به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، همه پرسی استقلال اقلیم كردستان كه یك ماه آرامش را از شهروندان كُرد عراق گرفته بود، سرانجام تعلیق شد. دولت محلی اقلیم كردستان، دیروز چهارشنبه سوم آبان با انتشار بیانیه ای، تعلیق همه پرسی را اعلام و پیشنهاد پایان درگیری نظامی و برقراری آتش بس فوری را به دولت عراق ارایه كرد.
همه پرسی استقلال كردستان عراق یك ماه پیش به رغم مخالفت جدی دولت مركزی و زیر سایه سنگین مخالفت های منطقه ای و بین المللی به اصرار شخص «مسعود بارزانی» رییس این اقلیم برگزار شد. به ادعای مسوولان اقلیم، 92 درصد از شركت كنندگان در همه پرسی، به استقلال اقلیم رای داده بودند.
این همه پرسی نه تنها در قلمرو دولت اقلیم یعنی سلیمانیه، اربیل و دهوك، بلكه در برخی مناطق استراتژیك خارج از آن چون كركوك و بخش های شمال استان دیالی چون سنجار، خانقین و مخمور هم برگزار شد؛ مناطقی كه پس از شكست داعش به دست نیروهای پیشمرگه كرد افتاده بود و به رغم مخالفت های جدی بغداد در همه پرسی شركت داده شد. این در حالی است كه پیش از برگزاری همه پرسی، بسیاری از كارشناسان در مورد وقوع درگیری در كركوك هشدار داده بودند.
بی توجهی رهبران اربیل به هشدارهای دولت مركزی در خصوص ابطال نتیجه همه پرسی و مطالبات مردمی در خصوص حفظ یكپارچگی عراق موجب شد بغداد با نیروهای ارتش خود وارد مناطق مورد مناقشه از جمله كركوك شود و یك بار دیگر اداره مستقیم این مناطق را در اختیار بگیرد. بروز برخی درگیری ها در جریان بازپس گیری این مناطق، نگرانی ها زیادی را در عراق و در میان كُردها و دیگر اقوام و گروه ها به وجود آورد.
چنانكه در بیانیه امروز اقلیم كردستان آمده است: شرایط و خطرهایی كه اقلیم كردستان و كشور عراق را تهدید می كند، همگان را برآن داشت تا به مسوولیت تاریخی خود عمل كنند و شرایط را به سوی برادركشی میان نیروهای عراقی و پیشمرگه نكشانند. درگیری هایی كه از تاریخ 16 اكتبر 2017 (24 مهرماه) تاكنون میان نیروهای عراقی و پیشمرگه های كرد درگرفته است، به تلفات نیروهای دو طرف منجر شده و این روند ممكن است به جنگ فرسایشی و تخریب بافت اجتماعی بین گروه های عراقی منجر شود.
این بیانیه با اشاره به این مساله كه جنگ بین دو طرف، پیروزی نخواهد داشت، بلكه عراق را دچار آشوب و هرج و مرج می كند، طرح پیشنهادی خود را در سه حوزه برقراری فوری آتش بس و توقف تمامی عملیات های نظامی در اقلیم كردستان، تعلیق نتایج همه پرسی و آغاز گفت و گوی آزاد میان دولت اقلیم و دولت فدرال براساس قانون اساسی عراق ارایه كرد.
این بیانیه در حالی بر همه پرسی خط بطلان كشید كه تلاش های پیشین رهبران اربیل برای مذاكره با بغداد با شكست مواجه شده بود، چرا كه دولت مركزی هرگونه مذاكره را به ابطال نتیجه همه پرسی مشروط كرده بود.
حال همه پرسی كه در ظاهر برای استقلال كردستان و در واقع در راستای خواست شخص بارزانی برگزار شده بود، لغو شده و از این پس انتظار می رود مناسبات میان اربیل و بغداد با برگزاری مذاكرات دوطرفه وارد پروسه عادی سازی و منطقی سازی ارتباطات شود.
این همه پرسی بیش از آنكه بر یكپارچگی عراق تاثیر گذاشته باشد، مناسبات و روابط میان گروه های مختلف كُردی در اقلیم كردستان را زیر تاثیر جدی قرار داد. برخی از كارشناسان، هدف اصلی بارزانی از اصرار بر برگزاری همه پرسی را تلاش برای انحراف افكار عمومی از چالش های اقتصادی و سیاسی این منطقه و مشروعیت سازی برای تداوم قدرت او برآورد كرده بودند.
از دید این ناظران، مسعود بارزانی و حزب دموكرات كردستان مدتها است با شرایط نامطلوب اقتصادی و چالش سیاسی عدم كناره گیری وی از قدرت پس از پایان دوره قانونی ریاست مواجه است. كامیابی در پیشبرد فرایند استقلال یا كسب امتیازی چشمگیر از دولت مركزی شاید می توانست جایگاه سیاسی بارزانی را در اقلیم كردستان تثبیت كند، حال آنكه همه گروه های كُردی در اقلیم با برگزاری همه پرسی موافق نبودند و برخی از آنها چون «جنبش تغییر» (گوران) حتی در همه پرسی شركت نكردند.
پس از برگزاری همه پرسی و به وجود آمدن چالش های جدی در روابط با بغداد و كشورهای همسایه، اختلافات داخلی كُردها بیش از پیش بروز یافت. گروه های مخالف همه پرسی، بارزانی را مسوول مستقیم هزینه های مالی و معنوی تحمیل شده بر اقلیم دانسته و معتقدند اشتباهات سیاسی و محاسبات نادرست باعث تحمیل هزینه های سنگین بر اقلیم شده است. در برابر، حامیان بارزانی مدعی هستند كه عقب‌نشینی از كركوك و دیگر مناطق، نتیجه خیانت افراد معدودی در حزب رقیب، یعنی «اتحادیه میهنی كردستان عراق» بوده است.
ایجاد «دولت نجات ملی» پیشنهادی است كه رهبران كُرد مخالف بارزانی به ویژه رهبران جنبش گوران و حزب كردی «ائتلاف برای عدالت و دمكراسی» به ریاست «برهم صالح» مطرح می كنند؛ پیشنهادی كه به منظور یافتن راهی در جهت حل تنش‌ها با دولت مركزی عراق و جابجایی مقامات سیاسی در اربیل مطرح شده است چرا كه به گفته صالح «فساد و انحصار قدرت از دلایل اصلی تشویش كنونی است.»
به گزارش برخی رسانه ها، گروه‌های مختلف كُردی این روزها متحد شده اند تا جابجایی قدرت سیاسی را در اربیل صورت دهند. برخی گزارش ها هم حاكی از این است كه یكی از شروط بغداد برای آغاز مذاكره با اربیل، نبود بارزانی در راس قدرت است.
با این حال به نظر می رسد بارزانی از دریچه های دیگر مطالبه اصلی خود یعنی تداوم ریاست بر اقلیم را پیگیری می كند. روز سه شنبه یك بار دیگر جلسه پارلمان كردستان عراق برگزار شد. در این جلسه كه تنها 68 نماینده از 111 نماینده آن شركت داشتند، مصوب شد كه انتخابات مجلس و ریاست اقلیم تا 8 ماه دیگر به تعویق بیافتد. بر اساس توافق سه حزب دموكرات، اتحادیه میهنی و اتحاد اسلامی كردستان عراق، دوره مسوولیت مجلس فعلی به مدت هشت ماه تمدید شده است. این در حالی است كه حزب گوران به عنوان دومین فراكسیون پارلمانی بزرگ مجلس كردستان در این رای گیری شركت نكرد.
این روزها گروه های مختلف كُردی درخواست ها برای استعفای بارزانی را علنی تر مطرح می كنند. جنبش گوران به تازگی در تارنمای رسمی خود از بارزانی خواسته تا از مقام خود كناره گیری كند.
در نگاهی كلی تر، ابطال نتایج همه پرسی از سوی اقلیم كردستان و تمایل كُردها برای كاهش تنش و مذاكره با بغداد، به حتم به عادی سازی روابط اربیل و بغداد منجر خواهد شد. حاصل همه پرسی برای كُردهای ساكن اقلیم، یك ماه تنش در روابط اربیل با بغداد و كشورهای همسایه بود و بروز این واقعیت كه بر تجربه سیاسی خود بیافزایند و مطالبات خود را از انگیزه های شخصی و گروهی دور نگاه دارند.
پژوهشم**9275**9279**خبرنگار: اعظم حمیدپور**انتشار:سیدمحمد موسی كاظمی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تهران- ایرنا- ابطال نتایج همه پرسی استقلال اقلیم كردستان عراق و آغاز گفت وگو با دولت مركزی، تحولی است كه با فراهم آمدن زمینه های آن به رفع تنش های ناشی از جدایی طلبی از خاك عراق و عادی سازی روابط اربیل- بغداد خواهد انجامید.
