به گزارش روز سه شنبه ایرنا از انجمن طب فیزیكی و توانبخشی ایران، دكتر سید احمد رئیس السادات، با اشاره به شعار انجمن بین المللی استئوپروز و سازمان بهداشت جهانی در خصوص پوكی استخوان (با دوست داشتن استخوان هایمان از آینده خویش محافظت كنیم) ، افزود: در ایران براساس مطالعات مختلف برحسب زمان تحقیق، منطقه و استان، سن وجنس جمعیت مورد بررسی، شیوع پوكی استخوان متفاوت گزارش شده است اما تمامی بررسی ها نشان می دهد كه شیوع این بیماری در ایران رو به افزایش است. در حال حاضر شیوع استئوپروز در جمعیت با سن بیشتر از 30 سال 17 درصد گزارش شده است. درجات خفیف تر كاهش تراكم استخوان كه به آن استئوپنی می گویند 35 تا 40 درصد است.
وی ادامه داد كه در حال حاضر در ایران، 7.5 میلیون نفر (معادل حدود 10 درصد از جمعیت كشور) سالمند هستند. این رقم تا 15 سال آینده به دو برابرافزایش می یابد و30 سال دیگر یك سوم جمعیت كشور را سالمندان تشكیل خواهند داد.
عضو هیات علمی بیمارستان شهید مدرس دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی ادامه داد: در پوكی استخوان تراكم استخوان ها كاهش می یابند و استخوان ها متخلخل تر می شود و به دلیل تغییر كیفیت ساختاری استخوان، خطر و احتمال شكستگی در آنها افزایش می یابد.
وی افزود: این بیماری هم به دلیل اختلالاتی كه در كیفیت زندگی ایجاد می كند و هم به علت شكستگی های ناشی از كاهش تراكم استخوان، هزینه های بسیاری بر سیستم بهداشت و درمان جامعه تحمیل می كند.
وی بیان كرد: پوكی استخوان به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می شود، پوكی استخوان اولیه با افزایش سن، یائسگی و عادات مربوط به شیوه زندگی مانند سیگار، الكل، رژیم غذایی غلط و فعالیت فیزیكی ناكافی ایجاد می شود. پوكی استخوان ثانویه در اثر بیماریهای مختلف (دیابت، پركاری تیروئید و پاراتیروئید، كاهش هورمونهای رشد، برخی سرطانها و . . . ) یا استفاده از دارو از جمله داروهای استروئیدی (كورتون) و ضد تشنجی، داروهای مورد استفاده در درمان بیمارهای تیروئیدی و . . . ایجاد می شود.
رئیس السادات گفت: از نظر آسیب شناختی پوكی استخوان حاصل عدم تعادل بین ساخت استخوان جدید و برداشت استخوان قدیمی است كه در نهایت منجر به از دست رفتن پیشرونده بافت استخوان و تغییر كیفیت ساختاری آن می شود.
وی ادامه داد: تراكم استخوان در انسان بعد از جهش رشدی در دوران بلوغ افزایش می یابد و در 25 تا 35 سالگی به حداكثر مقدار خود می رسد حدودا بعد از 40 سالگی تراكم استخوان ها مرتبا' كم می شود و این كاهش تا پایان عمر ادامه می یابد.
وی افزود: اثر هورمونهای جنسی بر فرایند استخوانسازی و بروز پدیده یائسگی (منوپاز) سبب می شود روند كاهش تراكم استخوان در زنان سرعت بیشتری نسبت به مردان داشته باشد به طوری كه شیوع پوكی استخوان در سنین یائسگی حدودا 5 برابر مردان است.
رئیس السادات در پاسخ به این پرسش كه چه چیز سبب افزایش تراكم استخوان می شود، عنوان كرد: اگرچه عامل ژنتیك و وراثت مهمترین عامل تعیین كننده تراكم استخوان به شمار می رود ولی تغذیه مناسب در دوران كودكی، نوجوانی، جوانی و نیز دوران بارداری و شیردهی در كنار فعالیت فیزیكی مناسب و پرهیز از عادات غلط مانند كشیدن سیگار و الكل از مهمترین عوامل قابل اصلاح و پیشگیری كننده از كاهش تراكم استخوان است.
وی افزود: مصرف فرآوردهای لبنی (شیر، ماست، كشك و دوغ كم نمك . . )، سبزیجات، حبوبات و میوه های تازه و استفاده متعادل از مواد غذایی پروتیئنی مانند ماهی و تخم مرغ و همچنین پرهیز از استفاده بیرویه از نوشابه های گازدار و قهوه از جمله توصیه های غذایی مناسب در پیشگیری از پوكی استخوان است. استفاده مناسب از مكمل ها و ویتامین ها از جمله تركیبات حاوی كلسیم و ویتامین دی اگرچه می توانند نقش مفیدی داشته باشند، به هیچ وجه به عنوان جایگزین تغذیه طبیعی و فعالیت فیزیكی نیستند.
رئیس السادات ادامه داد: از نظر بالینی استئوپروز یك بیماری خاموش است، چرا كه تا وقتی كه شكستگی در استخوان اتفاق نیفتاده باشد درد و شكایت جدی ایجاد نمیكند و نمیتوان به وجود آن پیبرد.
وی درباره روش های تشخیصی استئوپروز اظهار كرد: تشخیص استئوپروز مبتنی بر انجام سنجش تراكم استخوان است كه انجام آن در زنان بالای 65 سال، یائسگی در سن كمتر از 45 سال ، زنان یائسه ای كه بدنبال صدمات خفیف دچار شكستگی می شوند یا به دلایل دیگری در معرض خطر پوكی استخوان هستند و مردان بالای 70 سال، و افرادی كه سابقه بیش از سه ماه مصرف داروهای استروئیدی (كورتون) دارند، توصیه می شود.
رئیس السادات افزود: ورزش های مفید در پیشگیری و درمان كاهش تراكم استخوان بر حسب شدت كاهش تراكم، ویژگی های فردی و جسمی، وجود بیماری های زمینه ای و همراه و علاقه و دسترسی افراد متفاوت است. به طور كلی ورزش های تحمل كننده وزن، ورزش های تعادلی و ورزش های تقویت كننده عضلات راست كننده ستون فقرات پشتی از بهترین ورزش های رایج در مبتلایان به پوكی استخوان به شمار میرود. برای مثال در مقایسه دوچرخه ثابت و تردمیل در مبتلایان به پوكی استخوان، تردمیل به دلیل فشار بیشتری كه بر روی ستون فقرات و اندام های تحتانی وارد می كند برای افزایش تراكم استخوان مفیدتر است.
دوچرخه ثابت اثر قابل توجهی بر افزایش تراكم استخوان ندارد و تنها در افرادی كه به دلیل چاقی یا درد زانوها امكان استفاده از تردمیل را ندارند ممكن است توصیه شود. پیاده روی به خصوص در سطوح غیر شیب دار، ساده ترین و مفید ترین ورزش در مبتلایان به پوكی استخوان به شمار می رود.
وی ادامه داد: ورزش های آبی و شنا، اگر چه در افزایش تراكم مفید نیستند ولی به دلیل اثرات مفید قلبی و عروقی و نیز سودمندیشان در ایجاد تناسب اندام، از جمله ورزشهای مورد توصیه به حساب می آیند. ورزش هایی كه حین انجام آن ناحیه كمروپشت به جلو خم می شود و همچنین ورزش های رزمی و پر برخورد در مبتلایان به پوكی استخوان ممنوع است و ممكن است احتمال شكستگی مهره های ستون فقرات را افزایش دهد.
وی بیان كرد: همانطور كه پیشتر اشاره شد ، پوكی استخوان باعث شكستگی ستون مهره و تغییر شكل آنها می شود كه می تواند سبب افزایش خمیدگی( قوز) پشتی شود. سالمندان بدلیل ابتلای همزمان به بیماری های قلبی عروقی، دردهای اسكلتی عضلانی و اختلالات خواب از داروهای متفاوتی استفاده می كنند، كه این داروها می توانند منجر به خواب آلودگی و اختلال تعادل گشته، احتمال زمین خوردن را در این افراد افزایش دهند.
رئیس السادات اضافه كرد: بر اساس آمار شیوع زمین خوردن در ایران 30 درصد برآورد شده، به طوری كه یك سوم سالمندان بالای 65 سال و نصف سالمندان بالای 80 سال حداقل یك بارسابقه زمین خوردن را ذكر می كنند كه 10 تا 15 درصد از این موارد منجر به شكستگی می شوند.
وی افزود: در پژوهشی كه توسط مركز تحقیقات طب فیزیكی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در مركز درمانی شهید مدرس انجام شده است، نشان داده شده بكارگیری قوزبندهای خاصی كه طراحی آنها مانند كوله پشتی بوده و وزن حدود نیم تا یك كیلوگرمی دارند كه منجر به تحریك حس عمقی تعادل و راست شدن ستون فقرات به صورت فعال می شوند، و همچنین ورزش های تقویتی عضلات راست كننده ستون فقرات پشتی ضمن كمك به كاهش خمیدگی پشت می تواند سبب بهبود تعادل و كاهش خطر زمین خوردن و افزایش كیفیت زندگی مبتلایان به پوكی استخوان شود.
دبیر انجمن طب فیزیكی و توانبخشی ایران افزود: آموزش بیماران، احتیاط در تجویز داروها، ورزش درمانی جهت بهبود سرعت واكنش، افزایش قدرت و تعادل، انعطاف پذیری و اصلاح شرایط محیط زندگی از مهمترین روشهای پیشگیری از زمین خوردن به شمار می رود.
رئیس السادات خاطرنشان كرد: اصلاح محیط زندگی و معابر و پیشگیری از زمین خوردن از مهمترین فعالیت هایی است كه سبب بهبود كیفیت زندگی در مبتلایان به پوكی استخوان می شود.
وی افزود: تنظیم ارتفاع مناسب تخت، استفاده از صندلی های دسته دار، تعبیه دستگیره های مناسب در دیواره ها و جلوگیری از ایجاد محیط لغزنده در كف دستشویی و حمام از جمله مواردی است كه سبب كاهش خطر زمین خوردن در سالمندان می شود. نور مناسب به ویژه در شب ها و نیز عدم وجود قالیچه های سبك و لغزنده در مسیر تردد سالمندان نیز از مواردی است كه برای پیشگیری از سقوط باید در نظر گرفت.
اهمیت پوكی استخوان به حدی است كه سازمان جهانی بهداشت (WHO) روز 28 مهر (20 اكتبر) را به عنوان روز جهانی استئوپروز نامگذاری كرده است.
علمی (1) ** 1201 **1440
دریافت كننده: عبدالكریم جبارپور** انتشار: گلشن
تهران-ایرنا-دبیرانجمن طب فیزیكی و توانبخشی ایران با بیان اینكه ازهر 5 زن یائسه یك نفر مبتلا به پوكی استخوان است، گفت:ساكنین مناطق شمالی كشورازجمله گلستان، مازندران، آذربایجان واستان تهران به طور قابل توجهی بیش ازاستان های جنوبی مانند بوشهر و شیراز، به پوكی استخوان مبتلا هستند كه ممكن است به علت دریافت كمتر نورآفتاب، عادات تغذیه ای یا فعالیت فیزیكی متفاوت باشد.
