فردی كه از لحاظ هیجانی و رفتاری دارای ثبات نسبی و میزانی از اعتدال باشد و از زندگی خود و بودن با دیگران احساس لذت و رضایت كند، از سلامت روان برخوردار است كه چنین رضایتمندی در ارتباط او با محیط به وجود می آید. در این میان محیط كار یكی از مكان هایی به شمار می رود كه فرد با آن در تعامل مستقیم است و مدت زیادی از وقت خود را در آن سپری می كند.
یكی از معیارهای سلامت روان را باید داشتن احساس و روحیه با نشاط در محیط كار دانست كه باعث رضایت كلی از زندگی و كار می‌شود و با این مقوله می توان به شاخصه هایی از استاندارد دست یافت.
سلامت روان در محیط كار یعنی پیشگیری از پیدایش مشكل های روانی در كاركنان و سالم سازی فضای روانی كار به گونه ای كه هیچ یك از آنها به دلیل عوامل موجود در محل كار گرفتار آسیب روانی نشوند و از فعالیت ها و محیط كار خود احساس رضایت كنند و به آن علاقه مند باشند، از این رو توجه به سلامت روان در این زمینه امری لازم و ضروری است و باید تمام نهادهای داخلی و جهانی به آن توجه كنند زیرا این مقوله از عوامل افزایش بهره وری و بازدهی كاری محسوب می شود.
برای دستیابی به محیطی سالم در محل كار و راه های رسیدن به این مطلوب 24 تا 30 مهر هفته بهداشت روان نامگذاری شد. شعار هفته بهداشت روان در سال جاری «سلامت روان در محیط كار» است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا درباره شاخص های بهداشت روان در محیط كار و تاثیر آن بر روی زندگی كاركنان با «مهدی حسن زاده» عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران و «امیر محمود حریرچی» عضو هیات علمی گروه مددكاری اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به گفت وگو پرداخته است.
-متن كامل گفت وگوی ایرنا را در ادامه می خوانیم:
***ایرنا: شاخص های سلامت روان در محیط كار چیست؟
**حسن زاده: شاخص های كه به سلامت روان محیط كار ارتباط دارند، به 2 گروه تقسیم می شوند. یكی از آنها مربوط به محیط فیزیكی است. برای نمونه فاصله مكانی و چگونگی رفت و آمد فرد و فضایی كه محیط كار در آن قرار دارد كه اگر در فضا و بافت مناسب باشد بر روی سلامت روان كاركنان اثر می گذارد. امكانات و ساخت و ساز این محیط نیز در سلامت روان تاثیرگذار است و به هر اندازه كه از امكانات بیشتری برخوردار باشد باعث آرامش روان كاركنان خواهد شد. نوع دیگر این شاخص ها عوامل انسانی هستند كه به نگرش و نوع تفكر ساختار سیاست گذاران كار، سیاست گذاران پایش سلامت روان، مدیران و همكاران مربوط می شود.
**حریرچی: سلامت روان محیط كار، شاخص های مختلفی همچون میزان دستمزد، چگونگی برخورد مدیران، نوع و محل كار، بهداشت حرفه ای و ...دارد. برای نمونه نباید از برخی از كارگران توقع داشت كه از سلامتی روان مناسب برخوردار باشند زیرا دستمزدهای پایین، كفاف هزینه های زندگی را به خوبی نمی دهد و بخش بیشتر آن در جهت مسكن، رفت و آمد و پوشاك صرف می شود و كمترین میزان آن به تفریح و شادی اختصاص می یابد.
***ایرنا: سلامت روان كاركنان از چه عواملی تاثیر می پذیرد؟
**حسن زاده: سلامت روان تحت تاثیر 2 عامل وراثت و تاثیرپذیری افراد از محیط است كه محیط خانوادگی، تحصیلی و كار شامل آن می شود. برای نمونه فردی امكان دارد كه به صورت ذاتی انسانی مضطرب باشد یا اینكه این عوامل در محیط كار وجود داشته باشد كه فرد را در حالت اضطراب قرار دهد. در محیط كار شرایطی همچون برخورد مدیران، همكاران و دستگاه هایی مانند قیچی های پرس، مواد شیمیایی و ... بر روی افراد تاثیر دارند و سبب شكل گیری اضطراب خواهد شد و این امر در بلندمدت بر فرد تاثیر می گذارد.
**حریرچی: امروزه به دلیل شرایط و محیط های كاری شهری و صنعتی كه وجود دارد، ابعاد سلامت روان كاركنان پیچیده شده است به همین دلیل سلامت روان، تحت تاثیر ابعاد مختلفی همچون جسمی، روانی و اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قرار دارد؛ یعنی انسان سالم فردی به شمار می رود كه از نظر جسمی سالم باشد و از بیماری خاصی رنج نبرد و به لحاظ روانی هم مشكلی نداشته و از نظر اجتماعی فعال باشد. همچنین فرد سالم به لحاظ اقتصادی مولد و تولید كننده محسوب می شود و از كار خود رضایت دارد و از نظر فرهنگی مسوول بوده و در سیاست نیز انسان آگاهی است. یكی دیگر از عوامل به بهداشت حرفه ای ارتباط دارد؛ یعنی نباید صدمه هایی فیزیكی مانند سانحه، خطر استفاده از دستگاه ها و ... در محیط كار افراد را تهدید كند.
***ایرنا: سلامت روان در محیط كار چه تاثیری بر جنبه‌های زندگی فردی دارد؟
**حسن زاده: سلامت روان در محیط كار و تاثیر آن بر زندگی فرد برای تمامی كاركنان یكسان نیست، به همین سبب ممكن است افراد در محیط كار و زندگی، 2 نوع رفتار متفاوت از خود نشان دهند؛ یعنی یك فرد در بدترین محیط و شرایط كاری وجود داشته باشد اما این عوامل، هیچ تاثیری در زندگی خانوادگی او نداشته و فرد از اخلاق مناسبی برخوردار باشد یا اینكه شخص دیگری در محل كار از لحاظ روانی در شرایط ایده آلی به سر ببرد اما در خانواده فردی عصبی و مضطرب به نظر آید. در هر صورت محیط كاری كه از شاخص های سلامت روانی برخوردار باشد باعث آرامش كاركنان، رضایتمندی، افزایش اعتماد به نفس و ایجاد ارتباط مناسب با دیگران خواهد شد، به گونه ای كه فشار كار به خانواده و دیگر جنبه های زندگی فرد تاثیر نگذارد.
**حریرچی: مجموعه عواملی استانداردی كه در محیط كار وجود دارد، باعث سلامت روان كاركنان می شود؛ یعنی انسان سالم فردی است كه از كیفیت زندگی بالایی برخوردار باشد و از زندگی خود رضایت داشته باشد كه این مهم با توجه به نوع و محیط كار متفاوت خواهد بود. برای نمونه در محیط های كارگری این رضایتمندی وجود ندارد به همین دلیل نیز آنها از سلامت روان كافی برخوردار نیستند.
***ایرنا: محیط كاری كه از شاخص های ایده آل سلامت روان برخوردار نباشد، چه مشكل های روانی و جسمی در كاركنان ایجاد می كند؟
**حسن زاده: كار برای سلامت روان مفید و لازم است اما اگر محیط كار نامطلوب و نامناسب باشد، سبب ایجاد مشكل های جسمی و روحی در كاركنان می شود. در این میان مشكل های جسمی همان كاهش توان فرد به شمار می رود. برای نمونه آلودگی های صوتی در محیط كار ممكن است باعث كاهش شنوایی كاركنان شود و اینكه فرد صدمه های شدیدتری ببیند. محیط كاری كه از شاخص های ایده آل برخوردار نباشد، افزایش اضطراب، افسردگی، بدبینی، ایجاد پرخاشگری، كاهش اعتماد به نفس، انتقاد ناپذیری و ... را در فرد ایجاد می كند.
**حریرچی: افرادی كه كار می كنند باید هنگام استراحت آرامش جسمی و روحی داشته باشند. به همین دلیل نبود شاخص های سلامت در محیط كار نباید زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. بخش بزرگی از كاركنان جامعه، عضو خانواده كارگری هستند و باید مشمول قانون كار قرار بگیرند اما حمایت آن چنانی از آنها نمی شود. میزان دستمزدها، سختی های كار و ... جزو شاخص هایی هستند كه زندگی كاركنان را تحت تاثیر قرار می دهند و نبوداین عوامل سبب ایجاد افسردگی، كم خوابی، اضطراب و ... در افراد می شود. كارگرانی كه امنیت شغلی و تامین اجتماعی لازم ندارند و دغدغه میزان دستمزد و امنیت شغلی داشته باشند و اگر بخواهند از حق و حقوق خود دفاع كنند، اخراج می شوند از سلامت روان ایده آل نیز برخوردار نیستند.
***ایرنا: قوانین تصویب شده و سیاست های دولتی چه تاثیری در دستیابی به سلامت روان در محیط كار دارند؟
**حسن زاده: مجموعه قوانینی كه وجود دارد اگر به صورت كامل هم اجرا شود شرایط ایده آل را برای كاركنان ایجاد نمی كند زیرا احساس رضایت كه شاخص اصلی بهداشت روان است، امری نسبی به شمار می رود و در افراد مختلف به صورت متفاوت بروز پیدا می كند اما نباید از نظر دور داشت كه دولت و سیاست گذاران نقش تاثیرگذاری در سلامت روان كاركنان و نزدیك شدن به شرایط قابل قبول دارند؛ یعنی می توانند با تعیین میزان حقوق و دستمزد مناسب، ایجاد خدمات بهداشتی و درمانی مطلوب، رسیدگی به جرایم و شكایت های كاركنان، نظارت بر اجرای این فانون ها و ... باعث ایجاد سلامت روان در آنان شوند.
**حریرچی: قوانین و سیاست های دولت باید پشتیبان كاركنان و كارگران باشند. سیاست ها بایستی به گونه ای باشد كه سلامت روان آنها به عنوان یك حق شناخته و برای آنان امنیت شغلی و مالی ایجاد شود زیرا حقوق مدیران و كارگران تفاوت زیادی دارد. كاركنان باید به این اعتقاد برسند كه اگر به هر دلیلی با مشكل روبرو شدند، جامعه و دولت از این افراد حمایت می كند تا بتوانند آن را برطرف كنند. قوانین میزان دستمزد و حقوق شهروندی باید با نظارت همراه باشد و قانون های كه مغایر آن هستند، لغو شود تا شوراهای صنفی در حوزه های مختلف بتوانند از حق و حقوق كاركنان دفاع كنند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تهران- ایرنا- استانداردسازی محیط كار از ضروری ترین شاخصه های بهداشت روان به شمار می رود و توجه به این مهم بر افراد تاثیر قابل توجهی می گذارد و زندگی آنان را دستخوش تغییر و تحول می سازد. مسوولان بایستی به این معیار توجه ویژه ای داشته باشند زیرا این مقوله با آرامش، رضایتمندی، افزایش اعتماد به نفس و ایجاد ارتباط مناسب با دیگران ارتباطی تنگاتنگ دارد.