موزه مردم شناسی ارومیه، جلوه ای ماندگار از فرهنگ غنی آذربایجان

به گزارش ایرنا از پله های این ساختمان 2 طبقه با معماری سنتی در میدان انقلاب ارومیه كه بالا می روی در نخستین گام نگاهت به درهای چوبی قدیمی گره می خورد؛ پس از گذر از نگهبانی 2 سالن مملو از صنایع دستی و سبك زندگی گذشتگان در طبقه اول پیش رو قرار می گیرد.
درسالن سمت راست به اتاق ادوات سنتی كشاورزی و دامداری منطقه بر می خوری؛ اینجا قدیمی ترین ابزار منطقه همچون گاوآهن، جنجر، پیمانه های مخصوص، داس، سنگ صیقل و غیره مشاهده می شود.
جلوی اتاق كشاورزی مجسمه چوپانی با لباسی موسوم به ' كپنك' به چشم می خورد كه از موی بز و پشم گوسفند بافته شده تا وی را در برابر سرمای استخوان سوز آن روزهای آذربایجان، حفاظت كند.
در این اتاق انواع زنگوله های بزرگ و كوچك، ابزار شیر دوشی، قیچی، پشم زنی، انواع مشك آب، انواع زین، داغ نشان حیوانات و خمیر گیر به نمایش گذاشته شده است
دری از شاخه های درخت بید كه با هنزمندی بافته شده و روزگاری برای جدا كردن محل نگهداری دام ها و محیط خانه مورد استفاده قرار می گرفت نیز در اینجا به نمایش درآمده است.
ابزار سنتی كره گیری از دوغ (یا نهره و تولوخ به زبان آذری) همراه با تندیسی از زنان عشایر و روستایی در حال كار از دیگر جلوه های بخش كشاورزی این موزه است.
در یك اتاق دیگر، زنانی دستار به دست كه گندم را به بلغور تبدیل می كنند تا آذوقه زمستانشان را تامین كنند، جلوه ای از سبك زندگی سنتی مردم این استان را به نمایش گذاشته اند.
جلوه هایی از بازی های بومی به یادگار مانده از گذشته در دیوار سمت راست سالن نیز هر بازدید كننده ای را به گذشته های دور می برد و دنیای بازی هایی نظیر جورابین، 12 دوز، داما و بش داش را به تصویر می كشد.
سالن سمت چپ یكی از زیباترین اتاق های موزه را در خود جای داده است؛ اتاقی كه زنان و مردانی از ایل قره پاپاق، هركی، شاهسون، شكاك و پیكره یك عاشیق پیشكسوت را در خود جای داده است.
چومچه گلین، آثار قلاب دوزی، درخت نذری، ماهوت بافی و كتاب های قدیمی ادعیه نیز در اتاق دیگر این سالن حكایت مردم و زندگی ساده این سرزمین را بیان می كند.
سالن سمت چپ در طبقه اول موزه نیز جلوه هایی از سبك زندگی مردم در فصل سرماست و به داخل اتاق كه وارد می شوی كنار كرسی زنان و مردان با لباس های محلی نشسته اند و آن طرف تر سماور ذغالی در حال جوشیدن است و استكان های گل دار آبی رنگ جلوی سماور صف كشیده اند.
گهواره و روروئك (وروره) چوبی یا به زبان آذری (بشیه) نیز در یكی از اتاق های این طبقه به چشم می خورد؛ توری زیبایی نیز روی آن انداخته شده و گویی كودكی در داخل آن به خوابی عمیق فرو رفته است.
آن طرف تر رادیوی قدیمی و چپق‌هایی روی دیوار حكایت از زندگی ساده و بی زرق و برق این سرزمین می كند و گویی هركدام حرفی برای گفتن دارد؛ به نظر می رسد به گذشته های دورتر رفته ای و با پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها همنشین شده ای. نگاهت در نگاه زنان و مردان آذری كه لباس خوش رنگ به تن كرده اند، گره می خورد و دوست داری ساعت ها با آنان هم صحبت شوی.
یكی دیگر از اتاق های این موزه تاریخچه عكاسی در ارومیه را بازگو می كند و دوربین های قدیمی را با هزاران خاطره از جای جای این استان در این اتاق به نمایش گذاشته شده است.
در اتاقی دیگر اسلحه هایی از دوران گذشته همانند تپانچه های آمریكایی و روسی در شكل های مختلف به نمایش گذاشته شده است؛ از این طبقه به بعد باید به طبقه بالا بروی و قدم در پله هایی با نرده های چوبی قدیمی و زیبا بگذاری.
نخستین نگاه در طبقه دوم این موزه به تاریخچه عینك سازی این سرزمین و به ویژه ارومیه گره می خورد و وارد سالن كه می شوی، عینك هایی با چهارچوب های ضخیم و در عین حال زیبا شما را به خود می خواند؛ عینك هایی كه برخی از آنها اهدایی مردم است.
دستگاه های ساخت عدسی در این سالن هر بازدیدكننده ای را به یاد ساخت نخستین عینك در ارومیه می اندازد و علاوه بر این تصاویر نخستین عینك سازان این شهر و مغازه هایشان بر دیوار این سالن نصب شده است.
از سبك و سیاق عینك سازی در ارومیه كه بگذری به اتاقی می رسی كه زیورآلات مختلفی را در پشت ویترین ها جای داده است؛ گردنبند، گوشواره، انگشترهایی با نگین فیروزه ای و دستبندهایی با نگین عقیق متعلق به دوره قاجار در این اتاق به چشم می خورد.
اتاق ساعت‌های قدیمی مچی و جیبی این موزه نیز دیدنی و قدیمی ترین ساعت آن مربوط به 1970 میلادی است؛ اتاقی كه ساعت های جیبی طلایی فرانسوی، روسی و مهمتر از همه ساعت مربوط به مسجد سردار ارومیه با تاریخ ساخت 1913 میلادی را در خود جای داده است.
وسایل توزین و اندازه گیری قدیمی شامل وزنه های كیل وانكه (واحد شمارش وزن قبل از كیلو)، ترازوهای شاهین دار، انواع چرتكه، سنگ‌های توزین زعفران و سنگ‌های قیمتی، ترازوهای كفه ای در یكی دیگر از اتاق های این طبقه از موزه جا خوش كرده است.
پیه سوزها، فانوس‌ها و چراغ‌های نفت سوز دو و سه فیتیله نیز اتاق روشنایی را زینت داده و بدنه برخی از آنها منقش به گل و بوته است و با رنگ های صورتی و فیروزه ای در اتاق روشنایی حكایت روزگاری را می كند كه خبری از زندگی مدرن امروزی نبود.
پس از گذر از این اتاق ها، اتاق دیگری نیز قرآن های قدیمی با دست نوشته های متعدد را در خود جای داده است كه گنجینه ای از كلام وحی و جلوه ای از دینداری ملت این سرزمین است.
به گفته رئیس موزه مردم شناسی ارومیه، محل این موزه در سال 1315 هجری شمسی نظمیه بوده و در سال 1385 هجری شمسی خریداری شده و در سال 1392 هجری شمسی مرمت شده است.
سیروس اكبرزاده با تاكید بر اینكه موزه مردم شناسی ارومیه جزو برترین موزه های كشور است، افزود: در این موزه 500 قلم اشیا مربوط به فرهنگ، آداب و رسوم و ابزار كشاورزی و دامداری این دیار نگهداری می شود.
وی معتقد است كه نبود فضای كافی اجازه نمی دهد تا بر اشیای موزه اضافه شوده اما هر ساله برای تنوع بخشی به موزه، اشیا عوض می شود و اشیای دیگری در معرض دید علاقه مندان قرار می گیرد.
وی راه اندازی بخش مربوط به نسخ و اسناد را از برنامه های آتی موزه بیان كرد و افزود: با فراهم شدن شرایط این بخش راه اندازی می شود و همچنین با توسعه فضای موزه بخشی نیز به صنعت تنورسازی و نحوه پخت نان توسط زنان اختصاص می یابد.
وی دانشجویان، دانش آموزان، محققان و پژوهشگران را بیشترین بازدیدكنندگان این موزه برشمرد و اظهار كرد: این موزه از اواسط اسفند تا 13 فروردین شاهد بیشترین بازدید علاقه مندان است.
اكبرزاده به راه اندازی بازارچه ای در محوطه موزه اشاره كرد و ادامه داد: در این بازارچه صنایع دستی اصیل با قیمتی مناسب به فروش می رسد.
حسین امامی، معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی نیز ساختمان موزه مردم شناسی ارومیه را از جمله اماكن تاریخی این منطقه بر شمرد و گفت: این موزه در نیمه نخست سال جاری بیشترین بازدیدكننده خارجی را داشته است.
به گزارش ایرنا، عمارت شهربانی ارومیه (ساختمان موزه مردم شناسی) در سال 1307 هجری شمسی به منظور استفاده نظامی و اداری به دستور رضاشاه در مركز شهر و در میدان توپخانه ساخته شد و معمار آن مشهدی 'محمد حسین' معمار معروف به ملا اوستا بود.
این عمارت (موزه مردم شناسی ارومیه) در تاریخ 22 تیر 1379 هجری شمسی با شماره 2761 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
8135 /3072
** گزارش از: شهین بیدادرس ** انتشاردهنده: علیرضا فولادی