ثبت جهانی آثار ساسانی فارس، پرونده ای روی میز یونسكو

به گزارش ایرنا، 2 تن از كارشناسان ارشد ایكوموس به همراه 2 باستان شناس از كشورهای ایتالیا و آلمان این هیات را در سفر به استان فارس همراهی می كنند.
این هیات، بامداد سه شنبه وارد شیراز شد و ساعاتی بعد در نخستین مرحله از بازدیدهای میدانی خود به فیروزآباد فارس رفت تا از نزدیك در جریان آخرین اقدام های صورت گرفته در راستای ثبت جهانی آتشكده (كاخ اردشیر ساسانی)، قلعه دختر و شهر گور در این شهرستان قرار گیرد.
بنا بر اعلام روابط عمومی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس، ارزیابان ایكوموس همچنین روز چهارشنبه از مجموعه بیشاپور درشهرستان كازرون و روز پنجشنبه از كاخ ساسانی در شهرستان سروستان بازدید و فعالیت هایی كه برای ثبت جهانی این یادمان های تاریخی محور ساسانی صورت گرفته است را بررسی می كنند.
شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها (ICOMOS) سازمانی برای نگهداری و پاسداری از اماكن میراث فرهنگی در سراسر جهان است.
ایكوموس مشاور سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسكو) در رابطه با میراث‌های جهانی است.
**یادگارانی از دوره ساسانیان
آتشكده (كاخ اردشیر ساسانی)، قلعه دختر و شهر گور در شهرستان فیروزآباد، مجموعه بیشاپور درشهرستان كازرون و كاخ ساسانی در شهرستان سروستان از آثار برجسته به یادگار مانده از دوره تاریخی ساسانیان در استان فارس واقع هستند.
بسیاری از محققان حوزه تاریخ و فرهنگ، عصر ساسانیان را مبتكر اصول شهرسازی و معماری می‌دانند به نحوی كه معماران در این دوره با ساختن طاق‌های گنبدی، تالارهای وسیع بدون ستون و همچنین ساخت طاق‌های آجری به جای پوشش مسطح و چوبی، جلوه‌ای نو را خلق كردند.
سلسله ساسانیان كه آخرین حكومت پادشاهی ایران قبل از ظهور اسلام است، از سال 224 تا 651 میلادی به مدت 427 سال بر ایران حكومت كردند.
كاخ اردشیر بابكان (آتشكده فیروزآباد) یادگار به جا مانده از عصر ساسانیان مقارن با سده 3 میلادی دارای تالارهای تو در تو است و با گذشت افزون بر یك هزار و 800 سال گچ‌بری بخش بالای دیوارهای درونی آن از گزند آسیب مصون مانده است. در ضلع شرقی كاخ، چهار ساختمان گنبدی شكل بزرگ وجود دارد.
در نزدیكی این كاخ و سه كیلومتری شهر فیروزآباد، شهر گور واقع است كه در زمان آبادانی آن، مركز بخشی از ایالت فارس به نام كوره اردشیرخورّه بود. طرح و الگوی این شهر دایره‌ای شكل است و به قطر 2 كیلومتر دارای چهار دروازه اصلی بوده و بناهای حكومتی و محل اقامت درباریان در آن قرار داشته است.
قلعهٔ دختر فیروزآباد از دیگر آثار در حال بررسی برای ثبت در میراث جهانی یونسكو نیز از دوران ساسانیان به یادگار مانده و در 6 كیلومتری جاده فیروزآباد به شیراز در دامنه كوهی مشرف به جاده قرار دارد كه پس از طی مسافتی حدود ۳۰۰ متر می‌توان به قلعه رسید.
بیشاپور نیز یكی از شهرهای باستانی ایران در چنارشاهیجان شهرستان كازرون در استان فارس است كه در زمان ساسانیان ساخته شده‌است و امروزه ویرانه‌های آن برجای مانده‌است. بیشاپور از شهرهای دارای طراحی و مهندسی ویژه روزگار خود بوده‌است. بیشاپور گنجینه‌ای از آثار ارزشمند ساسانی مانند معبد آناهیتا را در خود جای داده است.
مجموعه كاخ ساسانی نیز در استان فارس و در ۹ كیلومتری جنوب شهر سروستان قرار دارد. این كاخ در زمان بهرام گور ساسانی و از سنگ و گچ ساخته شده و یكی از با شكوه‌ترین كاخ‌های عصر ساسانی است.
در حالی این روزها پرونده ثبت آثار دوره ساسانیان در استان فارس در حال پیگیری است كه پیش تر آثار دوره هخامنشیان مانند تخت جمشید، پاسارگاد (آرامگاه كوروش)، باغ های پاسارگاد و باغ ارم از این استان در فهرست آثار جهانی ثبت شده اند.
** گزارش اقدام ها برای ثبت جهانی
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در گزارشی از آخرین تلاش ها برای به ثمرنشستن پرونده ثبت جهانی پنج اثر جدید این استان در میراث جهانی یونسكو می گوید: تمركز برای مطالعه و ارائه مستندات پرونده محور ساسانی كه شامل مجموعه بیشاپور در كازرون، آتشكده، قلعه دختر و شهر گور در فیروزآباد و كاخ ساسانی در سروستان است، از سه سال پیش، توسط محققان، باستان شناسان، مستندسازان و فیلمبرداران، آغاز شد.
مصیب امیری افزود: در این مدت، نزدیك به یك هزار صفحه مستندات از یادمان های تاریخی نام برده، تهیه و تدوین و به یونسكو ارائه شده و افزون بر این 22 میلیارد ریال برای مرمت، ساماندهی و حفاظت از این آثار هزینه شده است.
او گفت: ساماندهی محوطه تاریخی بیشاپور كازرون، سنگ فرش شهر گور فیروزآباد، ساخت و نصب تابلوهای معرفی آثار به زبان فارسی و انگلیسی از جمله این فعالیت هاست.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس ادامه داد: ایجاد زیر ساخت های گردشگری مورد نیاز و اجرای فازهای چند گانه طرح استاندارد سازی مسیر دسترسی گردشگران به فضای خدمات رفاهی در سایت تاریخی بیشاپور كازرون، استقرار سرویس بهداشتی و دیگر خدمات مورد نیاز گردشگران از دیگر فعالیت هایی است كه در مدت سه سال به انجام رسیده است.
وی بیان كرد: بیشترین آثار تاریخی متعلق به دوره ساسانیان در فارس در شهرستان‌های فیروزآباد، كازرون و سروستان قرار دارد و با توجه به اینكه ثبت جهانی پرونده محور ساسانی در تحول صنعت گردشگری این استان نقش بسزایی دارد، امیدواریم تیرماه سال 97 شاهد ثبت جهانی این پنج یادمان تاریخی در اجلاسیه جهانی یونسكو باشیم.
** جای خالی نخستین شهر گرد دنیا در میراث جهانی
ارزیاب ایكوموس در پرونده منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس پیش از این در دیدار با معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفته است: بسیار متعجبم كه شهر گرد فیروز‌آباد هنوز در فهرست میراث‌ جهانی یونسكو به ثبت نرسیده است، در حالی كه این شهر، علی‌رغم تصور بسیاری از افراد كه بغداد را اولین شهر گرد در دنیا می‌پندارند، اولین شهر گرد در دنیاست و بغداد نیز از شهر گرد فیروز‌آباد تأثیر پذیرفته است.
اسد سیف با بیان اینكه فرهنگ و دانش این سبك از شهر سازی به سایر نقاط جهان انتقال داده شد گفت: «این اولین مدل شهر گرد بود و بسیاری از نقاط دنیا از این مدل تأثیر پذیرفته‌اند. این شهر و بناهای موجود در آن حتی در زمینه تكنیك گنبد‌سازی نیز سرمشقی برای دنیا بود.
وی با اشاره به اهمیت ثبت جهانی این آثار گفت: ثبت جهانی این آثار تغییری در دیدگاه عموم مردم نیز ایجاد می‌كند و همه با اهمیت آثار موجود در این محور آشنا می‌شوند. این محور می‌تواند مورد توجه دنیا قرار گیرد، این نوع معماری و شهرسازی از لحاظ گردشگری و میراث‌فرهنگی نیز می‌تواند بسیار مهم باشد. با ثبت جهانی این شهر همه دنیا با این نوع معماری و فرهنگی حاكم در این منطقه آشنا می‌شوند، من نیز تمام تلاش خود را خواهم كرد كه این پرونده به بهترین نحو معرفی شود.
معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز در این دیدار گفت: فارس آثار بی‌نظیری مانند شهر گور فیروز‌آباد دارد. این شهر اولین شهر دایره‌ای جهان است و تاكنون حدود 5 تا 7 درصد آن كاوش شده است. نظام شهرسازی این منطقه بسیار منحصربه‌فرد است و دانش شهرسازی و معماری در آن دوره از این منطقه به سایر نقاط ایران و دنیا انتقال داده شد. همچنین گنبد برای اولین‌بار در جهان در فیروزآباد خلق شد.
محمدحسن طالبیان در تشریح وسعت منطقه و اهمیت این شهر دایره‌ای افزود: هسته شهر 639 هكتار است و این شهر بیش از 13هزار هكتار حریم دارد.
همانگونه كه معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفته است، ایران به واسطه دارا بودن قدمت تاریخی، آثار تاریخی زیادی برای ثبت جهانی دارد. این آثار محدود به ایران نیست بلكه مربوط به تمام بشریت است.
به گفته علی اصغر مونسان، سهمیه ایران برای ثبت آثار در یونسكو با تعداد آثار تاریخی بی‌نظیر این كشور همخوان نیست و باید ظرفیت‌ها و تعداد آثار هر كشور را در این سهیمه دخیل دانست.
به گفته طالبیان معاون میراث‌ فرهنگی سازمان میراث ‌فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری، ایران حدود 54 اثر در فهرست موقت یونسكو دارد و جمع‌آوری اطلاعات و مستندات 50 اثر مهم دیگر برای اضافه شدن به فهرست موقت یونسكو در دست اقدام است.
9873/ 2027
گزارش: محمد امین افشارپور ** انتشاردهنده: سیداحمد نجفی