توقف متقابل صدور روادید، ایستگاه جدی تنش در روابط تركیه و آمریكا

به گزارش ایرنا، در ماه های گذشته روابط آمریكا و تركیه در خصوص پنج موضوع مهم به شكل جدی تیره شده است و به نظر نمی رسد كه این موضوعات به این راحتی و در زمانی كوتاه حل و فصل شود.
استرداد فتح الله گولن متهم ردیف اول كودتای نافرجام سال گذشته تركیه و توقف ارسال سلاح از سوی آمریكا به گروه های كُردی سوریه كه تركیه آنها را شاخه سوری پ.ك.ك و علیه امنیت ملی خود می داند، از جمله موضوعات مورد مناقشه دو طرف محسوب می شود چرا كه آمریكا تاكنون جواب مثبتی به درخواست تركیه در این زمینه نداده است.
همچنین دستگیری مدیران بانكی و فعالان اقتصادی تركیه به اتهام پولشویی و همكاری با ایران در دور زدن تحریم ها و نیز صدور كیفرخواست برای برخی مقام های سیاسی و بانكی تركیه در آمریكا و نیز دستگیری دو تن از اعضای تیم حفاظتی اردوغان در سفر پنج ماه پیش به آمریكا و صدور كیفرخواست برای 11 نفر دیگر از آنها از جمله علل افزایش تنش در روابط آنكارا و واشنگتن بوده است.
***
توقف صدور روادید برای اتباع تركیه از كجا آغاز شد؟
دستگیری متین توپوز كارمند كنسولگری آمریكا در استانبول توسط پلیس تركیه به اتهام ارتباط با تشكیلات گولن در پنجشنبه هفته گذشته بهانه ای بود كه سفارت آمریكا در آنكارا در واكنش به این اقدام، تصمیم به توقف صدور روادید برای اتباع تركیه بگیرد.
هر چند كه به شكل رسمی اعلام نشد، ولی به نظر می رسد كه آمریكا در پاسخ به دستگیری متین توپوز كارمند كنسولگری آمریكا در استانبول اقدام به توقف صدور روادید در تركیه كرده است.
توپوز كارمند محلی كنسولگری آمریكا در استانبول یك هفته پیش با دستور دادستان استانبول به اتهام ارتباط با تشكیلات گولن توسط پلیس امنیت دستگیر و روانه زندان شد.
دولت تركیه، توپوز را به اتهام جاسوسی و ارتباط با گروه فتح الله گولن دستگیر و روانه زندان كرده و اعلام كرد كه این مظنون به عضویت در گروه گولن، به عنوان یك رابط در كنسولگری آمریكا مشغول به كار بوده و با برخی سران پلیس سابق تركیه كه آنها هم با گولن مرتبط بودند، ارتباط داشته است.
***
واكنش و اظهارات مقامات تركیه چه بود؟
پس از دستگیری متین توپوز، بكیر بوزداغ معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت تركیه گفت كه كنسولگری آمریكا در استانبول باید درباره استخدام یك مظنون مرتبط با گروه گولن پاسخگو باشد.
وی افزود: آمریكا باید درباره استخدام این مظنون پاسخگو باشد كه چرا یك مظنون وابسته به گروه گولن را بدون اطلاع مقامات تركیه استخدام كرده است؟
بوزداغ اظهار كرد: بر اساس قانون باید مشخصات توپوز بعد از استخدام وی در كنسولگری به وزارت خارجه تركیه فرستاده می شد اما نام وی در لیست كاركنان رسمی كنسولگری و دیپلماتیك سفارت آمریكا ثبت نشده است و اگر توپوز در آنجا كار می‌كرد، باید مقامات تركیه مطلع می‌شدند.
وی مدعی شد: اسناد و اطلاعات جدی مبنی بر ارتباط توپوز با گروه گولن موجود است و با توجه به این كه این مظنون شهروند تركیه است، باید براساس قوانین كشور محاكمه شود.
***
اقدامات سفارت آمریكا و تركیه در آنكارا و واشنگتن در خصوص لغو صدور روادید
پس از این اظهارنظر سخنگوی دولت تركیه، دولت آمریكا صدور روادید غیرمهاجرتی از طریق سفارتخانه و كنسولگری های این كشور در تركیه را از روز یكشنبه این هفته متوقف كرد.
سفارتخانه آمریكا در تركیه با انتشار اطلاعیه ای هدف از این اقدام را به حداقل رساندن مراجعان به سفارت عنوان و اعلام كرد: 'به علت بروز اتفاقات اخیر، دولت آمریكا، دولت تركیه را به انجام تعهدات خود در قبال تسهیلات و امنیت كارمندان و كاركنان خود فرا می خواند.'
منابع خبری غیررسمی در تركیه اعلام كردند كه آمریكا اعلام كرده است كه به دلیل نگرانی از امنیت كاركنان و دیپلمات‌های این كشور در تركیه، صدور روادید در تركیه را متوقف كرده است.
در پی این اقدام، سفارت تركیه در واشنگتن نیز در واكنش به تصمیم دولت آمریكا مبنی بر توقف صدور روادید در نمایندگی های این كشور در تركیه‌، اعلام كرد: نمایندگی های دیپلماتیك تركیه در آمریكا نیز در اقدامی مشابه صدور روادید به شهروندان ایالات متحده آمریكا را متوقف كرده است.
***
واكنش و اقدامات تركیه در خصوص لغو روادید
همچنین روز دوشنبه این هفته دادستان استانبول قرار بازداشت یكی دیگر از كاركنان كنسولگری آمریكا در استانبول را به اتهام همكاری با گروه گولن صادر كرد و این كارمند كنسولگری آمریكا نیز از بیم دستگیری در داخل كنسولگری ساكن شد ولی همسر وی نیز كه جزو متهمان بود، توسط پلیس تركیه دستگیر شد.
وزارت امور خارجه تركیه در پی این رویدادها، ضمن احضار فیلیپ كوسنت معاون سفیر آمریكا در آنكارا اعلام كرد: انتظار داریم واشنگتن تصمیم خود مبنی بر توقف صدور ویزا برای شهروندان تركیه را لغو كند.
***
نقش جان باس سفیر آمریكا در تركیه و ابهامات در خصوص تصمیم لغو روادید
جان باس سفیر آمریكا در تركیه نیز كه در حال پایان ماموریت خود در آنكارا بوده و قرار است به افغانستان اعزام شود، در آخرین كنفرانس مطبوعاتی خود در تركیه، از خبرنگاران طرفدار دولت دعوت نكرد و در همین رابطه گفت: من آنها را دعوت نكردم زیرا آنها را خبرنگار نمی‌دانم.
وی با ابراز نگرانی درباره نحوه پوشش خبری بازداشت یكی از كاركنان ترك تبار كنسولگری آمریكا در استانبول توسط رسانه‌های طرفدار دولت گفت: من بسیار ناراحت هستم كه برخی در داخل دولت تركیه ترجیح می‌دهند كه به جای پیگیری اجرای عدالت، به دنبال انتقام باشند.
رسانه های تركیه اعلام كردند كه تصمیم به لغو روادید برای اتباع تركیه از سوی مراكز دیپلماتیك آمریكا در تركیه، تصمیم شخصی جان باس سفیر این كشور است.
این گمانه زنی از آنجا نشات گرفت كه دولت تركیه در ماه های گذشته همواره خواستار لغو ماموریت جان باس سفیر آمریكا در آنكارا بوده و او را مخل روابط دوستانه دو كشور عنوان كرده بود.
برگزاری جلسه محرمانه با احزاب، گروه ها و تشكل های مخالف دولت تركیه در داخل سفارت آمریكا، ساماندهی برخی جلسات علیه دولت تركیه، نقش مشكوك سفیر آمریكا در كودتای نافرجام سال گذشته تركیه و نیز اظهارات نه چندان خوشایند وی در خصوص سیاست های داخلی و منطقه ای تركیه طی ماه های گذشته از جمله نشانه هایی محسوب می شود كه دولت تركیه را مجبور به درخواست اتمام ماموریت جان باس كرد.
تعدادی از رسانه های نزدیك به دولت تركیه اعلام كردند كه جان باس علاوه بر كارشكنی های چند ماهه در روابط دولت تركیه و آمریكا و به علت برداشت های شخصی در آخرین روزهای ماموریت خود از طریق توقف صدور روادید، به تعمد در روابط آمریكا و تركیه اخلال ایجاد كرده است.
جان باس سفیر آمریكا در تركیه روز گذشته در مصاحبه با تعدادی از خبرنگاران دست چین شده تركیه مدعی شد كه در 9.5 ماه گذشته به علت همكاری نزدیك سفارت آمریكا با دولت تركیه و ارائه اطلاعات لازم، اقدامات تروریستی در این كشور تقریبا به صفر رسیده است و او خود را دوست كشور و ملت تركیه می داند.
***
واكنش مقامات تركیه به توقف صدور روادید
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری تركیه كه در این ایام در سفر دوره ای به كشور اوكراین سفر كرده بود، اقدام سفارت آمریكا در آنكارا در خصوص توقف صدور روادید غیرمهاجرتی و اتخاذ و اجرای چنین تصمیمی را مایه تاسف خواند.
وی با بیان این كه 'تركیه یك دولت قانونمند است و ما یك قبیله‌ و یا یك دولت قبیله‌ای نیستیم'، گفت: تركیه نیز بر اساس اصل 'اقدام متقابل' صدور روادید برای اتباع آمریكا را متوقف كرده است.
وی اضافه كرد: 'در مقابل بیانیه‌ صادر شده از سوی سفارت آمریكا در آنكارا، سفیر ما در آمریكا نیز بر اساس اصل اقدام متقابل بیانیه‌ای را صادر كرد و فعلا روند كنونی به این شكل است'.
بینالی یلدریم نخست وزیر تركیه نیز دو روز پیش در نشست اعضای حزب عدالت و توسعه در مجلس ملی این كشور اعلام كرد: در چارچوب تحقیقات درباره اعضای گروه گولن در مورد برخی كاركنان مراكز دیپلماتیك آمریكا روند قضایی را آغاز كرده ایم و با توجه به این كه تركیه یك دولت قانونمند است، برابر قانون اقدامات لازم را انجام می دهد.
وی تاكید كرد: برای كسی كه مرتكب جرم شده است، اشتغال در مراكز دیپلماتیك آمریكا امتیازی محسوب نمی شود و برای رسیدگی به پرونده آنها از عالیجنابان(آمریكایی ها) اجازه نخواهیم گرفت.
وی خطاب به مقامات آمریكایی بیان كرد: مگر هنگامی كه شما معاون مدیر یك بانك رسمی تركیه را در حالی كه برای انجام وظیفه به كشور شما آمده بود، زندانی كردید از ما اجازه گرفتید؟
وی ادامه داد: چرا همچنان سركرده گروه گولن را در خاك خود پناه می دهید؟ آیا این امر شایسته متحد بودن و دوستی است؟
یلدریم اضافه كرد: این اقدام به هیچ عنوان برازنده كشور بزرگی مانند آمریكا نبود و هیچ مشكلی بین دو كشور را حل نخواهد كرد و به همین دلیل آمریكا را به عقل سلیم فرامی خوانیم.
وی بیان كرد: مقامات آمریكایی مدعی هستند كه توقف صدور ویزاد در سفارت خانه این كشور در تركیه برای كاهش مراجعین به سفارت و سركنسولگری‌ها انجام شده ولی این ادعا به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
وی ادامه داد: آنها بعدا دلیل پشت پرده اقدام خود را افشا كردند و گفتند كه به خاطر روند محاكمه برخی كارمندان محلی كه با گروه گولن رابطه داشتند، این كار را انجام داده اند.
نخست وزیر تركیه با طرح این سوال كه 'چرا بیش از 80 درصد مردم تركیه به آمریكا علاقه ندارند؟' گفت: آمریكا باید جواب این سوال را در خود بیابد چرا كه از فتح الله گولن متهم ردیف اول كودتای سال گذشته تركیه حمایت كرده و او را پناه داده است.
همچنین رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری تركیه كه در ادامه سفر خود به صربستان رفته بود، در كنفرانس مطبوعاتی مشترك با الكساندر ووچیچ همتای صرب خود در بلگراد با ابراز تاسف از توقف صدور روادید در نمایندگی های سیاسی آمریكا در تركیه گفت: این اقدام سفیر ایالات متحده در آنكارا به نام دولت این كشور بسیار تامل برانگیز است.
وی افزود: اقدام سفارت آمریكا در آنكارا بدون مشورت با وزارت امور خارجه تركیه انجام گرفته است و تركیه در بروز این مشكل نقشی نداشته و آمریكا و مقامات ارشد این كشور عامل اصلی این امر هستند.
وی اظهار كرد: این كه سفیر آمریكا در آنكارا خود چنین تصمیمی گرفته و سپس گفته است كه این اقدام را به نام دولت این كشور انجام داده، بسیار تامل برانگیز است.
وی تاكید كرد: اگر سفیر آمریكا در آنكارا این اقدام را خودسرانه انجام داده، مقامات این كشور نباید حتی یك دقیقه هم وی را در این پست نگه دارند و باید به او هشدار دهند كه چرا در صدد تخریب روابط تركیه با آمریكاست و چه كسی این اجازه را به او داده است؟
رییس جمهوری تركیه همچنین گفت: اگر سفیر ما چنین اقدامی انجام دهد، حتی یك ساعت اجازه نخواهیم داد در آنجا بماند.
وی با طرح این سوال كه 'جاسوس ها چگونه در سركنسولگری آمریكا نفوذ كرده اند؟' افزود: اگر آنها در این سركنسولگری نفوذ ندارند، پس در آنجا چه می كنند؟ باید این موارد روشن شود چرا كه هیچ دولتی اجازه چنین فعالیتی به جاسوس ها را نمی دهد.
اردوغان اضافه كرد: جان باس سفیر آمریكا در آنكارا قصد انجام دیدارهایی برای خداحافظی دارد ولی دعوت وی برای دیدار خداحافظی با وزرا، رئیس پارلمان و شخص بنده را قبول نكرده و نمی كنیم و با صراحت می گویم كه وی را نماینده ایالات متحده آمریكا در تركیه نمی دانم.
همزمان با این اظهارنظرها، مولود چاووش‌اوغلو و ركس تیلرسون وزرای امور خارجه تركیه روز گذشته طی گفت و گوی تلفنی در خصوص توقف صدور روادید غیرمهاجرتی میان آنكارا و واشنگتن به بحث و رایزنی پرداختند.
***
خوشبینی و بدبینی در روابط تركیه و آمریكا
روابط آمریكا و تركیه در ماه های گذشته آنچنان پیچیده و پرتنش شده كه در شرایط عادی، بهبودی در سطح روابط طی ماه های آینده متصور نیست چرا كه تركیه علاوه بر محق دانستن خود در موضوعات پنچگانه مورد تنش، آمریكا را مسبب شرایط پیش آمده می داند.
آمریكا بدون توجه به حساسیت های ملی تركیه در خصوص مسترد نكردن فتح الله گولن متهم ردیف اول كودتای نافرجام سال گذشته و نیز ارسال كمك های تسلیحاتی گسترده به گروه های كُردی سوریه كه تركیه آنها را تروریست و همكار پ.ك.ك و علیه امنیت ملی خود می داند، عملا راه را برای بهبود روابط بسته است.
بسیاری از تحلیلگران نزدیك شدن تركیه به روسیه و ایران و تغییر برخی رویكردها و سیاست های منطقه ای تركیه را نتیجه تغییر رویكرد آمریكا نسبت به آنكارا عنوان كرده و معتقدند كه روابط دو طرف در ماه های آینده ممكن است تیره تر هم بشود.
هر چند كه در مقابل، عده ای بر این باور هستند كه تركیه كشور چرخش های ناگهانی و 180 درجه ای در سیاست هاست و ممكن است در زمانی خاصی روابط خود را با آمریكا بهبود بخشد.
خاورم/1905**گزارش از: حسن فاخری