پاییز و زخم سالك بر چهره كودكان فارس

كارشناسان و صاحبنظران مهار این بیماری را نیازمند هماهنگی و اقدام موثر حداقل 13 دستگاه مسوول در امور اجرایی می دانند.
به گفته كارشناسان حوزه بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی شیراز، با وجود تلاش ها برای مهار بیماری سالك در استان فارس، سال 95 حداقل 3 هزار نفر از مردم این استان از جمله كودكان مبتلا به این بیماری به مراكز بهداشتی مراجعه كردند.
زخم سالك براثر گزش پشه ناقل سالك در بهار و تابستان بروز می كند و در پاییز چهره ناخوشایند این زخم ها بر صورت و دست افراد مبتلا نمایان می شود.
سالك بیش از آنكه یك بیماری باشد بیانگر یك نارسایی اجتماعی است و تاثیر آن بر سلامت افراد مبتلا پیش از آنكه جسمی باشد روحی و روانی است و تاثیر اجتماعی بر كاركرد افراد و حضور آنان در اجتماع دارد.
دختران و پسرانی كه از سالك آسیب می بینند، برای همیشه داغ سالك بر گونه های آنان می ماند و خاطره تلخ آن برایشان ماندگار می شود و شاید نتوانند حضور موثر در جامعه و بخت و اقبال برابر برای مشاركت در عرصه های اجتماعی داشته باشند.
سالك یك بیماری پوستی است كه پس از آنكه پشه خاكی آلوده به نوعی انگل انسان را گزید، منتقل می‌شود.
پشه خاكی بسیار كوچك و اندازه آن حدود یك سوم پشه‌های معمولی است و به سختی دیده می‌شود.
در جامعه ما دو نوع سالك شهری (نوع خشك) و روستایی (نوع مرطوب) وجود دارد. در سالك نوع شهری (خشك) مخزن بیماری عمدتا بیماران مبتلا و به طور تصادفی سگ‌ها هستند. به این ترتیب پشه خاكی ماده پس از خونخواری از اطراف زخم سالك، آلوده شده و در خونخواری مجدد در فرد سالم باعث انتقال بیماری می‌شود.
در سالك نوع روستایی (مرطوب) موش‌های صحرایی مخزن بیماری هستند و پشه خاكی ماده پس از خونخواری از موش صحرایی مبتلا، آلوده می شود و در خونخواری مجدد در فرد سالم، بیماری را منتقل می كند.
پس از چند هفته تا چند ماه از گزش پشه خاكی آلوده، برجستگی كوچك قرمز رنگی ظاهر می شود كه به تدریج بزرگ و بزرگ‌ تر و مركز آن زخم می‌شود. تعداد ضایعات معمولا یكی است اما ممكن است متعدد نیز باشد. در سالك نوع روستایی ترشحات چركی بر روی زخم وجود دارد و اطراف آن قرمز و برجسته است كه به همین دلیل به آن نوع مرطوب گفته می‌شود.
در سالك نوع شهری ضایعه معمولا بدون ترشح و چرك است؛ بنابراین به آن نوع خشك نیز می‌گویند. احتمال عفونت ثانویه با باكتری‌ها نیز وجود دارد. ضایعات معمولا بدون درد و خارش است.
مسئولان دانشگاه علوم پزشكی شیراز بر لزوم مهار این بیماری تاكید دارند اما معتقدند مهار سالك از عهده یك دستگاه به تنهایی بر نمی آید، دست كم 13 دستگاه اجرایی و خدمات رسان دراین زمینه مسئولیت دارند كه باید با نظارت دانشگاه و حول محور استانداری به وظایف خود عمل كنند تا سالك برای همیشه ریشه كن شود.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشكی شیراز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به بیان فراوانی و پراكندگی ابتلا به سالك در استان فارس پرداخت و گفت: شهرستان مرودشت به لحاظ شمار جمعیتی و همچنین به لحاظ شرایط اقلیمی بیشترین ابتلابه سالك دراستان فارس را دارد و علاوه بر این شهرها و روستاهای حاشیه تالاب بختگان به لحاظ تغییر اقلیمی و افزایش خشكسالی در معرض ابتلا به این بیماری قرار گرفته اند.
دكتر حسین فرامرزی از مناطق مركزی استان فارس، زرقان ، خرامه ، سروستان ، آباده طشك و بیضاء به عنوان دیگر مناطق نام برد كه فراوانی سالك در آن دیده شده است.
او گفت : سال گذشته 3 هزار نفر در سال گذشته برای درمان سالك به مراكز بهداشتی استان فارس مراجعه كردند.
فرامرزی اضافه كرد:علاوه بر تداوم خشكسالی و كم آبی، افزایش دما و پدیده گرمایش زمین نیز می تواند عاملی برای افزایش بیماری سالك دراستان فارس باشد، در تغییر اقلیم و افزایش دما جوندگان و حشرات موذی به اماكن نزدیك اماكن مسكونی مهاجرت می كنند، آمدن حشرات موذی، سگ های ولگرد و موجودات ناقل در نزدیكی روستاها و شهرها بر اثر گرمایش زمین و تغییر اقلیم می تواند عاملی برای افزایش بیماری سالك باشد.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشكی شیرازاضافه كرد:حاشیه شهرها و روستاها و مناطقی كه سگ های ولگرد در آن فراوان باشند در معرض آسیب سالك قرار دارد كه این مناطق در حاشیه شیراز و دیگر شهرهای استان فارس فراوان است.
فرامرزی بابیان اینكه با شروع فصل پاییز انتظار داریم بر شمار مبتلایان به سالك افزوده شود گفت: بیماری سالك یك دوره نهفته سه تا شش ماه دارد و چون بیشتر گزش ها در فصول تابستان و بهار انجام می شود انتظار داریم از اوایل پاییز مراجعات به مراكز درمانی براثر این بیماری بیشتر شود و بیماری بیشتر خود را نشان دهد.
وی درباره رده سنی ابتلا به بیماری سالك گفت:ابتلا به بیماری در هر سنی امكان دارد ، اما معمولا كودكان بیشتر آسیب پذیر هستند، لطافت پوست كودكان آنها را در برابر گزش پشه ناقل بیماری آسیب پذیر می كند ، كسانی كه در محیط های روباز و یا در كنار دامداری ها زندگی می كنند یا در مكان زندگی آنها محل انباشت زباله و نخاله ساختمانی و موارد اینچنین باشد بیشتر در معرض آسیب قرار دارند.
فرامرزی ادامه داد:در این میان دختران به لحاظ حساسیت و به لحاظ تبعات اجتماعی كه ممكن است بر اثر گزش پشه گریبانگیر آنها شود بیشتر از سایرین در معرض آسیب قرار دارند.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشكی شیراز با بیان اینكه مواردی از سالك در منطقه بیضا از توابع شهرستان سپیدان نیز مشاهده شده است گفت : این بیماری ازمناطق شرق و مركز استان فارس به سمت مناطق شمالی استان در حال حركت است ، تفاوت اقلیمی استان فارس نسبت به 10 سال قبل بسیار تغییر كرده است و كاهش تفاوت ها بین مناطق شمالی و مركزی استان باعث شده است كه مناطق شمالی كه بر اثر سرما كمتر در معرض آسیب بود در حال حاضر در معرض آسیب باشد ، هر جا كه امكان زیست پشه های خاكی و امكان زیست جوندگان و سگهای ولگرد وجود داشته باشد و در كنارش محیط های آلوده و انباشت زباله هم تشكیل شود از خطرات سالك درامان نیست.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشكی شیراز یكی دیگر از عوامل افزایش این بیماری را دستكاری درطبیعت دانست و گفت : در مناطقی كه مزارع یونجه بیشتری وجود دارد امكان زیست جوندگان و پشه ناقل این بیماری بیشتر است بنا بر این اگر با دستكاری در طبیعت و تغییر آن مبادرت به ایجاد مزارع جدید از جمله گونه یاد شده كنیم باید انتظار داشته باشیم كه حشرات و گونه های موذی نیست دراطراف این كشتزارها زیست كنند كه می توانند ناقل بیماری سالك باشند.
وی همچنین گفت:در شرایط خشكسالی و كم آبی حیوانات موذی به سمت مناطق مسكونی مهاجرت می كنند، در این شرایط انتظار است كه ابتلا به سالك نیز بیشتر شود، ما بر لزوم امحای این حیوانات تاكید داریم، هر چند برخی محدودیت ها برای امحای حیوانات ولگرد و موذی وجود دارد اما معتقدیم حیوانات و حشراتی كه در مناطق مسكونی جولان می دهند باید امحا شوند و امحای این حیوانات و حشرات به چرخه زیستی آسیبی نمی زند ، سلامت شهروندان و مقابله با سالك باید در اولویت قرار گیرد.
این مقام مسئول با بیان اینكه دانشگاه علوم پزشكی شیراز ابزار اجرایی كافی برای مقابله با این بیماری دراختیار ندارد گفت: دستگاه های دیگری از جمله فرمانداری ها ، شوراها و دهیاری ها ، دامپزشكی ، نیروی انتظامی ، شهرداری ها و برخی ارگان های دیگر دراین زمینه مسئولیت دارند ، باید مكان های انباشت زباله و نخاله های ساختمانی به سرعت تسطیح و كوبیده شود تا موش ها و حشرات موذی فرصت لانه گزینی پیدا نكنند، این اقدامات اجرایی باید توسط سایر نهادها انجام شود.
فرامرزی بهسازی محیط شهری و روستایی و ایجاد اماكن خاص برای انباشت و دفع زباله و جلوگیری از مسكونی شدن اطراف این اماكن را در كاهش و كنترل سالك موثر دانست و گفت : در مناطقی كه فاضلاب روباز در جریان است مانند حاشیه های شرقی شیراز امكان ابتلا به سالك بیشتراست ، انتهای رودخانه خشك شیراز و مناطق و روستاهای شرق شیراز كه فاضلاب روباز و خندق های حاوی فاضلاب در این مناطق در جریان است بشدت در معرض ابتلا به سالك قرار دارند.
مدیر گروه مبارزه با بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشكی شیراز همچنین با بیان اینكه در نشست آتی شورای سلامت استان فارس موضوع سلامت در اولویت قرار دارد گفت : دانشگاه علوم پزشكی شیراز دراین نشست توصیه خواهد كرد كه همه دستگاه های مسئول امسال به پای كار بیایند و عزم همگانی برای مقابله با سالك شكل گیرد ، این موضوعی است كه نیازمند عزم همگانی است ،طی سه سال آتی این دستگاه ها باید بیشترین كاركرد و عملكرد را با نظارت دانشگاه و زیر نظر فرمانداری ها داشته باشند و گزارش ارائه دهند ، اگر این عزم شكل گیرد می توان امید داشت كه تا سه سال آینده سالك در استان فارس به طور كلی مهار شود وگرنه باید شاهد افزایش روز افزون آن باشیم.
رئیس دانشگاه علوم پزشكی شیراز نیز با بیان اینكه كنترل سالك نیاز به عزم همگانی و مشاركت سایر دستگاه ها دارد اظهار داشت : كنترل بیماری سالك با همكاری های بین بخشی نتیجه خواهد داد و بر این اساس هركدام از ارگان های مرتبط باید تلاش كنند تا به نتیجه مطلوب دست یابیم
دكترمحمدهادی ایمانیه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ارائه آموزش های عمومی، تشخیص و درمان بیماران مبتلا و نظارت بر برنامه های كنترلی، از جمله وظایف دانشگاه علوم پزشكی شیراز برای كنترل سالك است كه در این حوزه ها اقدامات مختلفی انجام شده است.
وی اظهار داشت: برنامه عملیاتی هركدام از شبكه های بهداشتی درمانی برای كنترل این بیماری تنظیم و ارسال شده و از حضور بهترین استادان حشره شناس و انگل شناس استان در آن استفاده شده است.
ایمانیه بر لزوم سرعت بخشیدن به تصمیم گیری ها و انجام جونده كشی ، با توجه به اینكه موش صحرایی یكی از عوامل مهم انتقال سالك است، تاكید كرد و گفت : برای هركدام از این شهرستان ها اعتباری برای كنترل بیماری سالك در نظر گرفته شده است.
دانشگاه علوم پزشكی شیراز نیز بودجه ویژه ای در زمینه سالك ندارد اما با توجه به اهمیت موضوع ، كنترل این بیماری را یكی از اولویت های برنامه های خود قرار داده است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی شیراز، نگهداری دام ها در محل مسكونی را عاملی برای رشد سالك در مناطق آلوده به این بیماری در استان فارس ذكر كرد و گفت:تا زمانی كه موازین بهداشتی در این عرصه رعایت نشود و دام و انسان در یك محیط و در كنار هم زیست كنند چگونه انتظار داشته باشیم كه سالك ریشه كن شود؟
محسن مقدمی اظهار كرد: بسیاری از مناطق آلوده به سالك در شهرستان ها و روستاهای استان فارس شرایطی دارند كه دام های كوچك و بزرگ در چند قدمی محل زیست مردم نگهداری می شود و پشه ها و موش و جوندگان ناقل بیماری به راحتی در این محل جولان می دهند.
وی اظهار كرد: كنترل بیماری سالك یك كار بین بخشی و بین دستگاهی است، هر چند در سال های اخیر این تلاش ها صورت گرفته و پیشرفت هایی نیز داشته است اما نمی توانیم ادعا كنیم كه سالك در استان فارس ریشه كن شده است.
گزارش از : نیكنام خشنودی ** انتشاردهنده: غلامرضا مالك زاده
6113 /1876