افزایش قتل در گلستان، شكستن قبح بزه یا ضعف فرهنگی و قانونی

وقوع 23 فقره قتل در پنج ماه امسال كه به گفته معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گلستان نسبت به سال قبل افزایش قابل توجهی داشته است، علاوه بر ایجاد نگرانی در خانواده ها نسبت به این پدیده نامیمون اجتماعی، بدون تردید كاهش احساس امنیت را نیز در جامعه به همراه دارد.
هنوز اذهان عمومی مردم گلستان بویژه شرق این استان از اقدام غیرانسانی و خبیثانه در به قتل رساندن دو نوجوان 15 و 16 ساله گنبدی كه برای تفریح به جنگل چهل چای مینودشت رفته بودند اما جسد آنان یك هفته بعد در نقطه ای دیگر كشف شد، پاك نشده بود كه چند روز پیش خبر كشته شدن نوجوان 13 ساله در گالیكش نیز روح و روان مردم این دیار را آرزد.
خبر كشته شدن خواهر توسط برادر یا كشته شدن خواهرزاده توسط دایی و یا خبر كشته شدن داماد توسط برادر خانم در حوزه شهرستان رامیان، كشته شدن راننده كمباین با اسلحه شكاری در آزادشهر و قتل های مشابه در گوشه و كنار این استان، همه و همه نشان از زایل شدن قبح این جرم درجامعه و ضرورت آسیب شناسی برای درمان آن دارد.
مهدی قاسمی معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان گلستان در 12 شهریور امسال در كارگروه پیشگیری از خشونت استان علاوه بر اعلام وقوع 23 فقره قتل در پنج ماه نخست امسال، از افزایش 6 درصدی ضرب و جرح عمدی و رشد 8 درصدی تهدید در گلستان در پنج ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل داده بود كه گویای نیاز مضاعف برای ریشه یابی این معضل و درمان سریع آن است.
اگر چه این مقام مسئول، انجام اقدامات فرهنگی از جمله معرفی روش های كنترل عصبانیت توسط روحانیون درمحافل مذهبی را از راه های كاهش اعمال خشونت آمیز درجامعه اسلامی اعلام كرد، اما سوال مهم این است كه چه اقداماتی فرهنگی و آموزشی و یا الزامات قانونی دیگر برای كاهش خشنونت درجامعه لازم است تا افراد به راحتی نتوانند چنین جرم هایی را مرتكب شوند؟
پاسخ به این پرسش نیز مهم است كه اقدامات فرهنگی انجام شده تا الان چه ثمره ای داشته و اصولا كارساز بوده و یا نیاز به بازنگری در روش ها و شیوه های انجام این اقدامات دارد.
یك كارشناس روانشناسی حوزه خانواده معتقد است كه به طور كلی در شكل گیری بزه در یك جامعه عوامل مختلفی چون 'محرومیت های اقتصادی و اجتماعی، تبعیض و نابرابری، خانواده، مدرسه، رسانه ها، میزان تحصیلات، برنامه های تلویزیونی و ماهواره ای' بسیار موثرند.
دكتر مژگان میرزا می گوید: در این بین نقش خانواده ها، اعتقادات مذهبی و برنامه های ماهواره ای و بازی های رایانه ای به خاطر جایگاه و كاركرد آنان، به ترتیب پررنگ تر است.
وی گفت: اگر خانواده ای از هم گسسته باشد و روابط بین اعضا بویژه پدر و مادر، متناسب با آداب و سنن اسلامی نباشد و یا خانواده دچار آسیب های اجتماعی باشد، نمی تواند كاركرد خود را در تربیت فرزندان به درستی انجام دهد.
دكتر میرزا می گوید: امروزه با گسترش شهرنشینی، ازدیاد و تراكم جمعیت و توسعه صنایع، به نظر می رسد كه افراد از نظر روانشناسی، دچار اضطراب روحی و تشویش باطنی شده اند و با كوچكترین بهانه، رشته عقل، منطق و صبر را از دست داده و دست به خشنونت و بعضا رفتارهای پرخطر می زنند.
وی، ضعف اعتقادات مذهبی و اسلامی را از دیگر عوامل وقوع جرم و بزه درجامعه دانست و تصریح كرد: درجامعه یا در بین افرادی كه این اعتقادات ضعیف می شود، دیگر خبری از عفو، گذشت و مهربانی و احترام به دیگران نیست.
این كارشناس روانشناسی حوزه خانواده معتقد است كه خانواده ها باید ضمن یاد گرفتن قوانین و مقررات و تقویت اعتقادات مذهبی خود، این موارد را به فرزندان خویش نیز منتقل كنند.
وی، برنامه های ماهواره ای و بازی های رایانه ای را از دیگر عوامل موثر در وقوع بزه دانست و گفت: امروز تعداد زیادی از كودكان و نوجوانان و حتی بزرگسالان ما برنامه های ماهواره ای را نگاه می كنند كه مملو از خشنونت است و یا در بازی های رایانه ای، فرد هرچه بیشتر افراد دیگر را بكشد، امتیاز بالاتری می گیرد و این امر، ضد اجتماعی شدن و كم تحمل شدن فرد را تقویت می كند.
دكتر میرزا، جدی گرفتن مقوله آموزش بویژه درحوزه 'قوانین و مقررات، مهارت های زندگی، كنترل خشم و اضطراب، شرایط پذیرش دیگران و دست نزدن به اعمال ممنوعه'به خانواده ها و افراد از سوی متولیان را از راهكارهای مهم در كاهش آسیب ها و بزه در جامعه برشمرد و گفت: برای تبدیل نشدن اعمال مجرمانه به عرف، آموزش ها باید به صورت مستمر و به همه گروه های سنی بویژه به كودكان و نوجوانان داده شود.
پژوهشگر علوم اجتماعی و عضو هیات علمی دانشگاه دانشگاه پیام نور گنبدكاووس نیز با ابراز تاسف از روند رو به رشد آسیب های اجتماعی، خشنونت ها و قتل در جامعه و استان گلستان، معتقد است كه تنها راه و شاه كلید پیشگیری از جرایم و آسیب ها توجه به آموزش مهارت های زندگی به افراد جامعه از كودكی تا بزرگسالی است.
دكتر علیرضا قربانی، قتل یا آدمكشی را شدیدترین نوع خشنونت دانست و گفت: قتل ها و خشنونت ها یا زنجیره ای و دسته جمعی انجام می شود یا قتل نفس است و افراد مرتكب این خشنونت ها نیز بیشتر مرد، جوان، كم سواد، مجرد و از طبقات پایین جامعه هستند.
وی با تاكید بر ضرورت توجه و برنامه ریزی مناسب برای اصلاح رفتارهای پرخطر و پیشگیری از جرایم بویژه برای اقشاری كه بیشتر مرتكب جرم می شوند در حوزه خشونت و قتل ها می شوند، افزود: خارج بودن از حالت عادی، اختلافات عقیدتی و اخلاقی، قومی و قبیله ای، مسائل جنسی و ناموسی و اختلافات مالی و ملكی از دلایل اصلی در وقوع خشنونت و قتل است.
دكتر قربانی، استفاده از سلاح گرم و سرد، پرت كردن از ارتفاع، خفه كردن، حلق آویز كردن و خوراندن سم را از جمله روش های معمول در انجام خشنونت و قتل برشمرد و اضافه كرد: به طور معمول 20 درصد قتل ها جنبه ناموسی و اخلاقی دارد.
وی با بیان اینكه عوامل متعددی در زندگی صنعتی و ماشینی امروز سبب شده تا استرس و فشارهای روانی بر افراد بیشتر شود، تصریح كرد: برای كاهش این استرس ها باید به مقوله آموزش مهارت های زندگی بویژه 'كنترل خشم، برقراری ارتباط موثر با دیگران، تصمیم گیری درست و حل مساله' به صورت جدی توجه شود.
این پژوهشگر حوزه اجتماعی، آموزش رسمی توسط مدارس و دانشگاه ها، آموزش توسط مراكز فنی و حرفه ای و آموزش مهارت های زندگی را ضروری دانست و یادآور شد: اگر افراد جامعه در گروه های سنی مختلف، مهارت كنترل خشم را كه یك مهارت اكتسابی است، از والدین و بزرگترها فرا گیرند، به راحتی دست به خشونت نمی زنند.
قربانی با ابراز گله مندی از ضعف سیستم آموزشی در آموزش مهارت های زندگی به نسل نوجوان و جوان می گوید: با وجود اینكه حدود یك دهه است كه آموزش مهارت های زندگی در برنامه درسی دانش آموزان گنجانده شده اما كمبود مربی تخصصی و منقطع بودن آموزش ها سبب شده تا این درس كمتر مورد توجه قرار گیرد.
فرمانده انتظامی گنبدكاووس نیز به عنوان یك كارشناس انتظامی معتقد است كه آستانه تحمل مردم درسال های اخیر پایین آمده و بی حوصله شده اند و با كوچكترین مساله ای اقدام به رفتارهای نامناسب و نزاع می كنند كه بعضا این نزاع ها به قتل نیز می انجامد.
سرهنگ محمود علی فر با تاكید برضرورت تقویت و افزایش سعه صدر در مردم، گفت: در بسیاری از نزاع هایی كه بر سر مسائل كم اهمیت رخ می دهد، فرد ناخودآگاه، به صورت احساسی و بدون عقلانیت تصمیم می گیرد و پس از حادثه نیز از كرده خود پشیمان می شود.
وی معتقد است، كه كارشناسان حوزه جامعه شناسی و روانشناسی باید درخصوص علل انجام چنین رفتارهایی ازسوی مردم اظهار نظر و برای آن نسخه علمی بپیچند اما آنچه مهم است این است باید در قانون داشتن سلاح گرم (سلاح شكاری) نیز بازنگری شود.
به نظر می رسد، توجه به مباحث آموزشی و فرهنگی از راهكارهای اساسی در كنترل آسیب های اجتماعی بویژه اعمال خشونت و ارتكاب قتل در جامعه است و بایستی با جدی گرفتن این مقوله از فراگیر شدن اینگونه اعمال مجرمانه در جامعه جلوگیری شود.
استان گلستان حدود میلیون و 900 هزار نفر جمعیت دارد كه نیمی از آن درمناطق شهری و روستایی شرق این استان سكونت دارند.
/3039/1860
گزارش : علی لكزانوری ** انتشار دهنده: تاج محمد شیری