در گزيده اي از اين مطلب مي خوانيم: اوايل سال گذشته داشتن سلاح‌هاي هسته‌اي به عنوان معيار پيشرفت علمي يا توان نظامي، با توجه بسيار كمي به اثرات ويران كننده آزمايش سلاح هسته‌اي بر زندگي انسان، به جز خطرات ناشي از اتلافات هسته‌اي از آزمايش‌هاي اتمسفري مورد توجه قرار گرفت. تاريخ و پيشينه ما اثرات وحشتناك و غم‌انگيز آزمايش تسليحات هسته‌اي را به ما نشان داده است؛ به‌ويژه در شرايطي كه شرايط كنترل‌شده به طور كامل و با توجه به سلاح هاي هسته اي بسيار قدرتمند و مخربي كه امروزه وجود دارند، نبوده است. اين آزمايش‌ها موجب آلودگي بسياري از مردم در مجاورت اين مناطق و حتي بدون آگاهي از اين انفجارها شده است كه خود ضايعه‌اي وخيم بر دل همه آناني كه از انسان دوستي بويي برده‌اند، بر جا مي‌گذارد.
ابزار و تمهيدات بين‌المللي براي پايان‌دادن به تمام انواع آزمايش‌هاي هسته‌اي، به پيمان جامع منع سلاح‌هاي هسته‌اي ١٩٩٦ (CTBT) نياز دارد كه متاسفانه هنوز به تصويب نرسيده است.
در ٢ دسامبر ٢٠٠٩، در شصت‌وچهارمين جلسه مجمع عمومي سازمان ملل، ٢٩ آگوست، روز جهاني عليه آزمايش‌هاي هسته‌اي با قطعنامه 64.35به اتفاق آرا اعلام شد. اين قطعنامه خواستار افزايش آگاهي و آموزش «در مورد تأثيرات انفجارهاي آزمايش سلاح هسته‌اي يا هر انفجار هسته‌اي ديگر و نياز به توقف آن به عنوان يكي از ابزارهاي دستيابي به هدف دنياي بدون سلاح هسته‌اي» است.
اين قطعنامه توسط جمهوري قزاقستان، همراه با تعداد زيادي از حاميان و مخالفان با نگاه به خاتمه كار سايت آزمايش سلاح هسته‌اي سميپالاتينسك در تاريخ ٢٩آگوست ١٩٩١ آغاز شد. اين روز به منظور تقويت سازمان ملل، كشورهاي عضو، سازمان‌هاي بين دولتي و غيردولتي، موسسات آموزشي، شبكه هاي جوانان و رسانه‌ها به منظور اطلاع‌رساني، آموزش و حمايت از ضرورت ممنوعيت آزمايش‌هاي سلاح‌هاي هسته‌اي به‌عنوان قدم ارزشمندي در جهت دستيابي به جهان امن‌تر نامگذاري شده است.
از زمان نامگذاري اين روز، بسياري از تحولات دوجانبه و چندجانبه دولتي و همچنين نهضت‌هاي گسترده در جامعه مدني باعث تقويت علل ممنوعيت آزمايش‌هاي هسته‌اي شده است.
علاوه بر اين «با اعتقاد به اين‌كه خلع سلاح هسته اي و از بين‌بردن كامل سلاح هاي هسته اي تنها تضمين مطلق عليه استفاده يا تهديد سلاح هاي هسته‌اي است» مجمع عمومي ٢٦ سپتامبر را به عنوان «روز جهاني حذف كامل سلاح‌هاي هسته‌اي» انتخاب كرد. به منظور ترويج هدف نابودي كامل سلاح‌هاي هسته‌اي تلاش‌هاي بين‌المللي متحدي براي اين كار اختصاص داده شده است. نخستين پيشنهاد در اكتبر ٢٠١٣، قطعنامه (A . RES .٦٨.٣٢) به دنبال پيگيري نشست‌هاي سطح بالا در مورد خلع سلاح هسته‌اي در تاريخ ٢٦ سپتامبر ٢٠١٣ در مجمع عمومي سازمان ملل برگزار شد. روز جهاني حذف كامل سلاح‌هاي هسته‌اي براي نخستين‌بار در سپتامبر ٢٠١٤ مورد بررسي قرار گرفت. روز جهاني مبارزه با آزمايش‌هاي هسته‌اي همراه با ساير رويدادها و اقدامات، زيست جهاني را با چشم‌انداز‌هاي خوشبينانه‌تر براي جهاني بدون سلاح‌هاي هسته‌اي مي‌پروراند.
سازمان ملل متحد اميدوار است كه يك روز تمام سلاح‌هاي هسته اي از دنيا حذف خواهند شد. تا آن زمان، ما براي ترويج صلح و امنيت در سراسر جهان تلاش مي‌كنيم و به روز جهاني مبارزه با آزمايش‌هاي هسته‌اي احترام مي‌گذاريم.
** پيشينه روز جهاني عليه آزمايش‌هاي هسته‌اي
جلسه ٦٤ مجمع عمومي سازمان ملل متحد ٢٩ آگوست را روز بين المللي عليه آزمايش هاي هسته اي از طريق تصويب قطعنامه 64.35خود در تاريخ ٢ دسامبر ٢٠٠٩ اعلام كرد. در مقدمه اين قطعنامه تأكيد مي‌شود كه «بايد تلاش‌هاي همه جانبه‌اي براي پايان‌دادن به آزمايش هاي هسته‌اي انجام شود و «پايان آزمايش هاي هسته اي، يكي از ابزارهاي اصلي دستيابي به هدف جهاني بدون سلاح هسته اي است.»
در حالي كه توافق كلي در جامعه بين المللي اين است كه آزمايش هاي سلاح هاي هسته اي خطرات تهديد كننده اي براي زندگي محسوب مي‌شوند، هنوز هم تا حدي گمانه‌زني‌هايي از سوء استفاده در ميان دولت‌ها وجود دارد و يك سوء‌ظن نامطلوب در مورد امكان آزمايش مخفيانه تسليحات هسته‌اي نيز در ميان است. همچنين نگراني اي وجود دارد كه اگر سلاح هاي هسته‌اي را نتوان آزمايش كرد، قابليت اطمينان از آنها ممكن است در معرض خطر باشد. با اين حال، در طول سال ها، با پيشرفت علم و فناوري، به طرز چشمگيري ظرفيت نظارت و بررسي مكانيزم‌هاي انطباق و تشخيص گسترش تسليحات هسته‌اي افزايش پيدا كرده است.
اين فعاليت ها و ابزارهاي رديابي توسط سازمان جامع منع استفاده از سلاح هسته‌اي (CTBTO) تهيه شده است. به رغم كاستي ها در اجراي اين قطعنامه، حمايت‌هاي فزاينده‌اي از سوي عموم مردم، ازجمله فعاليت‌ها و رويدادهايي كه در روز جهاني عليه آزمايش هاي هسته‌اي انجام مي‌شود، فشار بر قدرت را اعمال مي‌كند كه مي‌تواند در پيشبرد تصويب اين قطعنامه با ديدگاه نابودي نهايي آزمايش هاي هسته‌اي ثمربخش باشد.
نشانه هاي قابل توجهي از پيشرفت در جبهه‌هاي مختلف توسط كشورهاي عضو ازجمله اقدام در سطح چند جانبه، دوجانبه و از طريق اقدامات يك جانبه موسسات علمي، جامعه مدني و اجتماع‌هاي محلي وجود دارد.
يكي از مهمترين همكاري هاي انتقادي در تفكر فعلي، توسط سند نهايي كنفرانس بررسي سال ٢٠١٠ پيمان منع استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي (NPT) ارايه شده است كه نگراني عميقي در مورد پيامدهاي فاجعه‌بار انساني هر نوع استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي را نشان مي‌دهد و نياز موافقت همه دولت‌ها به قانون بين‌المللي مناسب ازجمله قانون حقوق بشردوستانه را بيان مي‌كند.
كميسيون آمادگي پيمان منع جامع آزمايش هسته‌اي و ١٦٦ كشور تصويب‌شده آن بشدت براي انجام و عملي‌شدن اين پيمان تلاش مي‌كنند. سيستم نظارت منحصربه‌فرد پيمان منع جامع آزمايش هسته‌اي كه قبلا ٩٠درصد از ايالت‌ها را تحت نظر خود قرار مي‌داد، اطمينان كامل مي‌دهد كه هيچ انفجار هسته‌اي از تشخيص ما خارج نخواهد شد.
** پايان آزمايش هاي هسته‌اي
تاريخ آزمايش سلاح‌هاي هسته‌اي صبح روز ١٦ جولاي ١٩٤٥ در آزمايشگاه بياباني در آلاموگوردو - نيومكزيكو، هنگامي كه ايالات متحده اولين بمب اتمي خود را منفجر كرد، آغاز شد. اين تست نقطه اوج سال‌هاي تحقيق علمي تحت عنوان «پروژه منهتن» بود.
در پنج دهه بين اين روز سرنوشت‌ساز در سال ١٩٤٥ و باز شدن امضاي قرارداد جامع هسته‌اي (CTBT) در سال ١٩٩٦، بيش از ٢٠٠٠ آزمايش هسته‌اي در سراسر جهان انجام گرفت.
ايالات متحده آمريكا بين سال‌هاي ١٩٤٥ تا ١٩٩٢، ١٠٣٢ آزمايش انجام داد.
اتحاد جماهير شوروي از سال ١٩٤٩ تا ١٩٩٠، ٧١٥ آزمايش انجام داد.
بريتانيا در سال‌هاي ١٩٥٢ تا ١٩٩١، ٤٥ آزمايش انجام داد.
فرانسه طي سال‌هاي ١٩٦٠ تا ١٩٩٦، ٢١٠ آزمايش انجام داد.
چين طي سال‌هاي ١٩٦٤ تا ١٩٩٦، ٤٥ آزمايش انجام داد.
در پنج دهه بين سال‌هاي ١٩٤٥ و ١٩٩٦ بيش از ٢٠٠٠ آزمايش هسته‌اي در سراسر جهان انجام گرفت.
پس از پيمان جامع منع سلاح هسته‌اي براي امضا در سپتامبر ١٩٩٦، ١٠ آزمايش هسته‌اي انجام شده است
هند در سال ١٩٩٨ دو آزمايش انجام داد (هند نيز در سال ١٩٧٤ يك انفجار هسته‌اي صلح‌آميز انجام داد).
پاكستان دو آزمايش را در سال ١٩٩٨ انجام داد.
جمهوري دموكراتيك خلق كره در سال‌هاي ٢٠٠٦، ٢٠٠٩، ٢٠١٣ و ٢٠١٦ آزمايش‌هاي هسته‌اي انجام داد.
** زير پا گذاشتن مهلت قانوني
حدود ٩ آزمايش هسته‌اي بين سال‌هاي ١٩٩٨ تا ٢٠١٦ انجام شد: دو آزمايش در كشور هند و دو آزمايش در پاكستان در سال ١٩٩٨، پنج آزمايش در جمهوري دموكراتيك خلق كره در سال‌هاي ٢٠٠٦، ٢٠٠٩، ٢٠١٣ و دو آزمايش در سال ٢٠١٦، كه قانون منع استفاده از سلاح هسته‌اي را نقض كرد.
هر دو كشور هند و پاكستان بلافاصله اعلاميه‌هاي يك جانبه‌اي را براي آزمايشات هسته‌اي اعلام كردند و همچنين بيان كرده‌اند كه از سال ١٩٩٨ آزمايشات اتمي نداشته اند.
تست هسته‌اي اعلام شده توسط حزب كمونيست كره‌شمالي در تاريخ ٩ اكتبر ٢٠٠٦، يك قطعنامه هشتاد و يك ساله را لغو كرد و در برابر پيمان جامع هسته‌اي با كنوانسيون هاي هسته اي قرار مي‌گرفت.
چهار آزمايش ديگر در سال ٢٠٠٩، ٢٠١٣ و ژانويه و سپتامبر ٢٠١٦ به وقوع پيوست. اين آزمايش‌ها با بيان نگراني‌هاي جهاني نسبت به همدردي جهاني همراه شد. شوراي امنيت سازمان ملل به شدت آنها را به‌عنوان تهديدي روشن براي صلح و امنيت بين‌المللي محكوم كرد.
** پيشرفت هاي اين روز جهاني
از زماني كه روز جهاني مبارزه با آزمايش‌هاي هسته‌اي در ابتدا اعلام شد، تحولات مهم، بحث‌ها و ابتكارات مربوط به اهداف آن و نيز كنفرانس‌هايي براي تشريح و پيشرفت اين تحولات صورت گرفته است.
** تحولات سال ٢٠١٧
٢١-٣ آوريل: پس از دو دهه بي‌نظمي، كميسيون خلع سلاح سازمان ملل متحد توانست در مورد پيشنهادهاي اساسي به توافق نظر برسد.
١٢-٢ مي: نخستين جلسه كميته آمادگي براي كنفرانس بررسي پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي در سال ٢٠٢٠ در وين برگزار شد.
٩-٥ ژوئن: كارگروهي در جلسه چهارم ويژه مجمع عمومي كه به خلع سلاح اختصاص داده شده بود، تشكيل شد و توانست در مورد پيشنهادهايي كه براي انتقال به مجمع عمومي داده شده بود، با اشاره به موضوع ايجاد يك كميته احتمالي براي بازگشت اين پيشنهادها به مجمع عمومي براي بحث بيشتر به توافق برسد.
٧ جولاي: تصويب پيمان منع سلاح‌هاي هسته‌اي، نخستين ابزار چند جانبه قانوني براي خلع سلاح هسته‌اي است كه طي ٢٠سال توسط ١٢٢ كشور تصويب شده است.
مذاكرات از ٢٧ تا ٣١ مارس و ١٥ ژوئن تا ٧ جولاي برگزار شد كه به موجب آن قطعنامه ٢٥٨/٧١ مجمع عمومي سازمان ملل متحد تصويب و تصميم گرفته شد تا در سال ٢٠١٧ يك كنفرانس سازمان ملل متحد براي مذاكره درباره سازوكار قانوني براي ممنوعيت سلاح‌هاي هسته‌اي تشكيل شود. گرچه بيش از ١٢٠ كشور در مذاكرات حضور داشتند، اما تمام ٩ تسليحات هسته‌اي كه اين كشورها داشتند، همراه با برخي از متحدان ايالات متحده، اين كنفرانس را تحريم كردند.
** آزمايش اتمسفري
آزمايش هاي اتمسفري، آزمايش هايي است كه به انفجارهاي در جو يا بالاتر از جو اشاره دارد. همانطور كه گفته شد بيش از ٢٠٠٠ انفجار هسته اي در بين ١٦ جولاي ١٩٤٥ (ايالات متحده) و ٢٩ جولاي ١٩٩٦ (چين) روي داده است، ٢٥درصد يا بيش از ٥٠٠ بمب در فضاي باز منفجر شده است: بيش از ٢٠٠ بمب توسط ايالات متحده، بيش از ٢٠٠ بمب توسط اتحاد جماهير شوروي، حدود ٢٠ بمب بريتانيا، حدود ٥٠ بمب فرانسه و بيش از ٢٠ بمب در چين.
نگراني هاي بين المللي در مورد اتلافات راديواكتيو ناشي از آزمايش اتمسفري در اواسط دهه ١٩٥٠ افزايش يافت. در ماه مارس سال ١٩٥٤ ايالات متحده بمب هيدروژني خود را در قلمرو براوو در جزاير مارشال اقيانوس آرام آزمايش كرد. آزمايش براوو بدترين فاجعه راديولوژيك در تاريخ آزمايش ايالات متحده بود. به‌طور تصادفي، غيرنظاميان محلي در جزاير مارشال، نيروهاي آمريكايي مستقر در Rongerik atoll، و ماهيگيري ژاپني هم آلوده شدند. آزمايش اتمسفري توسط بخشي از پيمان منع سال ١٩٦٣ ممنوع شد.
** آزمايش زير زميني
تست زيرزميني بدان معني است كه انفجارهاي هسته‌اي در اعماق مختلف در زير زمين منفجر مي‌شوند. اكثريت اين انفجارها را (يعني حدود ٧٥ درصد) تمام انفجارهاي هسته‌اي كه در طول جنگ سرد (١٩٤٥-١٩٨٩) به وقوع پيوستند، تشكيل دادند. يعني بيش از ٨٠٠ آزمايش توسط ايالات متحده و نزديك به ٥٠٠ آزمايش از سوي اتحاد جماهير شوروي انجام شده است. اگر آزمايش‌هاي هسته‌اي زيرزميني «به سمت سطح» برسند، مي‌توانند باقي مانده‌هاي راديواكتيو قابل توجهي توليد كنند. آزمايش‌هاي زيرزميني معمولا از طريق فعاليت لرزه‌اي مربوط به عملكرد دستگاه هسته‌اي مشهود است. تست هسته‌اي زيرزميني توسط پيمان جامع هسته‌اي ١٩٩٦ ممنوع شده است كه تمام انفجارهاي هسته‌اي را بر روي زمين ممنوع مي‌كند.
** آزمايش زير آب
آزمايش زير آب اشاره به انفجارهايي اشاره دارد كه در زير آب و يا نزديك به سطح آب قرار دارند. تعداد آزمايش‌هاي زير آب به نسبت كم است. اولين آزمايش هسته‌اي در زير آب - عمليات تقاطع‌ها - توسط ايالات متحده در سال ١٩٤٦ در اقيانوس اطلس در جزاير مارشال با هدف ارزيابي اثرات سلاح‌هاي هسته‌اي مورد استفاده در برابر كشتي‌هاي دريايي انجام شد.
*منبع: روزنامه شهروند؛ 1396،6،7
**گروه اطلاع رساني**9117**2002**انتشاردهنده: فاطمه قناد قرصي
تهران- ايرنا- روزنامه شهروند در روز جهاني عليه آزمايش هاي هسته اي از تصويب قانون منع استفاده از سلاح هسته‌اي و قانون شكني آن در بعضي كشورهاي آسيايي به ارايه گزارشي پرداخت و نوشت: از روزي كه آزمايش تسليحات هسته‌اي در ١٦ جولاي ١٩٤٥ آغاز شد، تقريبا ٢٠٠٠ آزمايش هسته اي در سرتاسر دنيا انجام شد.
