زعفران محصول بومی و دیرقدمت خراسان رضوی می باشد كه از دیرباز كشت و برداشت آن شغل بسیاری از كشاورزی در بسیاری از شهرستانهای این استان بوده است.
گرانی و اهمیت زعفران سودجویان را وسوسه می كند تا در عرضه این محصول دست به تقلب بزنند و چیزهای دیگر را به رنگ زعفران درآورده و به صورت غیرقانونی در بازار بفروشند. چگونگی بروز تقلب در این محصول از كشت تا عرضه را با مسئولان و كارشناسان به گفت و گو نشستیم تا آسیبها و راهكارهای این مهم تبیین شود.
* تقلب در كشت زعفران وجود ندارد
مدیر باغبانی سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: این استان با برخورداری از 82 هزار هكتار زمین زیر كشت زعفران به لحاظ سطح كشت و تولید زعفران در ایران رتبه نخست را دارد.
هاشم نقیبی افزود: زمینهای كشت زعفران در شهرستانهای زاوه، تربت حیدریه، كاشمر، رشتخوار، گناباد، مه ولات، خلیل آباد و بردسكن وجود دارد و بطور میانگین از هر هكتار زمین چهار تا پنج كیلوگرم زعفران برداشت می شود. تعداد بهره برداران زعفران در خراسان رضوی 138 هزار نفر است.
معاون سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: در كشت زعفران چیزی به عنوان تقلب وجود ندارد بلكه تقلب بعد از فرآوری زعفران صورت می گیرد.
* زعفران تقلبی فقط در سطح عرضه و واحدهای زیرپله ای
نایب رئیس شورای ملی زعفران نیز به خبرنگار گفت: شكی در وجود زعفران تقلبی در بازار تردیدی نیست اما اینكه موضوع تقلب در بازار زعفران را پررنگ كرده و در مورد آن بزرگنمایی صورت گیرد درست نیست زیرا مقدار زعفران تقلبی در بازار بسیار ناچیز است.
غلامرضا میری افزود: وجود زعفران تقلبی در بازار به یك درصد هم نمی رسد. از هر 100 مورد بازرسی یك مورد تقلب در زعفران عرضه شده در واحدهای صنفی كشف می شود لذا سخن كسانی كه می گویند 20 تا 30 درصد زعفران در بازار خراسان تقلبی است واقعیت ندارد.
وی ادامه داد: 800 واحد صنفی و توزیعی زعفران در سطح بازار خراسان رضوی وجود دارند كه حدود 400 واحد در مشهد مستقر است. نظارت بر بازار فروش زعفران به صورت روزانه انجام می گیرد و واحد بازرسی كوچكترین مورد تقلب در بازار را بررسی و گزارش آن را ارسال می كند.
نایب رئیس شورای ملی زعفران گفت: طی یك سال اخیر واحد بازرسی حدود پنج هزار بسته بندی زعفران تقلبی را در سطح عرضه خراسان رضوی كشف كرد و موارد تخلف به تعزیرات اعلام شد. زعفران تقلبی كه از سطح بازار جمع آوری می شود فاقد كیفیت لازم بوده و استاندارد نیست. راه تشخیص زعفران اصلی از تقلبی این است كه همه زعفرانهای تقلبی فاقد برند و نام و نشان هستند.
وی افزود: زعفران تقلبی بی نام و نشان توسط واحدهای زیرپله ای تولید و عرضه می شود لذا امكان پیگیری عامل توزیع و شناسایی متخلفان اصلی بسیار دشوار است.
میری ادامه داد: یكی از راهكارهای اجرایی در مورد مقابله با عرضه زعفران تقلبی در بازار جمع آوری زعفرانهایی است كه فاقد نشان استاندارد است. زعفران مشمول استاندارد اجباری از سوی سازمان ملی استاندارد است. وی گفت: هنوز دستورالعمل استاندارد اجباری برای زعفران ابلاغ نشده تا از این طریق مهلتی به واحدهای عرضه زعفران در بازار داده شود و تولیدكنندگان اقدامات اولیه از جمله اخذ پروانه و كد بهداشتی را برای اجرایی شدن این دستورالعمل انجام دهند.
نایب رئیس شورای ملی زعفران افزود: تشخیص زعفران تقلبی از زعفران اصلی به راحتی قابل انجام نیست و فقط با آزمایش در آزمایشگاههای تخصصی میسر است. دو نوع زعفران تقلبی در بازار وجود دارد. نوع نخست زعفران یك نوع نشاسته یا خمیر كاغذ است كه آن را به شكل كلاله زعفران درمی آورند و با رنگهای شیمیایی رنگ می كنند و بعضا آن را با زعفران اصلی هم مخلوط می كنند. این نوع زعفران تقلبی سرطانزا است.
وی ادامه داد: نوع دوم زعفران تقلبی اینگونه است كه ساقه های سفید زعفران را با رنگ گرفته از خود زعفران رنگ می كنند و آن را مخلوط با زعفران اصلی در بازار می فروشند.
میری گفت: زعفرانهای تقلبی آنهایی هستند كه نام و نشان مشخصی نداشته و فاقد بسته بندی هستند لذا برای اینكه زعفران تقلبی مصرف نكنیم لازم است مردم فقط زعفران در بسته بندیهای مشخص و دارای نام و نشان را خریداری كنند.
وی افزود: سالانه 650 تن بسته بندی زعفران در خراسان رضوی با علامت استاندارد و دارای مجوز از وزارتخانه های صنعت، معدن و تجارت و جهاد كشاورزی تولید و به فروش می رسد. زعفران محصول ملی و راهبردی ایران و كشورمان پایتخت زعفران دنیا است لذا عرضه زعفران تقلبی در بازار به كشاورز و فردی كه به فرآوری، بسته بندی و صادرات این محصول مبادرت می ورزد آسیب می زند.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ادامه داد: باید فرهنگ سازی لازم انجام شود تا مردم به خرید زعفرانهایی راغب شوند كه دارای بسته بندی و علامت استاندارد هستند.
* زعفران تقلبی اعتماد مصرف كننده را سلب می كند
رئیس اتحادیه صنف زعفران و خشكبار تربت حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: از آنجا كه زعفران در شرایط كنونی نسبت به سالهای گذشته آزمایش می شود میزان زعفران تقلبی در بازار كمتر از گذشته شده است.
هادی موحدان افزود: تقلب در پیاز، گل و خود زعفران وجود دارد بطوری كه در پیاز زعفران هم دارند تقلب می كنند. در هر یك تن پیاز 60 كیلوگرم خاك وجود دارد اما عده ای سودجو در هر تن پیاز 300 كیلوگرم خاك به آن اضافه می كنند.
وی ادامه داد: به نوع دیگر زعفران تقلبی 'زعفران شكری - نمكی' گفته می شود كه در ظاهر تفاوتی با زعفران اصلی ندارد اما هنگام خوردن طعم نمكی یا شكری بودن آن مشخص می شود.
رئیس اتحادیه صنف زعفران و خشكبار تربت حیدریه گفت: در بازار گل زعفران برخی درصدد تعویض زعفرانهای خشك با گل زعفران برمی آیند كه این مهم نیز نوعی تقلب به شمار می رود یا به زعفران موادی اضافه می كنند كه سنگینتر به نظر برسد.
وی افزود: بطور قطع عرضه زعفران تقلبی در درازمدت منجر به آسیب بازار این محصول راهبردی كشور می شود كه از این حوزه هم تولیدكننده و هم تاجر ضرر می كنند و سلب اعتماد مصرف كننده از بازار به نفع اقتصاد نیست.
* استفاده زعفران رنگ شده در برخی موارد آسیب زاست
رئیس آزمایشگاه مركزی پژوهشكده علوم و صنایع غذایی كشور مستقر در مشهد نیز گفت: مواردی از تقلب در زعفران به این آزمایشگاه ارجاع داده می شود اما تعداد آن محدود است.
جواد فیضی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: شایعترین تقلب در زعفران مربوط به استفاده از رنگهای مصنوعی است كه به زعفران اضافه می شود یا قسمتهایی از زعفران به جز كلاله آن را رنگ می كنند و به عنوان زعفران می فروشند.
وی ادامه داد: همه رنگهای مصنوعی سرطان زا نیستند اما اثرات نامطلوبی روی بدن دارد كه ممكن است سرطانزا باشد. بعضا این رنگها روی كروموزمهای اثر می گذارد و باعث جهش می شود. استفاده رنگ تارترازین یكی از موارد است كه نمونه ای از آن در این آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. این رنگ باعث بیش فعالی در كودكان، معضلات گوارشی و آسم، تومور تیروئید، تشدید میگرن و برخی موارد دیگر می شود.
سالانه 200 تن زعفران از مزراع ایران برداشت می شود. 78 درصد از حجم تولید زعفران ایران محصول مزارع خراسان رضوی است. بیشترین زعفران جهان با سه هزار سال سابقه در شهرستانهای تربت حیدریه، زاوه، كاشمر، رشتخوار و مه ولات واقع در جنوب استان خراسان رضوی تولید می شود. سطح كنونی زیركشت زعفران در جنوب خراسان رضوی حدود 82 هزار هكتار است. طی سالهای اخیر بطور متوسط سالانه پنج هزار هكتار به سطح زیر كشت زعفران در خراسان رضوی افزوده شده است. بازده تولید در واحد هكتار در مزارع زعفران خراسان رضوی بطور متوسط چهار تا پنج كیلوگرم است. تقریبا همه شهرستانها خراسان رضوی بین 10 تا 30 هزار هكتار مزرعه زیر كشت زعفران دارند. 138 هزار بهره بردار بخش كشاورزی این استان در حوزه كشت و تولید زعفران فعالیت دارند. همچنین 800 هزار نفر در خراسان رضوی بطور مستقیم درگیر امور مربوط به كشت، تولید و برداشت زعفران هستند. پارسال 187 تن زعفران خراسان رضوی به ارزش 264 میلیون دلار صادر شد كه نسبت به سال ماقبل 60 درصد از نظر وزن و 65 درصد از نظر ارزش افزایش داشت.
گزارشگر: میترا عبداللهی **انتشار: حسین كریم زاده
7489/1858
مشهد- ایرنا- تقلب در عرضه زعفران كه محصول راهبردی و ارزشمند خراسان رضوی است بی تردید اقتصاد و اعتماد نسبت به بازار داخلی را تحت تاثیر قرار می دهد و مقابله موثر با آن نیازمند فرهنگ سازی و تقویت ابزارهای نظارتی است.
