نظامیان ترامپ درافغانستان؛ تغییری تاكتیكی در استراتژی ثابت واشنگتن-آذین صحابی*

«دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریكا روزدوشنبه 30 مرداد ماه (22 اوت) راهبرد تیم خود را در خصوص افغانستان اعلام كرد و از تقویت نیروهای آمریكایی در این كشور خبر داد. وی در این سخنرانی تلویزیونی كه از پایگاهی نزدیك گورستان نظامی «آرلینگتون» محل دفن تعدادی از سربازان آمریكایی كشته شده در افغانستان، انجام شد، اعلام كرد ابتدا قصد داشته این نیروها را از افغانستان خارج كند اما مشاورانش استدلال كرده اند كه با توجه به افزایش قدرت وپیشروی تروریست های «طالبان» در این كشور، تقویت حضور نظامی ایالات متحده در افغانستان برای جلوگیری از سقوط احتمالی دولت كابل ضروری است.
ترامپ به خروج نیروهای نظامی آمریكا از عراق در سال 2011 (در دوره دوم ریاست جمهوری «باراك اوباما» رئیس جمهوری پیش از خود) اشاره كرد و آن را اقدامی «شتابزده» دانست كه موجب حضور گروه تروریستی «داعش» و قدرت گرفتن آنها در این كشور شد و تاكید كرد ایالات متحده نباید اجازه دهد اتفاق مشابهی در افغانستان روی دهد. (البته نظامیان آمریكایی از عراق خارج نشده اند بلكه كاهش تعداد آنها در عراق كه در راستای رویكرد كاخ سفید مبنی بر كاهش بودجه نظامی و حضور مستقیم نظامی در خاورمیانه بود، انجام شد. پس از این اقدام، از حضور نظامیان آمریكایی در مناطق شهری كاسته شد و آنها در پایگاه های نظامی در مناطق غیرشهری مستقر شدند.)
**بوش در افغانستان: جنگ علیه ترور، دمكراسی سازی تهاجمی
بعد از حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 در نیویورك و واشنگتن، «جرج دبلیو بوش»، رییس جمهوری وقت آمریكا، استراتژی رسمی كاخ سفید را «جنگ علیه ترور» (War on Terror) اعلام كرد و در جایگاه رهبر ائتلاف جهانی علیه ترور و با هدف اعلامی ساقط كردن حكومت «طالبان» و برقراری حكومتی دمكراتیك به افغانستان حمله كرد. آمریكا در ذیل این حمله برای نخستین بار در پنج جمهوری آسیای مركزی بجا مانده از فروپاشی شوروی به طور مستقیم حضور پیدا كرد. در واقع، افغانستان در ذیل سیاست جنگ علیه ترور كه بعد از یازده سپتامبر به یكی از سیاست های رسمی اعلامی آمریكا در خارج از مرزهای خود تبدیل شد، راه را برای بهره برداری هرچه بیشتر واشنگتن از فرصت های ژئوپلیتیك این كشور و در مقیاسی وسیع تر، خاورمیانه وجنوب شرق آسیا هموار كرد.
موقعیت جغرافیایی افغانستان، سخنان مقامات پیشین آمریكایی و مرور سیاست های دولت اوباما درباره این كشور تنها برخی از شواهدی است كه نشان می دهد آمریكا نه تنها قصد خروج از این كشور را ندارد بلكه تیم ترامپ قصد دارد متناسب با شرایط منطقه ای و بین المللی تاكتیك خود را برای تداوم حضور در این كشور تغییر دهد تا استراتژی كلان و ثابت واشنگتن مبنی بر تداوم هژمونی جهانی خود را اجرا كند. در واقع، می توان تقویت حضور نظامی آمریكا در افغانستان را ابزاری برای تحقق شعار انتخاباتی ترامپ مبنی بر بازگرداندن شكوه و عظمت به آمریكا دانست اما ترامپ و جمهوریخواهان جنگ طلب به جای دیپلماسی كه راه مطلوب اوباما به نظر می رسید، راه «تهاجم» را برگزیده اند.
** اوباما در افغانستان: نظامی گری دیپلماتیك
وقتی اوباما در سال 2009 به كاخ سفید وارد شد، سران القاعده به پاكستان گریخته و طالبان بار دیگر تشكیلات خود را سازماندهی كرده و حالت تهاجمی به خود گرفته بودند. شرایط امنیتی در پاكستان، قرقیزستان و تاجیكستان نیز در حال افول بود و ارتش آمریكا هشدار داد كه امكان خیزش مجدد القاعده و تسلط طالبان بر تمام افغانستان وجود دارد. اوباما نیز در همان سال در سه نوبت، 17 هزار، 4 هزار و 30 هزار سرباز آمریكایی را به این كشور اعزام و ماه ژوییه سال 2011 را آغاز خروج نظامیان آمریكایی از این كشور تعیین كرد. تیم اوباما تا پایان ماه مارس سال 2015، تعداد سربازان آمریكایی را در افغانستان كاهش و طی روندی دیپلماتیك، نقش نیروهای امنیتی افغانستانی را در میدان های مستقیم جنگ افزایش داد و «ناتو» (سازمان پیمان آتلانتیك شمالی» و «نیروهای بین المللی كمك به امنیت» (آیساف) و همچنین مشاوران نظامی آمریكایی را مامور تعلیم آنها كرد. اوباما در پایان ماه مارس سال 2015 روند خروج نیروهای آمریكایی راازافغانستان كند واعلام كرد تا پایان سال 2015 حداقل 9800 سرباز آمریكایی در این كشور باقی خواهند ماند و كمتر از 6 ماه بعد، اعلام كرد 9800 سرباز آمریكایی طی بخش اعظم سال 2016 در افغانستان باقی می مانند و كاهش تعداد آنها به 5500 نفر از اواخر سال 2016 یا اوایل سال 2017 آغاز خواهد شد. وی تاكید كرد تداوم حضور ایالات متحده در افغانستان برای امنیت امریكا و كشوری كه از طالبان و سایر متحدانش در القاعده و شبه نظامیان «داعش» به ستوه آمده، حیاتی است چرا كه شرایط امنیتی افغانستان همچنان بسیار شكننده است و نیروهای امنیتی افغانستان هنوز آن میزان كه باید قدرتمند نیستند.
** كلینتون، بوش، اوباما، ترامپ؛ آمده ایم كه در افغانستان بمانیم
اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان پس از«حامد كرزی»، در مهر ماه سال 1393 (30 سپتامبر 2014)، یك روز پس از اینكه در جایگاه رئیس دولت این كشور قرار گرفت، توافقنامه امنیتی را با آمریكا امضا كرد كه در بخشی از آن شرایط تداوم حضور نظامیان آمریكایی در این كشورتشریح شده است. این قرارداد حداقل تا سال 2024 معتبر است و بر اساس آن نظامیان آمریكایی از مصونیت قضایی برخوردارند. بیل كلینتون رییس جمهوری دمكرات سابق آمریكا قبل از بوش پسر، پیش از آغاز حمله این كشور به افغانستان در یك مصاحبه مطبوعاتی اعلام كرد: «در زمان ریاست جمهوری من، بودجه محرمانه ای برای حمله به افغانستان تصویب شد و حتی نیروهای ویژه نیز برای این اقدام آموزش دیدند و اما آن زمان افكار عمومی آمریكا برای این حمله آماده نبود، اما اكنون موافق حمله است.» بوش پسر حمله نظامی را كلید زد و اوباما در پوشش مشاوره و ایفای نقش مستشاری، ردپای نظامیان آمریكایی را كاهش و هزینه تامین امنیت در افغانستان را با ناتو و آیساف تقسیم كرد و نیروهای افغانستانی را به میادین جنگ با تروریست ها فرستاد تا جان سربازان آمریكایی هرچه كمتر به خطر بیفتد.
اكنون ترامپ كه از تصمیم خود برای افزایش تعداد نیروهای آمریكایی در افغانستان خبر می دهد رویكرد جدیدی اتخاذ نكرده است.اشرف غنی و«ینس استولتنبرگ»دبیركل ناتو نیز از این راهبرد استقبال كرده اند.
به گزارش ایرنا از كابل، ژنرال «جان نیكلسون» فرمانده فرمانده نظامیان آمریكا و ناتو در افغانستان، روز پنجشنبه، 2 مرداد ماه در یك نشست خبری مشترك با سفیر آمریكا در كابل تصریح كرد كه آمریكا، افغانستان را ترك نخواهد كرد و از این پس اقدامات خود را بر اساس مهلت های زمانی انجام نمی دهد، بلكه متناسب با وارد عمل خواهد شد.
*افغانستان: غنیمت ژئوپلیتیك پایان جنگ سرد برای آمریكا
افغانستان به‌ عنوان یك سرزمین محصوردرخشكی، مجاور با خلیج ‌فارس به ‌عنوان كانون انرژی و مسیر تعیین كننده ترانزیت انرژی، مركز تولید مواد مخدر در جهان و مجاور با آسیای مركزی به عنوان «حیاط خلوت» شوروی سابق، در زمان جنگ سرد نیز در سیاست های آمریكا و شوروی سابق و رقابت آنها با یكدیگر نقش مهمی داشت. «ریچارد نیكسون» رییس جمهوری سابق آمریكا در دهه 1970 میلادی، در سال 1994 كتابی با عنوان «فراسوی صلح» نوشت و به نوعی دستور كاری برای سیاست خارجی كشورش بعد از جنگ سرد ارائه كرد: «افغانستان اهمیت استراتژیك خود را به‌عنوان عامل سرنوشت‌ساز در آسیای مركزی از دست نداده است. همچنان كه شوروی وقتی در سال 1979 به افغانستان حمله كرد نشان داد كه از این اهمیت به‌ خوبی آگاه است. امروز هم ما باید این واقعیت ژئوپلیتیك را دریابیم.»
در واقع، تسلط بر افغانستان، سال هاآرزوی واشنگتن بوده و ایالات متحده برنامه ای برای خروج از افغانستان ندارد. این كشور گرچه اساساً خارج از حوزه‌ی امنیتی آمریكا است اما در مجاورت با آسیای مركزی غنی از انرژی، روسیه، چین، پاكستان و ایران قرار دارد. افغانستان كه در دهه 1980 میلادی به تله ای برای شوروی سابق تبدیل شد، پس از فروپاشی بلوك شرق به غنیمت ژئوپلیتیك برای واشنگتن تبدیل شد كه بدون تردید حفظ و حضور موثر در آن در صدر دستور كار دستگاه سیاست خارجی این كشور قرار دارد. به عبارت دیگر، دونالد ترامپ، در حال طی همان مسیر كلان است و شاید بتوان گفت به رسم معمول جمهوریخواهان و با توجه به اینكه هدف اعلامی تروریست های بین المللی كه خود را «داعش» می نامند، مختل كردن امنیت آمریكا و متحدانش است، ترجیح داده نظامی گری علنی و تهاجم را در پیش بگیرد.
كارشناس اروپا- آمریكا