هزینه سنگین خروج آمریكا از برجام

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، توافق هسته ای ایران و كشورهای 1+5، كه درنتیجه ماه ها مذاكره سخت و فشرده و تعامل سازنده دیپلمات های ایرانی با نمایندگان قدرت های جهانی در دی ماه 1394 حاصل شد و توانست با مشخص كردن تعهدات و حقوق طرفین، منافع و در نتیجه رضایت همه طرف ها را تامین كرده و به عنوان الگویی از توافق برد –برد در ارتباط میان كشورها مطرح شود، از زمان روی كار آمدن دولت جدید در ایالات متحده آمریكا مورد انتقاد جدی مقام های واشنگتن واقع شده است.
«دونالد ترامپ» رییس جمهوری جدید آمریكا به عنوان سیاستمداری تربیت یافته در مكتب جمهوریخواهان كه در پاره ای از موارد حتی مواضعی تندتر از هم حزبی های خود اتخاذ می كند، از همان دوران تبلیغات انتخاباتی، توافق هسته ای را مورد انتقاد جدی قرار داد و از آن به عنوان «بدترین توافق در تاریخ آمریكا» یاد كرد كه باید «پاره» شود.
اگرچه روی كار آمدن ترامپ با تعدیل نسبی مواضع دولت او در خصوص برجام همراه بود و مشاورانش دیگر نه از «پاره كردن»، كه از «بازنگری» در برجام سخن گفتند، اما تلاش دولتمردان آمریكا برای یافتن بهانه ای برای نقض توافق هسته ای، نگاه خردمندان و سیاستمداران جهان را به پیامدهای نامطلوب و خطر آفرین خروج یكجانبه واشنگتن از برجام جلب كرده است.
از دید صاحبنظران دولت آمریكا كه باید هر سه ماه یك بار طی گزارشی به كنگره پایبندی ایران به توافق هسته ای را تایید كند، در تلاش است توجیهاتی برای عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته ای در گزارش آتی خود در آبان ماه بیابد. در صورت عدم تایید پایبندی ایران، دولت آمریكا می تواند به صورت یكجانبه از توافق هسته ای خارج شود.
این در حالی است كه هیچ شواهدی دال بر نقض توافق هسته‌ای از سوی ایران وجود ندارد. آژانس بین المللی انرژی اتمی كه به عنوان نهادی ناظر، وظیفه بازرسی و نظارت بر فعالیت های هسته ای كشورمان را برعهده دارد، تا كنون در گزارش های خود پایبندی كامل ایران به تعهدات برجامی را تایید كرده است و موردی از نقض برجام در گزارش های دوره ای نهاد یاد شده دیده نمی شود.
نقض یك سویه برجام، از سوی ایران هم بی پاسخ نخوهد ماند. ایران اگر چه به گفته دكتر «حسن روحانی» رییس جمهوری «اولین كشوری نخواهد بود كه برجام را نقض كند»، ولی «در مواجهه با نقض آن عكس العمل متناسب و قاطع خواهد داشت».
به گفته «علی اكبر صالحی» رییس سازمان تانرژی اتمی در مرداد ماه، وقتی اتحادیه اروپا، چین، روسیه و دیگر كشورها توافق هسته‌ای را تایید كرده‌اند، خروج آمریكا از این توافق، بر ادامه اجرای آن تاثیری نخواهد گذاشت. اگر آمریكا این توافق را نقض كند دیگر كشورها مسوولیت اجرای آن را بر عهده خواهند داشت و این مسوولیت ما نیست زیرا آژانس انرژی اتمی حدود 7 بار اعلام كرده كه ایران به برجام متعهد بوده است به همین دلیل هیچ زمینه‌ای برای نقض این توافق وجود ندارد.
به گفته صالحی، از زمان شروع مذاكرات، احتمال نقض توافق نیز مطرح شد به همین دلیل پُل‌های متعددی برای بازگشت سریع به وضعیت قبل، حتی به وضعیت بهتر از قبل اندیشیده شد.
بنابراین به نظر می رسد نقض عهد آمریكا در حوزه برجام، جز تضعیف نظام منع گسترش تسلیحات هسته ای و بی اعتباری آن نزد كشورها، حاصلی نخواهد داشت.
نقض یكجانبه توافق هسته ای كه در نتیجه ابتكار عمل و هوشمندی دیپلمات های ایرانی به سازمان ملل برده شد و با تصویب شورای امنیت به سندی بین المللی بدل شد، حاصلی جز انزوای آمریكا در سطح نظام بین الملل و بی اعتمادی دیگر كشورها به دیپلماسی نخواهد داشت.
از دید كارشناسان در صورت نقض عهد یكجانبه آمریكا، دیگر كشورهای طرف مذاكره با ایران برای تحمیل تحریم ها بر تهران با واشنگتن همراهی نخواهند كرد و همین مساله به انزوای آمریكا خاهد انجامید.
افزون بر این در شرایطی كه در نتیجه مواضع تند و تحریك آمیز آمریكا كشوری چون كره شمالی فعالیت های هسته ای و موشكی خود را افزایش داده است و تنش لفظی میان آمریكا و متحدان منطقه ای آن با رهبران پیونگ یانگ بالا گرفته ، نقض یكجانبه برجام، امید به كارآمدی دیپلماسی در حل بحران كره را به حداقل خواهد رساند.
نقض برجام به عنوان سندی بین المللی كه مورد تایید و تضمین قدرت های جهانی قرار گرفته، رهبران كره شمالی را به هر گونه مذاكره و توافق بی اعتماد كرده و آنها را سوی یكجانبه گرایی و رفتارهای تهاجمی بیشتر سوق خواهد داد. این در حالی است كه به گفته «آنگلا مركل» صدراعظم آلمان توافق هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی این ظرفیت را دارد كه به عنوان الگویی برای كمك به حل مشكل برنامه موشكی و هسته‌ای كره شمالی مورد استفاده قرار گیرد. اقدام یكجانبه آمریكا امید برای به كارگیری دیپلماسی برای حل بحران كره را هم نقش بر آب می كند.
نقض احتمالی و یكجانبه برجام از سوی دولتمردان تازه بر تخت نشسته آمریكا، رای صلح و امنیت بین الملللی تهدیدی جدی تلقی می شود. بی اعتمادی دیگر كشورها به مذاكره و گفت و گو در حل بحران ها، تضعیف پیمان پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته ای، تشدید تنش های منطقه ای، بی اعتباری اسناد و معاهدات بین المللی، تشدید مسابقه تسلیحاتی و ... از معدود تبعات زیر پا گذاشتن برجام از سوی آمریكایی ها خواهد بود كه باید از آن اجتناب كنند.

پژوهشم**9275**1601**خبرنگار: اغظم حمیدپور** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.