمله مناطقی است كه مورد هجوم پشه ها قرار دارند و ساكنان این مناطق از ساعات عصر تا بامداد به دلیل جولان پشه ها با مشكلاتی مواجه شده اند.
در ساعات عصر حجم پشه ها در روستاهای بیشتر است و علاوه بر مردم روستاها، دام ها نیز از گزش نیش پشه ها ناآرام و كلافه اند.
رئیس شورای اسلامی روستای مبارك آباد گفت: طغیان پشه ها در سال جاری مشكلی اساسی برای اهالی روستاست و پیگیری های متعددی را در دستور كار قرار دادیم.
مصطفی مبارك آبادی معتقد است: هجوم پشه ها ناشی از ورود پساب تصفیه خانه فاضلاب به ورودی تالاب میقان است كه سطح وسیعی از گنداب را ایجاد كرده و این محیط مناسب برای تخم گذاری و تكثیر پشه هاست.
وی گفت: با وجود اقدامات مختلف توسط دستگاه اجرایی، تاثیری در مهار پشه ها حاصل نشده و مردم این روستا هر روز از هجوم این میهمانان ناخوانده با مشكلاتی روبرو می شوند.
رئیس شورای روستای مبارك آباد خاطرنشان كرد: شرایط زندگی برای تمامی روستاهای حاشیه تالاب میقان با هجوم پشه ناگوار است به طوری كه در روستای شهرجرد دام ها از گزش پشه ناآرام هستند.
فاطمه مشكانی یكی از اهالی روستای مبارك آباد نیز گفت: پنجره های منزل را با لایه توری و حفاظ مسدود كرده ایم و در داخل با وجود استفاده از حشره كش های برقی و قرصی به صورت همزمان، از گرند پشه ها در امان نیستیم.
وی افزود: در سال های قبل آب و هوای خنك و خوش شب های مبارك آباد زبانزد بود و میهمانان زیادی داشتیم اما درحال حاضر نزدیك به چند ماه است كه با هجوم پشه ها مواجه ایم.
قاسم سعادتمند یك كشاورز مبارك آبادی در بوستانكاریش در حالی كه به خربزه های آسیب دیده اشاره می كرد، گفت: مزرعه من در محاصره كامل پشه هاست و اگر برای رسیدگی در مزرعه حاضر شوم، صدها پشه بدنم را نیش می زنند.
وی افزود: در مراجعه به جهاد كشاورزی استان مركزی، 2 كارتن سم دیازینون و فن پروپاترین دریافت كرده و در مزرعه استفاده كرده ام اما گویا پشه ها به این سموم هم مقاوم شده اند.
وی گفت: این پشه ها از سطح فاضلاب و تصفیه خانه به روستا آمده اند و انتظار حاشیه نشینان تالاب میقان اراك از مسئولان این است كه فكری به حال پشه ها كنند.
دهیار روستای طرمزد نیز معتقد است: این روستا از نظر موقعیت مكانی در شرایطی است كه نزدیك ترین نقطه به محل تجمع فاضلاب در سطح تالاب میقان است و بیشترین آب در فاصله نزدیك از این روستا در تالاب ایستایی دارد و نیزارهای این منطقه به محل تخم گذاری و تكثیر پشه ها تبدیل شده است.
محمود عزیزی افزود: از ساعت 17 عصر تا هفت بامداد پشه ها از بین نیزارها بر روستا سیطره دارند و این شرایط علاوه بر طرمزد، داودآباد، شهرجرد، مبارك آباد، ده نمك، راهزان و موت آباد را هم شامل می شود.
وی گفت: هنگام طغیان پشه ها اگر سرپناهی نباشد به فرد آسیب وارد می شود و به دلیل بزرگ بودن پشه ها حتی از روی لباس های ضخیم نیز فرد طعمه نیش می شود.
دهیار طرمزد گفت: این روستا دارای 137 خانوار و حدود 500 نفر جمعیت است كه در سال های اخیر به خاطر مشكلاتی به ویژه در فصول گرم، تعدادی مهاجرت كرده اند.
عزیزی عنوان كرد: دهیاری مكاتباتی با مركز بهداشت، فرمانداری اراك، بخشداری مركزی و سایر دستگاه های ذیربط داشته اما نمی توان میزان زیاد سم برای مقابله با پشه ها استفاده كرد چرا كه پشه ها در مقابل این سموم مقاوم شده و بخش های دیگر محیط زیست آسیب می بیند.
وی گفت: ما خواهان مدیریت صحیح پساب فاضلاب هستیم و تحقق این امر، به حیات تالاب نیز كمك می كند.
غلامرضا عباسی یكی از ساكنان روستای شهرجرد نیز مدعی شد: پشه ها اندام های فاقد پشم دام ها به ویژه ناحیه چشم و پستان دام ها را به طور مداوم می گزند و این دام ها بی قرارند و خوارك آن ها كم شده است.
وی افزود: پشه ها حتی برگ مزارع یونجه را نیز با آسیب مواجه كرده اند و اسب های یك مركز پرورشی در حاشیه این روستا به حدی از نیش پشه كلافه اند كه مرتب شیهه می كشند.
بخشدار مركزی اراك نیز بیان كرد: معضل هجوم پشه ها در نواحی حاشیه تالاب میقان پدیده ای كه در پنج سال اخیر مشاهده شده است.
عبدالرضا حاج علی بیگی افزود: بر اساس مشاهدات كانون پشه ها در این منطقه نیزارهای پایین دست تالاب میقان است كه بستر ورود پساب فاضلاب محسوب می شود و در این فصل از سال كه گرما به اوج می رسد غلظت آب موجود به حداقل رسیده و شرایط را برای جولان پشه ها ایجاد كرده است.
وی توضیح داد: مكاتباتی با آب و فاضلاب، آب منطقه ای، مركز بهداشت و فرمانداری شده و آب و فاضلاب نیز سم پاشی نیز كرده اما این معضل باید ریشه ای حل شود.
بخشدار مركزی اراك بیان كرد: مدیریت روان آب جاری در تالاب میقان از خروجی تصفیه خانه فاضلاب مسئله اساسی است و باید با حضور كارشناسان امر تصمیم اخذ شود كه هم حیات زیستی تالاب برهم نخورد و هم ساكنان محلی حاشیه تالاب آسایش داشته باشند.
وی اظهار كرد: در این خصوص دادستان عمومی و انقلاب اراك نیز به عنوان مدعی العموم ورود كرده و امید است نتایج مناسبی اخذ شود.
مسئول بهداشت محیط مركز بهداشت اراك نیز معتقد است: مركز بهداشت مرجع اجرایی نیست و تنها مسئولیت نظارتی دارد و از اردیبهشت امسال كه گزارش هایی مبنی بر وجود پشه در روستاهای حاشیه تالاب میقان مطرح شد در چندین مرحله بازدید های كارشناسی از محل تصفیه خانه فاضلاب، مسیر گذری روان آب تا ورودی تالاب و عرصه تالاب به عمل آمد و مكاتبات متعددی در این زمینه به مراجع ذیصلاح برای اقدامات اجرایی و اصلاحی شده است.
سید غلامرضا میری افزود: مدیریت و اقدامات در بخش های مختلف تصفیه خانه فاضلاب، مسیر عبوری و تالاب به ترتیب با آب و فاضلاب، آب منطقه ای و حفاظت محیط زیست است و درمكاتبات انجام شده به صورت مجزا پیشنهادات كارشناسی اصلاحی در هر بخش برای مهار معضل ارائه شده و رونوشتی از آن نیز در اختیار دادسرا قرار گرفته است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان مركزی در این خصوص گفت: درحال حاضر تمامی پساب فاضلاب تصفیه خانه اراك به بستر تالاب تزریق می شود و با وجود تعیین سهمیه هایی برای صنعت، شهرداری و كشاورزی هنوز مصارف آن كلید نخورده است.
عزت الله آمره ای افزود: شهرداری و شركت شهرك های صنعتی مسیر لوله گذاری خود را برای بهره گیری از سهمیه پساب اجرا كرده اند اما، هنوز این فرآیند نصب نشده و پساب فاضلاب تنها از طریق مسیری روباز به سمت تالاب هدایت می شود.
وی گفت: مدیریت تالاب میقان با محیط زیست است و باید برای مدیریت مسیر انتقال پساب از تصفیه خانه اعتبار تخصیص یابد تا گنداب پساب در نیزارها ایجاد نشود و انتظار است كه حوزه هایی كه از پساب سهم می برند نیز طبق قانون در تكالیفشان تسریع كرده و با همكاری بین بخشی با نظارت حوزه تصمیم سازی این معضل در بازه زمانی كوتاه تری حل شود.
یك فعال زیست محیطی استان مركزی نیز گفت: برخی دست‌كاری‌های غیر اصولی در محدوده تالاب میقان اراك و عوامل انسانی از مسائلی است كه در سال های اخیر معضلی به نام هجوم پشه ها را در این محدوده ایجاد كرده است.
دكتر سیاوش آقاخانی افزود: پشه ها تنها تهدید برای روستاهای حاشیه تالاب نیستند و اگر از آن ها غفلت شود به اراك هجوم می آورند.
وی توضیح داد: در حال حاضر پشه های جهش ژنی یافته در تالاب میقان به گونه ای مزاحم تبدیل شده اند و دیكر در چرخه اكوسیستم طبیعی تالاب حشره مفید نیستند و شرایط را برای بومیان منطقه و سایر گونه ها دشوار كرده اند.
این فعال زیست محیطی بیان كرد: بیشترین تكثیر پشه ها به طور طبیعی در بهار و تابستان است و با وجود حوضچه‌های كم‌عمق یا خاك‌های خیس، شرایط مناسب برایشان هویدا شده است.
آقاخانی عنوان كرد: آبگیرهای حاشیه تالاب میقان اراك باید در زمان مناسب برای كنترل جمعیت پشه مدیریت شود و اقدامات پیشگیرانه باید قبل از مرحله لار و شفیرگی صورت بگیرد تا شرایط هجوم این میهمانان ناخوانده كنترل شود.
وی گفت: شرایط موجود منطقه با هجوم پشه ها در وضعیتی است كه باید ستاد بحران استان به عنوان راهبر وارد تصمیم سازی و نظارت شود تا دستگاه ها با هم افزایی امكانات و هماهنگی لازم به بهترین شكل بتوانند مسئله را نظارت كنند.
آقاخانی خاطرنشان كرد: تحقیقات بیانگر آن است كه تخصیص حقابه مناسب به تالاب بستری برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر و استفاده آن ها از لارو و شفیره حشره هاست كه این موضوع به مقابله با طغیان پشه كمك می‌كند و در واقع حیات تالاب مصداق حفظ اكوسیستم منطقه است.
مدیر بهره برداری تاسیسات فاضلاب شركت آب و فاضلاب استان مركزی نیز گفت: تصفیه خانه فاضلاب كلانشهر اراك جانمایی درستی را به لحاظ موقعیت جغرافیایی دارد و بر اساس قانون شركت آب و فاضلاب همانطور كه موظف است آب را در دروازه شهرها از آب منطقه ای تحویل بگیرد، باید در خروجی تصفیه خانه فاضلاب نیز پساب تصفیه شده را با شاخص استاندارد به آب منطقه ای بسپارد تا طبق تكالیف قانونی در سهم بندی مناسب و كاربری های خاص توزیع شود.
محمود كمالی زاده افزود: تصفیه خانه 100 هكتاری كلانشهر اراك دارای لاگن های تصفیه فاضلاب و بخش های فضای سبز است كه به طور مرتب سم پاسی لازم در این عرصه ها انجام می شود.
وی با بیان اینكه شركت آب و فاضلاب استان مركزی تكالیف قانونی در مدیریت پساب تا خروجی تصفیه خانه و دیواره های آن را دارد، توضیح داد: حساسیت این مجموعه در سم پاشی منطقه تحت مدیریت بالاست به طوریكه ماهانه فضای سبز تصفیه خانه كه تمامی آن از گونه های غیرمثمر و مقاوم به آفت انتخاب شده، انجام می شود.
مدیر بهره برداری تاسیسات فاضلاب شركت آبفای استان مركزی ادامه داد: در حوزه لاگن های فاضلاب نیز در سطوح لاگن به صورت مستمر بذر بایو فلش كه نوعی سم است به صورت هفتگی پاشیده می شود تا پشه ها و حشرات كه در بستر راكد تخم گذاری دارند از این طریق از بین بروند و در مجموع امسال، بیش از 400 میلیون ریال برای سم پاشی و مهار حشرات مزاحم در حوزه تصفیه خانه اراك اعتبار صرف شده است.
كمالی زاده اظهار كرد: اگرچه حیطه فعالیت آب و فاضلاب تا محدوده تصفیه خانه است اما در سال جاری در محوطه خارجی نیز سم پاشی صورت گرفته و باید همگرایی بین دستگاه ها در مدیریت این بخش تقویت شود.
وی، میزان دبی خروجی پساب فاضلاب از تصفیه خانه اراك را 1000 لیتر در ثانیه اعلام كرد و گفت: مسئولیت مدیریت و سهم بندی این پساب پس از خروج از تصفیه خانه با آب منطقه ای است و بر اساس موضوعات طرح شده در نشست های رسمی درحال حاضر هنوز سهمیه طراحی شده بخش های مختلف تخصیص نشده و تمامی پساب به تالاب می رود.
كمالی زاده گفت: علف های هرز در مسیر لاگن ها تا خروجی پساب به طورمكرر كنده می شود اما ،در مسیر تالاب علف های هرزی هست كه آب را راكد می كند و این موضوع ممكن است شرایط را برای تكثیر پشه ها مهیا كند.
كارشناس حفاظت محیط زیست استان مركزی گفت: مسئله مدیریت پساب تصفیه خانه فاضلاب اراك موضوع مهمی است كه باید تكالیف در بخش های مختلف آن به درستی دیده شود تا مشكلاتی نظیر ازدیاد پشه ها رخ ندهد.
میترا طلایی افزود: از سال 83 آب و فاضلاب مكلف شده كه طرح ارزیابی زیست محیطی برای تصفیه خانه ها داشته باشد و باید تصفیه خانه با روش متناسب با محل و با فواصل صحیح از كانون های جمعیتی شهر و روستا قرار بگیرد.
وی گفت: یكی از موضوعات مهم كنترل آنلاین شاخص های مواد آلی در پساب خروجی است كه این مهم در تصفیه خانه فاضلاب اراك نیست و به صورت موردی این پایش انجام می شود.
طلایی گفت: هر گونه اقدام برای مهار جمعیت پشه ها به عنوان گونه مهاجم نیازمند كار تحقیقی و مشاهده پیامدهای آن در چرخه اكوسیستم است و باید در این زمینه با همراهی مراجع تصمیم ساز بالا دست استان، كار اصولی انجام شود.
وی توضیح داد: اگر سم پاشی در سطح وسیعی انجام شود شاید به صورت مقطعی جمعیت پشه ها را كم كند اما روی سایر گونه ها نیز اثر منفی می گذارد.
وی اظهار كرد: برخی مبارزه های بیولوژیكی نظیر گونه ماهی گوتی یا استفاده از سنجاقك نیز برای مهار پشه های مزاحم وجود دارد اما ممكن است بعد از دوره ای خود این گونه ها مهاجم شوند.
معاون سلامت دامپزشكی استان مركزی نیز گفت: ازدیاد حشرات و پشه می تواند عامل معضلاتی برای جمعیت انسانی و دامی باشد و از تبعات آن می توان از استرس، كاهش میزان شیر دهی و برخی آسیب های ناشی از نیش یاد كرد.
محمد فتاحی افزود: در بررسی چندین گوسفند روستای شهرجرد كه با نارسایی در چشم مواجه بودند، آثار بیماری مزمن مشاهده شد اما نمی توان با قاطعیت عامل ان را پشه دانست و باید تحقیق علمی و ارزیابی مفصل تری روی آن انجام شود.
سعید فرخی رئیس ستاد مدیریت بحران استانداری استان مركزی گفت: مقوله راهبری و تصمیم سازی كلان در برخی معضلات زیستی به تازگی به قرارگاه زیستی پدافند غیرعامل سپرده شده و در خصوص حل معضل پشه های مهاجم به روستاهای اطراف تالاب میقان به نظر می رسد باید مداخلاتی هدفمند در راهبری برنامه ها و هم افزایی توان در حصول نتیجه صورت بگیرد كه هماهنگی در این خصوص در دست انجام است.
مجید عسگری مدیركل پدافند غیرعامل استانداری استان مركزی با تایید این مشكل گفت: در هفته آتی نشست كارشناسی در خصوص بررسی اصولی مشكلات تالاب و روستاهای حاشیه ای و پیشنهادات در این خصوص در قرارگاه زیستی استانداری مركزی دایر می شود.
تالاب كویری میقان اراك یكی از 10 تالاب مهم كشور است كه در 15 كیلومتری شمال شرقی اراك و جنوب غربی شهر داودآباد واقع شده است.
تالاب كویری میقان به عنوان یكی از مراكز مهم طبیعت گردی و پرنده نگری كشور محسوب می شود، ظرفیت دریاچه ای و كویری دارد و مامنی مهم و امن برای زیستگاه دایمی، موقت و استراحتگاه تجدید قوای پرندگان مهاجر در مركز ایران به شمار می آید.
وسعت تالاب میقان اراك حدود 25 هزار هكتار برآورد شده كه شامل دریاچه با سه جزیره در وسط، قسمت كویری و دشت های اطراف است.
تالاب میقان اراك به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشك و نیمه خشك در مركز كشور، از تنوع زیستی قابل توجهی برخوردار است و به صورت دریاچه كوچك و یك منطقه فرو رفته كویری است كه از اطراف توسط دشت ها و ناهمواری های مختلف، كوه ها، تپه های شنی، گستره های نمكی و كویری و درختچه زارها احاطه شده است.
این تالاب، آخرین حلقه اكولوژیك حوزه آبریز دشت اراك است كه آب های سطحی مسیل های فصلی را جذب می كند.
تالاب میقان اراك یكی از مرتفع ترین نقاط شوره زار ایران است كه میانگین ارتفاع آن به یكهزار و 660 متر از سطح دریای آزاد می رسد.
پوشش گیاهی قسمت حاشیه حوزه آبگیر كویر به علت بالا بودن درصد نمك و آب، از گونه های آب دوست و مقام به شوری زیاد تشكیل شده و در قسمت های شمالی گونه های خارشتر، تارج خروس، علف شور، گلرنگ، اسپند، تاغ، آویار سلام و پوشش بسیار وسیع قره داغ دیده می شود.
در منطقه شكار ممنوع تالاب میقان اراك 154 گونه از چهار رده جانوران شامل 16 گونه پستاندار، 102 گونه پرنده، 32 گونه خزنده، چهار گونه دوزیست مشاهده شده است.
بخش زیادی از درناهای خاكستری در تالاب میقان اراك زمستان گذرانی می كنند و در این منطقه پرندگان چنگر، خوتكا، اردك نوك پهن، چوب پا، غازخاكستری، هوبره، تنجه، آنقوت، حواصیل، اردك سرسبز نیز دیده شده است.
6013/3075/خبرنگار:مژگان حیدری *** انتشاردهنده: حسین مهدی زاده