سید مصطفی خمینی؛ متفكری بزرگ و فقیهی فرهیخته

سیدمصطفی خمینی‌ در 21 آذر 1309 خورشیدی در قم دیده به جهان گشود. او در كانونی سرشار از معنویت و عرفان پرورش یافت و با نبوغ و استعداد خویش همگان را شگفت زده ساخت. وی تحصیلات ابتدایی را در دبستان های «باقریه و سنایی‌» سپری كرد و پس از آن به آموختن مقدمه های علوم و معارف دینی پرداخت‌ و از محضر استادانی چون آیات عظام «مرتضی حائری یزدی‌، محمد صدوقی، سیدمحمدباقر سلطانی، سیدرضا صدر، سیدحسین طباطبایی بروجردی‌، سیدمحمد حجت كوه‌كمری و سیدمحمد محقق داماد» بهره های فراوانی برد و در 27 سالگی به درجه اجتهاد نایل آمد و در مدرسه حجتیه قم به تدریس اصول فقه و فلسفه مشغول شد.

مروری بر آثار این محقق و فقیه فرزانه گواهی بر نبوغ و فقاهت پویای وی است كه از آن جمله می توان به تالیف هایی چون «القواعد الحكمیه، حاشیه بر شرح هدایه ملاصدرا، حاشیه بر مبدأ و معاد ملاصدرا، البیع، الاجاره، مستند تحریرالوسیله، الحاشیة علی‌العروة الوثقی، الخیارات، المكاسب المحرمه، الواجبات فی‌الصلاه، الصوم، تحریرات فی‌الاصول، الطهاره و القواعدالرجالیه» اشاره كرد.

سیدمصطفی خمینی‌ با آغاز نهضت انقلاب اسلامی در كنار امام خمینی(ره) پدر بزرگوار خویش، مبارزه علیه حكومت پهلوی را شدت بخشید و در پیشبرد آن نقش بسزایی داشت. مدتی بعد وی در پی اقدام های انقلابی خویش به وسیله عوامل رژیم دستگیر و به تركیه و عراق تبعید شد.

سرانجام این فقیه پس از دورانی سراسر تلاش و مبارزه در یكم آبان 1356 در نجف به شهادت رسید. امام خمینی(ره) در پی شهادت این عالم فرزانه در پیامی فرمودند: «انا لله و انا الیه راجعون، در روز یكشنبه نهم ذی القعده الحرام 1397 مصطفی خمینی، نور بصرم و مهجه قلبم دار فانی را وداع كرد و به جوار رحمت حق تعالی رهسپار شد.»

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت «آیت الله مصطفی خمینی» با «موسی حقانی» مدیرعامل موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی به گفت وگو پرداخته است.

-متن كامل گفت وگوی ایرنا را در ادامه می خوانیم:

***ایرنا: شخصیت آیت الله سیدمصطفی خمینی را به لحاظ علمی و رفتاری چگونه ارزیابی می كنید؟
**حقانی: سیدمصطفی خمینی از روحانیان و علمای شاخص حوزه های نجف و ایران محسوب می شد و به لحاظ علمی و رفتاری بیشتر افرادی كه وجود او را درك كرده اند، به قوت و قدرت علمی وی در حوزه‌های فقه، علوم قرآنی و فلسفی ایمان دارند. این عالم بزرگ از محضر استادان بزرگی همچون امام خمینی(ره) بهره جست و با وجود آن كه شخصیتی عمیق و علمی داشت، بسیار مردمی بود و با آنان ارتباطی دوستانه و صمیمی داشت. ساده زیستی و تواضع یكی از ویژگی‌های وی به شمار می رفت. باید دانست تكاپو و تلاش علمی با تجمل گرایی و تعلق به دنیا سازگار نیست و خصلت ساده زیستی در بیشتر علما وجود دارد و رمز موفقیت آنها در پیشرفت های معنوی و علمی محسوب می شود و فرزند امام خمینی(ره) نیز به این صفت مزین بود.

***ایرنا: سید مصطفی خمینی در نهضت انقلاب اسلامی چه نقش و جایگاهی داشت؟
**حقانی: نقش سید مصطفی خمینی از دهه 40 خورشیدی تا زمان شهادت وی در مبارزه علیه حكومت پهلوی بسیار جدی بود. وی در كنار اینكه تكاپوی علمی خود را حفظ كرد و از مسایل علمی دور نشد، همپای ملت ایران در مسیر مبارزه با رژیم وقت تلاش و كوشش فراوانی انجام داد.

***ایرنا: تبعید امام خمینی(ره) به تركیه، فشارهای سیاسی بسیاری را بر رژیم پهلوی تحمیل كرد، چه عاملی سبب شد تا در این شرایط عوامل حكومت، فشار افكار عمومی را در ارتباط با تبعید آیت الله مصطفی خمینی متحمل شوند؟
**حقانی: سیدمصطفی خمینی پس از تبعید امام(ره) همان راه ایشان را ادامه داد، فعالیت های پدر خویش را به طور جدی دنبال كرد و هماهنگی لازم را میان شخصیت های مبارز به وجود آورد و زیر نظر رهبری امام خمینی(ره) به یك محور مقاومت تبدیل شد و نبود امام راحل را به گونه شایسته ای برطرف ساخت. رژیم پهلوی به این دلیل معمار بزرگ انقلاب را از ایران تبعید كرد تا شاهد این نوع فعالیت ها نباشد و زمانی كه اقدام های انقلابی سیدمصطفی خمینی را كه برپایه دستورها و راهنمایی های پدر بزرگوارش بود، مشاهده كرد به این نتیجه رسید كه او را هم از ایران تبعید كند و اینگونه ضربه نهایی را به جریان نهضت اسلامی وارد سازد. البته حضور امام خمینی(ره) و فرزند ایشان در نجف، نقشه های سازمان اطلاعات و امنیت كشور(ساواك) و رژیم را نقش بر آب كرد زیرا آنها از نجف هدایت انقلاب را برعهده گرفتند. سید مصطفی خمینی به واسطه مردم داری عمیق، ساده زیستی، خلوص و پشتكار علمی در حوزه و جامعه از محبوبیت بسیاری برخوردار بود.

***ایرنا: شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی چه تاثیر بر روند پیروزی نهضت اسلامی داشت؟
** حقانی: بازتاب خبر درگذشت وی در نجف و ایران بسیار گسترده بود، می توان آن را نخستین جرقه اوج‌گیری دوباره انقلاب اسلامی در 1356 خورشیدی دانست. با توجه به این كه رژیم پهلوی، بارها نیروهای مخالف خود را با بهانه های مختلف از میان می‌برد، در آن زمان بحث به شهادت رساندن فرزند معمار بزرگ انقلاب به طور جدی مطرح شد و این موضوع سبب شد تا در ایران موج گسترده ای از مخالفت ها در قالب مجلس های ختم برای وی برگزار شود. با توجه به عكس العمل نامناسب رژیم پهلوی و درج مقاله زشت و موهن روزنامه اطلاعات با قلم «احمد رشیدی مطلق» نسبت به امام راحل، این نهضت وارد مرحله حساس خود شد و بدین ترتیب جرقه رحلت وی به شعله های سوزانی تبدیل شد كه ریشه‌های رژیم پهلوی را سوزاند و نهضت انقلاب اسلامی را به پیروزی رساند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.