مطلع این تركیب بند مشهور شاعر پرآوازه ایران ، شادروان محتشم كاشانی كه می گوید: ' باز این چه شورش است كه در خلق عالم است - باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است ' همه ساله چند روزی زودتر از آغاز ماه محرم در اردبیل مفهوم می یابد.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، هر چند بیشتر مردم اردبیل مراسم عزاداری را از هشتم ذی الحجه كه به نوشته كتب معتبر تاریخی ، روز شهادت فرستاده مخصوص اباعبدالله الحسین (ع) به كوفه یعنی حضرت مسلم (ع) است؛ آغاز می كنند ولی این مراسم در روز 26 ماه ذی الحجه به مراسمی موسوم به تشت گذاری پیوند می خورد كه در واقع آغاز رسمی عزاداری های حسینی در این شهر است.
تشت گذاری یكی از مراسم سنتی منطقه اردبیل است و دوستداران و پیروان فرهنگ غنی عاشورا در این خطه چند روزی زودتر از سایر هموطنان با برپایی این مراسم سنتی برای آغاز محرم لحظه ها را می شمارند.
مردم منطقه هر سال مراسم سنتی تشت گذاری را ابتدا از مسجد حسینیه محله اوچدكان اردبیل آغاز می كنند و در روز بیست و هفتم ماه ذی الحجه مراسم پرشور تشت گذاری در سایر مساجد و تكایای این شهر ازجمله در مساجد جامع و اعظم برپا می شود.
مسجد جامع اردبیل كه در منطقه راسته اصلی مجموعه بازار تاریخی اردبیل قرار دارد اصلی ترین مكان مراسم تشت گذاری این شهر به شمار می آید ولی در عین حال آیین های تشت گذاری سایر محله ها و مساجد اردبیل نیز دارای علاقه مندان و دلسوختگان اهل بیت (ع) به ویژه شهیدان قیام عاشورا است.
عزاداران حسینی در اردبیل دوباره شعر سوزناك (گلمشوك تشت آپاراق سوء توكوب احسان ایلیه ك - كربلا تشنه لرین یاد ائدیب افغان ایلیه ك) را در مساجد ، حسینیه ها و تكایای اردبیل ترنم می كنند.
معنی این شعر كه از سوی شاعر آیینی خوش ذوق اردبیلی به زبان تركی سروده شده چنین است : آمده ایم تشت ببریم تا آن را برای احسان پرآب نموده و لب تشنگان نهر فرات را یاد نموده و فغان و ناله نماییم.
اكنون بار دیگر برپایی پیش درآمد مراسم و مجالس مربوط به عزاداری های محرم در اردبیل به شكل سنتی ، حال و هوای خاصی به این شهر بخشیده و از هر كوی و برزن صدای نوحه مداحان در رثای شهیدان كربلا و نیز ندای وای حسین به گوش می رسد.
پارچه نوشته هایی با رنگ های سیاه و سبز كه روی آن ها اشعار مرثیه ای و گرامیداشت مقدم عزاداران نقش بسته بر سر در مساجد، تكایا و حسینیه های شهر نصب شده است.
خرید و فروش وسایل عزاداری ، پوشاك با رنگ های مشكی و سبز ، كتاب های حاوی مطالب و اشعار مذهبی و نیز اقلام عزاداری مانند زنجیر و طبل و شیپور طی روزهای اخیر در مكان های تجاری شهر رونق خاصی یافته است.
اقوال و اسناد مستند موجود بر تعلق اختصاصی مراسم تشت گذاری به اردبیل صحه می گذارد و بر این موضوع مهم كه خاستگاه اولیه و اصلی این مراسم شهر اردبیل است مهر تایید می زند.
مراسم تشت گذاری، خاطره تشنگی امام حسین (ع) و یاران باوفایش را در اذهان زنده می كند و این مراسم از علاقه و ارادت زیاد مردم منطقه اردبیل به سیدالشهدا و قمر بنی هاشم (ع) حكایت دارد.
دسته های سینه زنی و زنجیرزنی در مساجد و تكایا به یاد لب تشنگان نهر فرات مشكی را پر از آب كرده و آن را همراه با طشتی از جنس مس كه بطور معمول بر دوش ریش سفیدان محله حمل می شود چند دور در فضای مسجد می گردانند.
عزاداران با زنجیرزنی و سینه زنی تشت را در مكان خاصی در داخل مسجد كه با شمع های روشن و تصاویر ائمه معصومان (ع) جلوه داده شده است قرار می دهند.
در این مراسم نوحه خوانان اغلب از احوال حضرت اباالفضل (ع) مراثی و اشعاری را با الحان سوزناك خوانده و مردم حاضر را متاثر می كنند.
یك صاحب نظر فرهنگ و تاریخ اردبیل و عضو هیات امنای محله های اصلی اردبیل می گوید : پیشینه تاریخی مراسم تشت گذاری به مناسبت سرآغاز رسمی روزهای عزاداری شهیدان كربلا فقط به شهر اردبیل مختص است.
بیوك جامعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : مراسم تشت گذاری علاوه بر مساجد شهر اردبیل در مساجد و نیز بعضی بقاع متبركه و مقدس روستاهای اطراف و نیز در تعدادی از منازل اردبیل و روستاهای اطراف كه بنابه دلایلی جنبه تقدس دارند برپا می شود و تشت های كوچكی را در مكان های خاصی با برگزاری مراسمی قرار می دهند.
آیین تشت گذاری باتوجه به سابقه و عمق نفوذ اجتماعی و فرهنگی آن در سال 1391 ازسوی سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی به عنوان اثر معنوی ملی به ثبت رسمی رسید.
شادروان میرزا صادق متخلص به بیضای اردبیلی شاعر مرثیه پرداز این دیار چه زیبا این قطعه شعر را از زبان حال آب فرات در ناله و زاری برای تشنه كامان این نهر و ضرورت نگاهداشتن عزای این مصیبت ازسوی پیروان آن امام همام سروده است :
'بیر سوسوزدان قوریان لبلری سو یاد ایلر - گئجه نی صبحه كیمی سو اودو فریاد ایلر - گزر آواره ورار باشنی داشدان داشه - ناله ائیلر دالیدان ذبح اولونان بیر باشه - بلی لازمدو گرك شیعه اولان آغلاشه - گر چه آغلاشماقا بیگانه لر ایراد ایلر'
' آب (فرات) لبهایی را كه از تشنگی خشك شده است یاد می كند - آتش آب (تشنگی) از شب تا بامداد فریاد می كند - آواره و سرگردان می گردد و سرش را از سنگی به سنگ دیگر می زند - برای سری كه از پشت بریده شده است ناله می كند - آری ؛ لازم هست هر فرد شیعه برای این مصیبت گریه كند - هرچند كه به این گریستن شیعیان ؛ دشمنان ایراد می گیرند '
/6016/6019
گزارش : مسعود وسیله** انتشار دهنده : سیفعلی موسی زاده
اردبیل- ایرنا - اردبیل، دیاری كه نامش با عشق به امام حسین (ع) و جلوه های ارادت قلبی خاص به آن امام آزاده و برادرش قمر بنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) درآمیخته همه ساله چندین روز قبل از دمیدن هلال محرم، حال و هوای معنوی یافته و عزاداری ها در آن با مراسم تشت گذاری آغاز می شود.
