راه آهن گیلان، حلقه پیوند ایران به حمل و نقل جهانی - امیرحسین كبیری*

دهم آبان ماه سال 1396، بعنوان روز مهمی در تقویم ایران اسلامی ثبت شده است؛ تهران میزبان دومین اجلاس سه جانبه رئیسان جمهوری روسیه و جمهوری آذربایجان بود. در حالیكه برای نخستین بار در مردادماه سال گذشته (1395) ، سه رئیس جمهوری، در باكو دور یك میز جمع شدند تا بتوانند روابط همسایگی را در گفت‌و‌گوهایی با اهداف مشخص مستحكم‌تر كنند؛ این بار در تهران، اجلاس سه جانبه تشكیل دادند و بر همین مبنا ، كانون توجهات جهانی قرار گرفتند.
صرفنظر از اهمیت مهمانان حاضر در اجلاس سه جانبه تهران كه در جای خود قابل بررسی و تفسیر است، موضوعات مطرح شده بین سران سه كشور، تاكید بر توسعه و تقویت ظرفیت‌های موجود میان كشورها در حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اقتصادی و نیز ایجاد همگرایی های بیشتر برای خلق فرصت‌هایی جدید در مواجهه با چالش‌های موجود در منطقه نیز بسیار مهم ارزیابی می شود.
از سوی دیگر، حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهوری كشورمان در نشست خبری اجلاس سه جانبه ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان، به یكی از مهمترین راهبردها اشاره كرد؛ موضوع اتصال آسیا به اروپا از مسیر بندرعباس به هلسینكی كه این ترانزیت، از طریق آذربایجان، روسیه و اروپای شرقی و شمالی خواهد بود.
موضوع مهم دیگری كه رئیس جمهوری در این نشست مطرح كرد، گسترش روابط جاده ای و دریایی سه كشور كه از طریق دریای خزر هم مرز هستند، است؛ دریایی كه به عنوان دریای صلح و دوستی برای كشورهای منطقه و همچنین دریای توسعه برای استفاده از ظرفیت های توسعه كشورهای ساحلی شناخته می شود.
بی گمان اتصال بندرعباس در جنوب ایران به هلسینكی در شمال اروپا، جز از طریق توسعه حمل و نقل ریلی ممكن نخواهد بود و در این مسیر، راه آهن قزوین - رشت و به دنبال آن اتصال این خط ریلی از انزلی به شهرستان مرزی آستارا در منتهی الیه غرب استان گیلان و پیوند خط ریلی موسوم به آستارا - آستارا ، زمینه ساز تحقق چشم انداز اشاره شده است.
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در ابتدای سال گذشته بمنظور توسعه همكاری های اقتصادی، به ایجاد ارتباط ریلی دو كشور متعهد شده بودند و جمهوری آذربایجان با احداث هشت و نیم كیلومتر خط ریلی، قطار خود را به مرز ایران در آستارا رساند و ادامه این طرح با امتداد 2 و نیم كیلومتر و بارانداز، در آستارای ایران اجرا می شود. این طرح به عنوان دروازه اقتصادی ایران و اوراسیا خواهد بود و با اتصال خط آهن آستارا - آستارا به مسیر رشت - قزوین، كریدور معروف شمال - جنوب شكل خواهد گرفت.
خط آهن آستارا - آستارا ، اسفندماه پارسال در سفر الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان به تهران، با ورود آزمایشی قطار آذربایجان به ایستگاه آستارا در ایران افتتاح شد و مرحله نهایی ریل گذاری این خط آهن در خاك كشورمان نیز در حال انجام و تكمیل است.
كریدور حمل ونقل بین المللی شمال - جنوب ایران ارتباط كشورهای اروپایی، آسیای میانه، روسیه و منطقه قفقاز را با خلیج فارس و هندوستان فراهم خواهد كرد و بندر آستارا در آن كریدور به عنوان نقطه اتصال خط ریلی ایران و جمهوری آذربایجان، دروازه تجاری ایران با اوراسیا خواهد بود. از سوی دیگر، اجرای راه آهن قزوین - رشت به عنوان بخش دیگری از نقشه راه كریدور شمال - جنوب، در حال پیگیری است و پس از تكمیل، به راه آهن آستارا اتصال می یابد.
قابل ذكر است كه از طریق كریدور حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب به عنوان مسیر اتصال و ارتباط كشورهای حوزه خلیج فارس به دریای خزر، بازه زمانی آمد و شد كشتی های تجاری از هندوستان به آسیای میانه، به طور چشمگیری كاهش می یابد. بر اساس آمارهای اعلام شده، در حال حاضر ، مدت زمان رفت و آمد كشتی های تجاری از هند به آسیای میانه از مسیر مومبای - كانال سوئز - مسكو به طول 16 هزار و 129 كیلومتر، 40 روز است حال اینكه با تكمیل كریدور یادشده، علاوه بر كاهش این مدت زمان به 14 روز، هزینه های حمل و نقل نیز آشكارا كمتر می شود.
از سوی دیگر، نمی توان از دیگر امتیازهای این خط ریلی كه حوزه های گردشگری، تجاری و اقتصادی ایران به طور كلی و استان گیلان به طور خاص را تحت تاثیر مثبت قرار می دهد، چشم پوشید چراكه علاوه بر ترانزیتی بودن محور كریدور شمال - جنوب، این خط آهن مسیری گردشگری و یكی از زیباترین مسیرهای ریلی كشور نیز محسوب می شود.
به بیانی دقیق تر، اتصال خط ریلی قزوین - رشت به آستارا، حلقه ای دیگر از پیوند ایران به حمل و نقل جهانی است كه از این رهگذر، آسیا و خاورمیانه نیز از طریق تهران - رشت - آستارا و باكو در آذربایجان و سپس در روسیه تا مسكو و سن‌پیترزبورگ به اروپای شرقی و شمالی اتصال می یابد و این، گام بلندی است كه اصول آن، در نشست های سه جانبه رئیسان جمهوری ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان استحكام یافته است.
* خبرنگار ایرنا در رشت