رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم روز دوشنبه در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: دربررسی های متعدد باستان شناسی در جزیره قشم بیش از 200 محوطه تاریخی از قبیل تپه ها، دخمه ها، بقایای كنار ساحل مانند غارها، بندرها و سازه های آبی مانند سدها شناسایی شد كه همگی از غلبه فرهنگ ایران پیش و پس از اسلام در این در این جزیره حكایت می كند.
عبدالرضا دشتی زاده با اشاره به ثبت 30 اثر از این آثار شاخص به عنوان آثار ملی افزود: این آثار تاریخی در كناره های ساحل و روستاها از جمله كُنارسیاه، رَمچاه، صَلَخ و دولاب پیدا شدند كه برخی به دوره اشكانی و هزاره اول پیش از میلاد تعلق دارند.
وی ادامه داد: این مدارك باستانشناسی این مسئله را نشان می دهد كه جزیره قشم در دوران پیش از اسلام نه تنها خالی از سكنه نبوده، بلكه یكی از مكان های مهم حضور ایرانیان در خلیج فارس بوده و به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص كه در آبراهه هرمز قرار دارد برای ایرانیان به عنوان یك دیدبان استفاده می شد.
**غار خوربس: سندی بر حضور ایرانیان در خلیج فارس
دشتی زاده در ادامه تصریح كرد: در این میان غار خوربَس اثر ویژه ای است كه با بازدید از این غار و مطالعه پیرامون آن می توان به بخشی از جنبه های مذهبی ایران باستان در دوران قبل از اسلام پی برد.
وی درباره چگونگی به وجود آمدن غار گفت: اطلاعات دقیقی درباره به وجود آمدن جزیره قشم وجود ندارد اما به طور قاطع می توان گفت سرزمین قشم بخشی از رشته كوه زاگرس جنوبی محسوب می شود كه با بالا آمدن سطح آب اقیانوس ها در اواخر دوره 'پلیستوسن' (Pleistocene) یا 'هلوسن' (holocene) و با پیشروی آب در خلیج فارس این سرزمین به یك جزیره تبدیل شد.
غار خوربس در میان لایه های رسوبی قرار دارد كه در قسمت نرم آن این تشكیل شده است.
پلیستوسن یكی از دورهای زمین‌شناسی است كه از 2،5 میلیون تا 10 هزار سال پیش را پوشش می‌دهد و هولوسن یا هولوسین نام آخرین دوره زمین‌شناسی است كه در پایان پلیستوسن شروع و همچنان تا به امروز ادامه دارد.
انقراض گروه بزرگی از پستانداران و شمار زیادی از گونه‌های پرندگان از اواخر دور پلیستوسن (حدود 10 هزار سال پیش) آغاز شد و تا دور هولوسین ادامه یافت كه شاید دلیل آن پایان عصر یخبندان بوده‌است.
ماموت، پستانك‌دندان، ببر خنجردندان، تنبل زمینی، شیاردندان، گوزن ایرلندی و خرس غارنشین از جمله حیوانات منقرض شده در اواخر پلیستوسن بودند.
دشتی زاده در ادامه گفت و گوی خود با ایرنا افزود: خوربس یك غار طبیعی است كه در اثر فرسایش های زمین شناسی و به خصوص فرسایش های بادی به وجود آمد و بعدها در دوره های تاریخی ایرانیان تغییراتی در این غارها به وجود آوردند و با معماری صخره ای دستكند كه از دوره مادها، هخامنشیان، اشكانیان تا ساسانیان رواج داشت اتاق هایی ساختند و به عنوان نیایشگاه مورد استفاده قرار دادند.
رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم افزود: معماری صخره ای این غار نشان می دهد كه اتاقك ها در وضعیت طبیعی غار ایجاد شده و در بخشی از غار هنوز آثار تیشه بر بدنه غار قابل مشاهده است كه برای گسترش آن انجام گرفته است.
وی ادامه داد: كاوش های مختلفی در در دامنه غار اصلی انجام شد كه در نتیجه آن آثار باستانی از قبیل تعداد بسیار زیادی سفال از دوره های دوره اشكانی و ساسانی به دست آمد كه نشان دهنده این است كه غار خوربس مربوط به دوره پیش از اسلام و به خصوص دوره اشكانی است.
** معنای 'خوربس'
رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم در ادامه اظهار كرد: ' خور' در زبان پارسی به معنای آفتاب و خورشید است و همچنین در جنوب كشور نیز پیشرفت آب در خشكی را 'خور' می نامند و 'بس' نام یك روستا پس از دوره اسلامی است كه در پایین این محوطه بود اما بقایای آن در ساخت و سازهای جدید غیر اصولی و جاده كشی ویران شد و اكنون فقط قبرستان این شهر در كنار غار خوربس وجود دارد كه آن هم به عنوان اثر ملی ثبت شده است.
وی افزود: غار 'خوربس' پیش از اسلام كاركرد مذهبی داشته و در دوره میترائیسم به عنوان نیایشگاه مورد استفاده قرار می گرفت زیرا این غار روبروی خورشید قرار گرفته و از این نقطه طلوع خورشید قابل مشاهده است كه برای ایرانیان در دوره اشكانیان و ساسانیان همراه با مراسم آیینی بود.
** روایت های مختلف از غار خوربس
رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم گفت: كاوش ها و یافته های باستان شناسی نمی تواند روایت هایی كه این غار را به دوره مادها و هخامنشیان و یا عیلامی ها مربوط می كند، تایید كند.
وی افزود: عیلامی ها در فارس و خوزستان امپراطوری خود را گسترش دادند و هرگز به جزیره قشم نرسیدند و هیچ اثری مربوط به این دوره ها نیز در كاوش ها پیدا نشد.
رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم اذعان كرد: روایت دیگری نیز درباره این غار مطرح می شود كه با كاوش ها و یافته های تاریخی مطابقت ندارد كه از آن جمله جنبه دفاعی این غار است كه از سوی برخی از افراد ناآگاه مطرح می شود.
وی افزود: این غار به علت حجم بسیار كوچكی كه دارد نمی توانسته جنبه دفاعی داشته باشد و كسانی كه اطلاعات دقیقی ندارند جهت ایجاد جذابیت دروغین برای گردشگران بیان می كنند كه این اثر مربوط به دوره حضور پرتغالی ها در قشم است، در صورتی كه این اثر مربوط به حدود 2 هزار سال پیش است.
دشتی زاده گفت: پرتغالی ها در دوره كوتاهی به قسمت كوچكی از قشم حمله كردند كه این حادثه حدود 500 سال پیش و در دوره صفویان اتفاق افتاد و با یك تأخر زمانی یكهزار و500 ساله نسبت به غار به این جزیره وارد شدند.
او ادامه داد: همچنین مطرح می شود كه از قلعه پرتغالی ها تونلی به این غار وجود دارد و این در حالی است كه غار خوربس بیش از 10 كیلومتر با قلعه پرتغالی ها فاصله دارد و امكان وجود چنین افسانه ای وجود ندارد.
**جاذبه گردشگری غار خوربس
رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم گفت: چشم انداز زیبای محوطه غار و نیز منظره زیبایی كه از درون غار در برابر چشم افراد قرار دارد و همچنین نزدیكی غار به شهر قشم باعث شده است كه جاذبه بسیاری برای گردشگران داشته باشد؛ به طوری كه فقط در نوروز گذشته بیش از 20 هزار نفر از این غار بازدید كردند.
وی همچنین گفت: حدود 10سال پیش در قسمت شرقی این غار در یك عمل غیر اصولی یك تونل حفر شده است كه ارزش تاریخی ندارد و تخریب یك اثر تاریخی محسوب می شود.
دشتی زاده افزود: در این تونل كنده كاری هایی از كشتی نوح مشاهده می شود كه به هیچ عنوان ارتباطی با خود غار ندارد و باعث چالش و گمراهی گردشگران می شود.
7500
انتشار: حسین آزادمنجیری
قشم - ایرنا - غار خوربَس (یا خَربَس) واقع در جزیره قشم یكی از مدارك بسیار روشن حضور ایرانیان از دوره اشكانیان و ساسانیان در خلیج فارس است كه گویای آداب و رسوم و آیین های مذهبی ساكنین این جزیره از آغازین دور ه های حضور تا دوره های بعد از اسلام است.
