به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، شناسایی استعدادهای درخشان در مدارس و پرورش این استعدادها از مراحل ابتدایی تحصیل، از سیاست های آموزشی در كشورهایی است كه رویكرد نخبه پروری بر سیستم علمی آموزشی آن ها حاكم است.
سیستم آموزش و پرورش ایران اما برای اجرای این سیاست آموزشی كه در بلندمدت می تواند به بروز و ظهور استعدادهای درخشان منجر شود، از كاستی هایی رنج می برد. برای رفع این كاستی ها، كشف و شناسایی استعدادهای برتر و ایجاد زمینه های لازم برای پرورش و رشد علمی این استعدادها، از مهم ترین گام هایی است كه باید در سیستم آموزش و پروش برداشته شود.
«محمد نیك نژاد» عضو انجمن صنفی معلمان و فعال حوزه آموزش و پرورش در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، بر لزوم ارتقای امكانات و شرایط كمی و كیفی آموزش در مدارس تاكید كرد. به گفته وی كشف و پرورش استعدادهای علمی باید از پایین ترین سطوح در مدارس آغاز شود و این مهم نیازمند تغییرات اساسی در سیستم آموزشی كشور است. نیك نژاد بر این باور است كه گام نخست در مسیر پرورش افراد نخبه تحول در استانداردهای آموزشی و تغییر معیار آموزش از یادگیری سطحی برای كسب نمره 20، به درك و فهم عمیق دروس از سوی دانش آموزان باشد.
متن كامل گفت وگوی ایرنا با نیك نژاد به شرح زیر است:
*** ایرنا: در همه كشورها افراد نخبه یا دارای استعداد درخشان وجود دارند. شناسایی و پرورش این افراد تا چه اندازه اهمیت دارد و معمولا وظیفه چه نهاد یا سازمانی است؟
** نیك نژاد: در هر جامعه ای درصدی از مردم استعداد درخشان دارند كه می شود برای آینده ای بهتر روی استعداد و توانایی آنان سرمایه گذاری كرد. در این میان آنچه اهمیت دارد، چگونگی كشف این افراد و فراهم ساختن زمینه های رشد آنان است. در كشورهای مختلف به ویژه كشورهای پیشرفته جهان روی افراد با استعداد و نخبگان سرمایه گذاری می شود. این كشورها سیاست نخبه پروری را دنبال می كنند. ما نیز می توانیم وارد این مسیر شویم. مهمترین گام در این مسیر نیز تمركز بر ساختار آموزش و پرورش برای اصلاح و ارتقای این ساختار است. به طور مسلم، شناسایی افراد نخبه و پرورش آنان باید از آموزش و پروش شروع شود.
*** ایرنا: از نظر شما مهمترین وظیفه سیستم آموزشی در مسیر شناسایی استعدادهای درخشان چیست؟ برای رسیدن به این هدف، مهمترین برنامه هایی كه باید در نظام آموزش و پرورش مد نظر قرار گیرد چیست؟
** نیك نژاد: باید برنامه ریزی در ساختار آموزشی به گونه ای باشد كه بتوان استعدادهای گوناگون در این سیستم كشف شوند زیرا هر یك از انسان ها ویژگی های منحصر به فردی دارند كه باید این ویژگی ها كشف شده و به سمت رشد و شكوفایی سوق داده شود. فراهم آوردن بسترهای لازم در این زمینه بدون شك بر عهده آموزش و پرورش است. در ساختار آموزشی هم اولین كسی كه باید مسوولیت شناسایی و پرورش افراد نخبه را بر عهده گیرد، معلم است. معلم یكی از مهم ترین پایه های رشد و تربیت افراد با استعداد است.
** ایرنا: از نگاه شما معلم در شناخت و پرورش استعدادهای درخشان نقش مهمی بر عهده دارد. از نظر من هم این ایده درست است اما به نظر می رسد برای این هدف معلمان باید از آموزش های لازم بهره مند شوند. نظر شما در این زمینه چیست؟
** نیك نژاد: معلم باید با روش های استعدادیابی كه در سیستم های آموزشی موفق وجود دارد آشنا شود. در این مسیر می توانیم از تجربه های مثبت كشورهای دیگر استفاده كنیم، این تجربیات را بومی كنیم و در مدارس خود به كار بریم. با بهره گیری از روش های موجود در زمینه شناخت استعدادها در مدارس، قدرت تشخیص معلمان در شناخت دانش آموزان مستعد بالا می رود. معلمان در كنار آگاهی یافتن از راه های كشف افراد نخبه در مدارس، باید راه های پرورش این افراد مستعد را نیز آموزش یابند. برای این هدف باید سیستم آموزشی برای معلمان كلاس ها و دوره های آموزشی برگزار كند و در كلاس ها روش های نوین استعدادیابی و پرورش استعدادهای درخشان را به آنان بیاموزد.
*** ایرنا: به غیر از آشناسازی معلمان با روش های كشف و پرورش استعدادها، چه تغییرات زیرساختی دیگری در نظام آموزشی نیاز است؟
** نیك نژاد: پس از آموزش به معلمان، گام دوم این است كه ما ساختار و امكانات آموزشی را به سمت و سوی رشد و ارتقا پیش بریم و امكانات آموزشی مان را طوری مهیا كنیم كه بستر لازم برای شكوفایی استعدادها در آن فراهم شود. از جمله این امكانات، تجهیزات آموزشی و آزمایشگاهی و فضای كلاسی مناسب است. متاسفانه شرایط كنونی حاكم بر فضای مدارس و آموزش و پرورش به گونه ای است كه بچه ها را از مدرسه، درس و مشق و یادگیری گریزان می كند. آموزش و پرورش باید برای انگیزه بخشی به استعدادها، فضای لازم و مناسب را برای دانش آموزان در مدارس فراهم آورد تا بچه ها با درس و مدرسه آشتی كنند. متاسفانه این روزها به دلیل نبود فضای مناسب، پرنشاط و انگیزه بخش در مدارس و نبود امكانات كمی و كیفی در اغلب مدارس، بسیاری از دانش آموزان، مدرسه گریز شده اند. این اتفاق البته مختص دانش آموزان كم هوش و تنبل نیست و در مورد بچه هایی كه استعداد، هوش و توان علمی بالایی دارند نیز صدق می كند. خود من در طول بیش از بیست و پنج سالی كه در آموزش و پرورش كار كرده ام، چندین نمونه از دانش آموزان با استعداد را دیده ام كه متاسفانه به این دلیل كه در مسیر درست آموزش، یادگیری و رشد علمی قرار نگرفتند، مدرسه گریز شدند. این اتفاق تلخی است و به معنی هدر رفتن استعدادهای علمی آینده كشور است.
*** ایرنا: شما به اهمیت تغییرات سخت افزاری در مدارس به منظور ایجاد فضای مناسب جهت تحصیل اشاره كردید. در كنار این تغییرات سخت افزاری كه به ارتقای امكانات آموزشی معطوف است، چه تحولی در روش های آموزشی برای رشد استعدادهای درخشان باید صورت گیرد؟
** نیك نژاد: باید درونمایه های آموزشی تغییر كند و این درونمایه ها طوری تنظیم شود كه بر اساس آن یادگیری و فهم دانش آموزان از مطالب درسی در اولویت قرار گیرد. تمركز سیستم آموزشی نباید روی حفظ كردن و نمره و معدل متمركز شود، بلكه باید بر پرورش استعداد دانش آموزان مستعد تمركز كند. باید علاوه بر شاد و انگیزه بخش كردن دروس، از روش های ابتدایی آموزشی عبور كرده و به سمت حیطه های بالاتر آموزشی حركت كنیم. باید سیستم آموزشی به سمتی حركت كند كه درك علمی دانش آموزان را بالا برد و از آموختن طوطی وار و حفظ كردن مسایل توسط دانش آموز عبور كند. باید روی قدرت تحلیل، ارزشیابی و درك و فهم بچه ها در مدارس كار كنیم. متاسفانه در سیستم آموزشی ایران به سطوح بالای یادگیری توجه نمی شود. از این رو باید بر كیفیت آموزش در مدارس تكیه و توجه كرد و نه بر كمیت یادگیری دانش آموزان.
*** ایرنا: برای كمك به دانش آموزان جهت فهم عمیق دروس، آیا محتوای كتاب های درسی نیازمند بازنگری نیست؟
** نیك نژاد: به این منظور در سطوح مختلف تحصیلی قطعا نیازمند به روز كردن محتوای كتاب های درسی هستیم. محتوای كتاب ها باید به گونه ای باشد كه دانش آموز بتواند با آن ارتباط برقرار كند. متاسفانه درونمایه بسیاری از كتاب های درسی ما به گونه ای است كه دانش آموزان فقط در شب امتحان سعی می كنند آنها را به شكلی طوطی وار حفظ كنند و یك نمره قبولی بیاورند. نتیجه چنین یادگیری مسلما عمیق نخواهد بود و دانش آموزانی كه دروس خود را اینگونه آموزش می بینند به زودی محتوایی را كه آموخته اند از یاد می برند. در كنار این تغییر معلمان نیز باید روش های نوین آموزش را بیاموزند.
*** ایرنا: شما در گفته هایتان چند بار به وظایف معلمان در مسیر شناسایی دانش آموزان نخبه و كمك به آموزش و رشد آنان اشاره كردید. در اینجا این سوال مطرح می شود كه برای اینكه معلمان به وظایف خود در این زمینه به درستی عمل كنند نیازمند چه توجهاتی هستند؟
** نیك نژاد: اكنون نارضایتی شغلی بین معلم ها فراگیر است. به دلایل متفاوت بسیاری از معلمان انگیزه لازم را در كلاس ندارند و زمانی كه وارد كلاس می شوند، می خواهند وظیفه خودشان را انجام دهند و بروند. این اتفاق به این دلیل است كه زمینه های لازم مادی و معنوی آنگونه كه باید برای معلمان فراهم نیست. معلمان به حرفه خود به عنوان كاری كه فقط می تواند بخشی از زندگی آنان را تامین كند، می نگرند و بخش عمده فكرشان به كارهایی متمركز است كه بیرون از آموزش و پرورش انجام می دهند. امروزه بیشتر معلمان مشاغل دوم و سوم دارند و زندگی دشوار انگیزه های آموزشی را از آنان گرفته است.
معلمی كه دغدغه روحی و معیشتی و منزلتی ندارد، می تواند با فراغ بال روی آموزش خود تمركز كند و انرژی بیشتری برای دانش آموزان مصرف كند. این كار اما به طور قطع از معلمی كه درگیری های معیشتی و منزلتی دارد بر نمی آید. معلمی كه از سطح حقوق و مزایای شغلی خود راضی نیست، معلمی كه جو كلاس برای او انگیزه بخش نیست و گاه با 40 دانش آموز در یك كلاس سروكار دارد، مجبور است فقط مبصر و كنترلچی كلاس باشد تا زمان كلاس بگذرد. معلم در چنین شرایطی نمی تواند متوجه شود بچه ها درس را یاد گرفته اند یا خیر. چنین معلمی به اینكه یك دانش آموز استعداد خاص و ویژه ای دارد توجه كمتری خواهد كرد. از این رو باید امنیت روانی و موضوع معیشت معلمان بیش از پیش مورد توجه مسوولان قرار گیرد.
پژوهشم**9282**9279**خبرنگار:مهتاب افشین نسب**انتشار: سیدمحمد موسی كاظمی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تهران- ایرنا- شناسایی استعدادهای برتر برای پرورش افراد نخبه از دید برخی صاحبنظران باید از مدارس آغاز شود. برای این منظور نظام آموزش و پرورش به رغم بسیاری از مشكلات و نارسایی های موجود باید به گونه ای هدفمند و درازمدت به سمت بهبود و ارتقای شاخص ها و امكانات آموزشی گام دارد؛ یكی از نخستین گام ها عمقی ساختن فرایند آموزش و دوری از یادگیری های سطحی است.
