در این میان رادیو قرآن در برنامه ای كوتاه ضمن معرفی برخی ستارگان مداحی و ستایشگری بدنبال ترویج فرهنگ برخی مداحانی بود كه عمری را با افتخار به مداحی خاندان عصمت و طهارت(ع) پرداختند و به همین منظور برنامه ای كوتاه به نام «تكیه» را در دل برنامه صبحگاهی مهر تابان پخش كرد تا عزاداران و علاقه مندان به حوزه مداحی اهل بیت(ع) با ویژگی های برترین مداحان سنتی خوان سده اخیر كشورمان آشنا شوند، مداحانی كه صدای گرمشان هنوز در هیات های عزاداری و كوچه و خیابان ها و حتی در پیاده روی اربعین از نجف تا كربلا مرهمی بر دل های عزادار حسینی و التیام بخش مصیبت های عاشورایی است.
احمد ابوالقاسمی مدیر رادیو قرآن برنامه «تكیه» را یكی از دلنشین ترین برنامه های این رادیو دانست كه خود نیز از مشتریان پر و پا قرص آن بود و بازخورد این برنامه را نیز در میان شنوندگان رادیو قرآن خیلی خوب ارزیابی كرد.
وی به عنوان نمونه از برنامه ای كه به معرفی محمود كریمی اختصاص داشت، یاد كرد كه بسیاری از مردم شاید ندانند كه این مداح اهل بیت(ع) از زمان كودكی كه بر روی پای مرحوم كافی می نشسته، به مداحی پرداخته و پس از چهل سال اینك به عنوان یك مداح سرشناس معرفی می شود.
ابوالقاسمی از لحن گیرا و جذاب مهدی سلیمی فرزند استاد عباس سلیمی به عنوان كارشناس این برنامه به عنوان یكی دیگر از ویژگی های برنامه «تكیه» یاد كرد و به خبرنگار معارف ایرنا گفت كه دست اندركاران این برنامه كارهای تحقیقی و عمیقی را برای هرچه بهتر اجرا شدن آن انجام داده اند تا بتوانند به بهترین شكل پیشكسوتان مداحی كشور را معرفی كنند.
اگر شما هم این برنامه را گوش كرده باشید، سخنان مدیر رادیو قرآن را تایید می كنید. یعنی از تیتراژ ابتدایی برنامه «تكیه» گرفته كه شعر «ذكر من و ذكر شما یا حسین. ذكر زمین، ذكر سما یا حسین. ذكر همه اهل ولا یا حسین» با آهنگی زیبا اجرا می شود تا پخش قسمت هایی از سوز و گداز و مداحی هایی كه در هر روز به معرفی آنان پرداخته می شود، نشانگر سلیقه و تلاش تهیه كنندگان این برنامه بود.
از آنجا كه بسیاری از ویژگی های مداحان معرفی شده در برنامه «تكیه» برای علاقه مندان به ویژه جوانان تازگی دارد، در این گزارش با مروری بر این برنامه ها بر اساس مدت نوكری این مداحان و عمر شریفشان به مهمترین ویژگی های اخلاقی و حرفه ای آنان می پردازیم.
** اكبر ناظم، الگویی خاص در مداحی
او یكی از اسطوره های مداحی ایران است كه برای اولین بار نام قنات آباد را بر سر زبان‌ها انداخت. قنات آباد از محله های قدیمی تهران است كه بسیاری از پیرغلامان هنوز نامشان به نیكی می درخشد. در اوایل قرن اخیر جوانان این محل تصمیم به تاسیس هیئتی می‌گیرند كه بعدها نوباوگان قنات آباد یا نوباوگان حسینی نام می گیرد و زمانی كه این هیات شكل گرفت، مردی به نام اكبر مرشد به عنوان نظم دهنده و میاندار هیئت انتخاب می‌شود.
صحبت از یكی از دلسوختگان سالار شهیدان و پیرغلام عاشق یعنی حاج اكبر ناظم است. وی در سال 1288 هجری شمسی و در روز اول ماه رجب در قنات آباد تهران متولد شد و نزد مادرش كه حافظ قرآن بود، درس عشق و ارادت به آستان اهل بیت(ع) را فرا گرفت.
او در سنین جوانی در مراسم چهارپایه خوانی در بازار تهران به روی چهارپایه ای می رفت و با صدای بلند نوحه می خواند و صدای پر شور جمعیت نیز او را همراهی می كرد.
محرم دهه های 40 و 50 تهران از محله قنات آباد تا بازار كفاش ها شاهد حضور جمعیت عظیمی از عزاداران حسینی بود كه ذاكر آنها ابتدا وضو می‌ساخت و با چهره نورانی، پاهای برهنه، اشك های جاری از دیدگان گل بر سر و رویش می مالید و دست هایش همیشه زودتر از دیگر عزاداران بر سینه می‌نشست.
بهره‌گیری از احساسات پاك نشات گرفته از صداقت رفتار و گفتار به جای استفاده از سبك های ریتمیك، صوتی دلنشین را حتی پس از چهار دهه از درگذشت این ذاكر دریادها به یادگار گذاشته است، به ویژه دو دمه های معروف ایام محرم همچون «امشبی را شه دین در حرمش مهمان است، مكن ای صبح طلوع. عصر فردا بدنش زیر سم اسبان است، مكن ای صبح طلوع»
اینگونه است كه مداحان امروزی نیز اكبر ناظم را به عنوان الگویی خاص در مداحی می‌شناسند و از خلوص نیت او درس گرفته و با مرور زندگی او و با شنیدن نواهای بی نظیرش از او بهره می‌گیرند.
ماجرای شفا گرفتن دختر حاج اكبر ناظم در روز تاسوعا و بسیاری از عنایاتی كه سیدالشهدا(ع) به او داشت، نشان از صفای قلب و زلالی باطن وی دارد.
این پیرغلام عاشق سرانجام در سال 1363 و در ماه رجب در سن 75 سالگی به دیدار مولایش شتافت و در بهشت زهرای تهران به خاك سپرده شد.
** شاه حسین بهاری، مداحی با نغمه های سوزناك
به قول دوستانش در و دیوار نیز با روضه هایش گریه می‌كردند. او پیرغلام حضرت سید الشهدا(ع) مرحوم شاه حسین بهاری بود كه در سال 1301 شمسی در تهران متولد شد.
او از دوران طفولیت به نوحه خوانی علاقه داشت و مدتی در مكتب حاج مرزوق حائری كسب فیض كرد. بهاری در كنار تلمذ نزد مداحان بزرگ تهران قدیم، تحصیلات روز را نیز فرا گرفت و ضمن تسلط به زبان های عربی و فرانسه مدتی در بازار میوه و تره بار به عنوان حسابداری امین مشغول به كار شد. البته سال‌های بعد شغل اصلی او مدیریت یك كاروان زیارتی بود.
هیئت های بنی فاطمه، محبان الزهراء، صنف كفاش ها و پیرعطاء نغمه های سوزناك شاه حسین بهاری را در تاریخ ثبت كرده‌اند؛ روضه هایی كه بر اساس واقعیات و به دور از تحریفات و البته با چاشنی حال خوش و صفای باطن مداح آن بود. او هر چند علاقه زیادی به خواندن روضه های حضرت جوادالائمه(ع) داشت ولی نوحه ماندگار وداع او هنوز در خاطره‌ها باقی است كه اینگونه می خواند «كس ندیده در عالم این چنین گرفتاری، شه رود به میدان و من كنم جلوداری، كشته شد اگر شاها عباس علمدارت، من به راه عباست، می كنم علمداری»
در روز نیمه شعبان سال 1362 هجری شمسی شاه حسین بهاری در هیئت حضرت قائم(عج) روضه متفاوتی با ایام شعبانیه خواند.
در آن روز داستان بازگشت ذوالجناح از قتلگاه را با شور و حال عجیبی خواند و مجلس را منقلب ساخت و فردای آن روز، برخلاف معمول شاه حسین بهاری نزدیك ظهر به منزل آمده و جایش را رو به قبله پهن می كند و چند دقیقه بعد نیز هرچه او را صدا زدند، پاسخی دریافت نكردند. این پیرغلام عاشق در جوار حضرت شیخ صدوق در شهرری به خاك سپرده شد و به دیدار ارباب و مولایش شتافت.
** سیدمحمد كوثری، مداحی كه از افراد بی بضاعت دستگیری می كرد
او ذاكری است كه اخلاص و سوز صدایش با عبارت «یا رحمت الله الواسعه و یا باب نجات الامه» همچنان در خاطره‌ها باقی است و همه ما نغمه های عاشورایی مرحوم حجت الاسلام كوثری در محضر حضرت امام(ره) را كه با این مطلع شروع می شد را به خاطر داریم.
سید محمد كوثری در سال 1307 هجری شمسی در شهر قم متولد شد و از 18 سالگی در قالب ذاكر اهل بیت(ع) به مدت نیم قرن به تبلیغات معارف دینی پرداخت.
پدرش مرحوم حاج سیدعلی اكبر كوثری از وعاظ شریف قم بود كه حضرت امام(ره) احترام خاصی برای ایشان قائل بود تا حدی كه وقتی او به محضر امام می رسید، امام خمینی(ره) به احترامش تمام قد می ایستادند.
سید محمد سالها نزد اساتید حوزه علمیه زانوی تلمذ زده و دروس حوزوی را فرا گرفت و تا آخرین لحظات عمر از مطالعه معارف دینی دست برنداشت. او سال ها افتخار روضه خوانی در حرم اهل بیت در ایران و عراق و نیز در جمع مراجع بزرگ شیعه را داشته و همواره مجالس او بر محور روضه های ناب سنتی برگرفته از سبك های اصیل، اشعار پر مغز و حال خوش نشات گرفته از صفای قلب و خلوص نیت او قرار داشت.
از آیت الله تبریزی نقل شده كه فرموده بودند «مرحوم كوثری به روضه ای كه می خواند، اعتقاد داشت» و از ویژگی های ناب كوثری می‌توان به اخلاص كم نظیر، اهتمام به مسائل شرعی و اخلاقی، ساده زیستی، دستگیری از افراد بی بضاعت، ارادت ویژه به والدین و علاقه شدید قلبی به ائمه معصومین اشاره كرد.
كوثری سالها در حسینیه جماران و در محضر امام راحل به اجرای برنامه پرداخت. روزی از ایشان خواستند تا خاطره ای از سال‌های همراهی خود با امام خمینی(ره) نقل كند و او گفت: وقتی حاج مصطفی خمینی به شهادت رسید، حجت الاسلام شهاب الدین اشراقی به من گفت كه امام در این چند روز اصلاً گریه نكرده و چون با صدای تو آشناست، روضه ای بخوان شاید افاقه كند. من خدمت امام شرفیاب شدم و آنچه توانستم درباره حاج مصطفی خواندم ولی اثری از گریه در امام مشاهده نكردم تا اینكه گفتم آقاجان شما الان داغ دل امام حسین را بهتر درك می كنید و تا شروع به خواندن روضه حضرت علی اكبر كردم، آن چنان ایشان گریه كردند كه شانه هایشان به شدت به حركت افتاد.
مرحوم كوثری همواره زیر لب این بیت را زمزمه می كرد «كجا ارباب ما فردا گذارد، غلام او در آتش پاگذارد» او در سوم مهر سال 77 و در هفتاد سالگی دعوت حق را لبیك گفت و در جوار كریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه(س) به خاك سپرده شد.
** حاج محمد علامه، مداحی با خاطرات 60 ساله
حاج محمد علامه مداحی بود كه علاوه بر نوحه خوانی، شاعر و نویسنده قابلی بود. او در سال 1304 در محله دروازه دولاب تهران به دنیا آمد و از سال 1317 به مداحی پرداخت و مروج مكتب حاج مرزوق طاهری معروف به حاج مرزوق عرب بود.
مرحوم علامه یكی از مداحانی بود كه ابتدا خود می سوخت و گریه می كرد و سپس اشك از دیده عزاداران جاری می‌شد. سبك خواندن او بسیار ساده و بی تكلف و تقریباً خالی از تحریر و چهچه زدن بود. بسیاری از شعرهای علامه توسط خود او سروده شده بود.
همین ویژگی ها باعث شد تا مرحوم شیخ احمد كافی از او دعوت كند تا در جمع طلاب جوان در نجف اشرف مداحی كند و این آشنایی سرآغاز رفاقت چندین ساله مرحوم علامه با یكی از مشهورترین وعاظ آن دوره از كشور شد و لذا مرحوم علامه و شیخ احمد كافی سالها در تهران و شهرستان ها در كنار هم به اجرای برنامه های مذهبی پرداختند.
مرحوم علامه خاطرات خود را با عنوان 60 سال خدمتگزاری به رشته تحریر درآورد كه این كتاب یك سال پس از رحلت او منتشر شد.
هیئت های پیرعطا، صنف بزازان تهران، مكتب القران، فاطمیون و بنی فاطمه سالها شاهد حضور مداحی دل سوخته ای بودند كه همواره با ظاهری ساده و چهره ای نورانی و اخلاق بسیار نیكو روی پله اول منبر می نشست و تمام وجودش مصداق این تك بیت بود كه «نوحه آن نیست كه با گریه تو گریه كنند، نوحه آن است كه خود ماه محرم باشی».
سرانجام این مداح با اخلاص در فروردین سال 80 جان به جان آفرین تسلیم كرد و پیكرش در باغ توتی در جوار سیدالكریم به خاك سپرده شد.
** احمد شمشیری، مداحی با اشعار استخوان دار
اگر قرار باشد 10 نفر مداح برتر سنتی خوان قرن حاضر را نام ببریم حتماً نام احمد شمشیری در میان آنها خواهد بود. احمد شمشیرگران معروف به احمد شمشیری در سال 1307 شمسی در محله گذر لوطی صالح تهران متولد شد. از نوجوانی در محضر شاعرانی چون مشفق كاشانی، علی اكبر خوشدل تهرانی و هادی رنجی تلمذ كرد و بر همین اساس بود كه هم شعرشناس خوبی بود و هم شاعری چیره دست اما وجه تمایز او با سایر مداحان همعصرش، قدرت حافظه وی در حفظ اشعار مذهبی بود. چون تقریبا كسی را نمی توان پیدا كرد كه همپای او شعر حفظ كرده باشد.
او حدود 20 سال با محمدحسین صغیر اصفهانی مانوس بود و حاصل این انس منتج به ثبت تمام اشعار دیوان این شاعر بزرگ آیینی در حافظه اش شد.
سبك روضه خوانی او كه برگرفته از سوز و حال لطیف درونی و خلوص نیت این ذاكر دوست داشتنی بود، باعث جذب بسیاری از جوانان آن دوران شد. قدرت حافظه او در یادگیری و اجرای قصاید مذهبی مختلف نزد دوستانش زبانزد بود، به طوری كه همواره اشعارش را از حفظ می‌خواند و حتی یك بار هم اتفاق نیافتاد كه حاج احمد شمشیری یك شعر را دو مرتبه در یك هیات بخواند.
نقل است كه حاج احمد هیچ وقت عمر خود را به بطالت نمی‌گذراند و از هر فرصتی برای حفظ كردن اشعار مذهبی استفاده می‌كرد، اشعاری كه مستند بودند و واقعیت داشتند و به قول خودش «اشعار استخوان دار» بودند.
این پیرغلام آستان حسینی در مرداد ماه سال 70 چشم از جهان فروبست و در جوار حضرت شیخ صدوق در شهرری به خاك سپرده شد و همسر باوفایش نیز كمتر از 24 ساعت پس از مراسم خاكسپاری او به حاج احمد پیوست.
** سلیم موذن زاده، مداحی كه دو هزار قطعه را به زبان های تركی و فارسی و عربی خواند
یكی از ماندگارترین مداحان ایران مرحوم استاد سلیم موذن زاده اردبیلی است. او در مهر ماه 1315 شمسی در شهر اردبیل متولد شد و از كودكی به همراه برادرش حاج رحیم در محضر میرزا عزیز زانوی تلمذ زد و در مكتب او به علاوه تحصیل علم، درس ادب و ایمان آموخت و میرزا عزیز به مرور زمان درس آواز را نیز به سلیم آموزش داد.
او در طول عمرش بیش از دو هزار قطعه مداحی را به زبان های تركی، فارسی و عربی از خود به یادگار گذاشته و اجراهای متعددی نیز در خارج از مرزهای ایران به ویژه در كشور آذربایجان در ماه‌های محرم و صفر داشته تا از این طریق نیز مروج و مبلغ فرهنگ عاشورا در دیگر نقاط جهان باشد.
پدرش اولین موذن رادیو ایران بود و این مداح اهل بیت(ع) همواره در مورد پدرش تواضع می كرد و می گفت «صدای من در مقایسه با صدای پدرم همچون قطره ای در مقابل دریاست».
استاد سلیم موذن زاده علاوه بر حفظ روش های قدیمی و سنتی در اجرای نوحه، سبك های جدید و با اصالتی را نیز ابداع كرد كه هر شنونده ای را مجذوب می ساخت و شاهد این مطلب، منقلب شدن مخاطبان فارسی زبان است كه اطلاع ناچیزی از زبان تركی دارند ولی به هنگام شنیدن نوحه های آذری مرحوم سلیم می گریستند.
او همواره فردی ساده‌زیست، متواضع و مردم دار بود و به طور متوسط هر روز پنج ساعت را صرف مداحی می‌كرد و همواره می‌گفت حنجره من وقف امام حسین(ع) است و او از معدود افرادی بود كه بالای سن 75 سالگی در گام بالا نوحه می خواند.
وی نوحه «خداحافظ ای آنام باجی» را دوست داشتنی ترین اثری دانسته كه برای امام حسین(ع) خوانده است و مردم ایران هیچگاه نوحه «زینب زینب» او را از یاد نمی برند.
سلیم موذن زاده اردبیلی در آذر سال 95 و در سن 80 سالگی به دیدار سالار شهیدان شتافت و آثار ارزشمند و ماندگاری در رثای اهل بیت از خود به یادگار گذاشت.
** «بخشو»، مداحی كه آیین عزاداری بوشهر را به طور كامل دگرگون ساخت
مرحوم جهانبخش كردی زاده معروف به «بخشو» در سال 1315 هجری شمسی در بوشهر متولد شد. از همان دوران جوانی كه به همراه پدرش در مساجد و مراسم های سنتی بوشهر حضور پیدا می‌كرد به مداحی برای سیدالشهدا علاقه مند شد. جنس صدای گیرا و دلنشین او كم كم باعث شد تا نه تنها مردم خونگرم بوشهر بلكه علاقمندان و مشتاقانی از استان‌های فارس و خوزستان نیز در مجالس روضه خوانی شركت كنند.
از نكات برجسته اجرای مرحوم بخشو حجم صدا و گیرایی نوایش بود كه به جرات می توان گفت نقص دستگاه های صوتی آن دوران را نیز مرتفع می ساخت.
عشق و علاقه وافر او به عصمت و طهارت باعث شد تا پیشنهادهای وسوسه انگیز آن زمان در كسوت خوانندگی موسیقی غیر مذهبی را با قاطعیت رد كند و حتی دعوت رسمی رادیو تلویزیون قبل از انقلاب را نیز در این زمینه نپذیرفت.
در دهه 40 شمسی آموزش صوت دلنشین این مداح سیه چهره باعث شد تا یكی از كارگردانان مطرح سینما مستندی به نام اربعین بسازد و در آن بخش هایی از سینه زنی مراسم اربعین در محلات بوشهر با اجرای مرحوم بخشو را به تصویر بكشد.
اجرا های بی نقص بخشو كه برگرفته از پاكی ذات و صفای قلب او بود، باعث شد تا نظر بسیاری از مردم به آیین های عزاداری سالار شهیدان در بوشهر جلب گردد. سرانجام مرحوم بخشو آخرین اجرای خود را در سال 1356 در حرم مطهر امام رضا(ع) انجام داد و در راه بازگشت به بوشهر به دلیل عارضه قلبی در میانه راه دعوت حق را لبیك گفت.
تشییع پیكر این مداح بااخلاص اهل بیت(ع) با حضور خیل عظیم مردم و علاقمندان او با شكوه خاصی برگزار شد و پیكر پاكش در جوار امامزاده باقر(ع) در شهر بوشهر آرام گرفت.
** احمد دلجو، مداحی كه اخلاصش همچنان گرمی بخش تار و پود هیات هاست
ذاكران سنتی را نه به صدا و نه به سبك و نه به مقام و ظاهر خاص بلكه به اخلاص و ادب نسبت به اهل بیت می شناسند و هر كسی كه در این وادی مخلص تر باشد، نزد مردم نیز دارای موقعیتی رفیع تر است.
یكی از مخلص ترین ذاكران قدیم تهران حاج احمد دلجوست. او در سال 1326 در خیابان خراسان تهران دیده به جهان گشود و سالها در نزد پدر خویش شاگردی كرد. در جوانی افتخار دامادی حاج محمد علامه نصیبش شد و از محضر وی در زمینه نوحه خوانی و فراگیری سبك‌های قدیمی و اصیل روضه خوانی كسب فیض نمود.
از معروفترین چهارپایه خوانان تهران می توان به حاج اكبر ناظم و حاج حسین بهاری اشاره كرد ولی دلجو با اخلاص مثال‌زدنی در دهه 50 شمسی یكی از ماندگار ترین نوحه های تاریخ مداحی ایران را بر بالای همان چهار پایه های ساده تهران این‌چنین خواند «همه جا كربلا، همه جا نینوا، تو حسین منی، نور عین منی» و از آنجا بود كه مردم، حاج احمد دلجو را به نام حاج احمد همه جا كربلا صدا می‌زدند.
او از موسسان هیئت نوجوانان چهارراه عارف تهران بود كه بعدها به هیئت پیروان حضرت مهدی تغییر نام یافت و برای او فرقی نمی‌كرد كه چند نفر در هیئت حضور دارند و یا چه كسانی مستمع نوای او هستند.
یكی از رفقای او نقل می كند: روزی حاج احمد را به هیئت سجادیه تهران در میدان هرندی دعوت كردند، با هم پیاده راهی هیات شدیم و در مسیر چند كودك خردسال حاج احمد را شناختند و گوشه كت او را گرفتند و از او خواستند برای آنها نوحه بخواند. دلجو با كمال میل قبول كرد و دید كه این كودكان در كنار دیوار، چادر مشكی مادرشان را به عنوان پرچم هیئت برافراشتند و چند استكان چایی هم برای پذیرایی از مهمانان آماده كردند. حاج احمد تاملی نكرد و فوری بالای سكوی كنار دیوار رفت و با صدای بلند نوحه همه جا كربلا همه جا نینوا را خواند و دقایقی نگذشت كه سیل عظیم جمعیت در كنار خیابان بر سر و سینه خود می زدند.
اخلاص احمد دلجو باعث شده تا پس از گذشت سال ها نه تنها گریه كنان عاشورا بلكه تار و پود بیرق هیئت ها نیز گرم نجوای نوحه ای باشند كه او از خود به یادگار گذاشته است. این مداح اهل بیت در تیرماه سال 79 و در سن 53 سالگی چشم از جهان فروبست و در صحن باغ توتی در جوار حضرت عبدالعظیم حسنی به خاك سپرده شد.
** محمدعلی كریمخانی، مداحی كه دستمزدش را فقط از امام رضا(ع) می خواهد
محمدعلی كریمخانی مداحی است كه سالها نوای عرض ارادت او به آستان شمس الشموس علی بن موسی الرضا(ع) به جان و دل ارادتمندان امام رئوف، عشق و صفایی تازه می‌بخشد به ویژه با نوای «آمدم ای شاه پناهم بده»
كریمخانی در سال 1329 در قزوین به دنیا آمد و بیش از 60 سال افتخار مداحی و عرض ارادت به خاندان اهل بیت را داشته است.
وی در سال 1389 قطعه ماندگار «آمدم ای شاه پناهم» بده یا همان اثر معروف «قطعه ای از بهشت» را در سن 60 سالگی از خود به یادگار گذاشت و چند سال بعد نیز قطعه ماندگار «حسین آرام جانم» با نام «نجوای عاشورایی» را اجرا كرد كه مورد استقبال بی نظیر ارادتمندان به حضرت سیدالشهدا علیه السلام قرار گرفت و همین دو اثر كافی است كه ثابت شود فقط صدای استاد كریمخانی نیست كه او را ماندگار كرده بلكه شور و حال وصف ناپذیر او و عشق بی حد و مرز به اهل بیت است كه صدای او را همیشه در خاطره علاقه مندان ماندگار نموده است.
كریمخانی آثار متعددی در زمینه عزاداری محرم به زبان‌های فارسی، تركی و عربی اجرا كرده كه بعضی از آنها از صدا و سیما نیز پخش می گردد.
وقتی از كریمخانی سوال شد كه بابت اجرای قطعه ای از بهشت چقدر دستمزد گرفته ای پاسخ داد «این اجرا را نذر امام رضا(ع) كردم و امید دارم كه خود آقا به من صله دهند».
سوال شد كه دوست دارید چه صله ای دریافت كنید و كریمخانی گفت «به وقت مرگم، حضرت بر بالینم حاضر شوند».
** منصور ارضی، مداحی كه مداحان، مدال شاگردی او را با افتخار به سینه می زنند
او را كه هم محلی جهان پهلوان تختی بود، به عنوان پدر مداحی بعد از انقلاب می‌شناسند. حاج منصور ارضی در سال 1332 در محله خانی آباد تهران متولد شد. در نوجوانی به همراه عمویش حاج حسن ارضی در مراسم های مذهبی به ویژه دعای كمیل امامزاده قاسم و مراسم شب های جمعه حرم حضرت عبدالعظیم شركت می‌كرد.
از استادان او می‌توان به شیخ محمود نجفی، مرحوم سراج و شیخ محمود تحریری اشاره كرد. این مداح دلسوخته با پیروزی انقلاب اسلامی عمدتاً با مداحی های هدفمند و مرتبط با انقلاب به ایجاد انگیزه بین مردم و جوانان پرداخت و با شروع جنگ تحمیلی در كنار دیگر جوانان غیرتمند ایران اسلامی در جبهه‌های حق علیه باطل شركت كرد.
خاطرات حضور موثر او در جبهه ها و اجرای مراسم‌های معنوی مختلف در دو كوهه و دیگر نقاط مرزی غرب كشور هنوز هم در اذهان علاقه‌مندان و دوستداران او باقی است.
بعد از جنگ نیز دست از تلاش و مجاهدت در جبهه های فرهنگی بر نداشت. بسیاری از مداحان نسل جدید همچون سعید حدادیان، حسین سازور، محمود كریمی، محمدرضا طاهری و بسیاری دیگر، افتخار می‌كنند كه خود را شاگرد حاج منصور ارضی بدانند.
یكی از ماندگارترین اجراهای این ذاكر قطعه زیبای «مدینه شهر پیغمبر» بود كه در موسم حج پشت دیوارهای بقیع از خود به یادگار گذاشته است.
ارزی را همواره با صراحت لهجه، استفاده از سبك های سنتی قدیمی و دوری از حركت ها و ریتم های سبك در مداحی می شناسند. او به شدت مخالف استفاده از آلات موسیقی در هنگام عزاداری برای سالار شهیدان است. به گفته او مداح باید خودش، هم ساز باشد و هم سوز.
غیر از مسجد ارك تهران كه سال هاست پاتوق پامنبری های حاج منصور شده، حسینیه صنف لباس فروشان تهران و حسینیه مرحوم چمنی هم از سوز صدای او بهره مند هستند. البته مسجد جامع حرم حضرت عبدالعظیم سال هاست كه در شب های جمعه و چند ساعت قبل از اذان صبح میزبان خیل مشتاقانی است كه به قصد زیارت سیدالكریم و شنیدن دعای كمیل با صدای حاج منصور ارضی به شهرری می روند.
** غلامعلی رجبی، مداحی كه به بالاترین افتخار زندگی دست پیدا كرد
شهید غلامعلی رجبی در سال 1333 هجری شمسی در تهران متولد شد و از دوران طفولیت در محضر پدرش درس ادب و اخلاق آموخت و به توصیه ایشان از سنین نوجوانی به مداحی اهل بیت علیهم السلام پرداخت.
استعداد ذاتی در حفظ اشعار و سوز صدای او باعث شد تا خیلی زود نام خود را بر سر زبان‌ها بیاندازد. شهید رجبی با انتخاب شغل شریف معلمی راه پدر را در پیش گرفت و در مدت كوتاه عمر خود توانست تأثیرات زیادی بر شاگردان جوان خود بگذارد و آنچه شهید رجبی را در میان اهالی محل و هم هیئتی ها، دوست داشتنی نشان می‌داد حسن خلق، خلوص نیت و مردم داری بود.
با شروع جنگ تحمیلی او نیز همچون دیگر جوانان در جبهه‌های حق علیه باطل حضور فعال داشت و در طول دوران دفاع مقدس شنیدن زیارت عاشورا و نوحه های كربلایی با صدای او دل های رزمندگان اسلام را جلا می داد.
سرانجام در پنجم مرداد 1367 و در عملیات مرصاد شهید غلامعلی رجبی توسط گروهك منافقین به شهادت رسید و در 34سالگی به دیدار مولایش امام حسین علیه السلام شتافت.
** صادق آهنگران، مداحی كه یك لشكر را به هیات تبدیل می كرد
خاطرات هشت سال دفاع مقدس و مجاهدت جوانان با غیرت ایران زمین با صدای مداحی عجین شده كه در طی این سالها شور حسینی را در دل ها می انداخت و به یكباره یك لشكر را تبدیل به هیئت سینه زنی می كرد.
شعرهای ماندگار «هیهات منا الذله» و «ای لشكر صاحب زمان، آماده باش آماده باش» هنوز در اذهان مردم به نیكی یاد می‌شود.
صحبت از حاج صادق آهنگری معروف به آهنگران است، مداحی كه خاطرات زیادی با نوای او در جبهه ها داریم. او متولد شهر اهواز در سال 1334 است و در نوجوانی هیئت حضرت علی اصغر اهواز را تاسیس كرد.
هنوز 24 سال نداشت كه جنگ تحمیلی در گرفت و او چون در اوایل انقلاب به سپاه پاسداران پیوسته بود، توفیق یارش شد و هشت سال تمام در جبهه‌ها حضور چشمگیری داشت و كمتر كسی وجود دارد كه با شنیدن صدایش ناخودآگاه به یاد شب های عملیات و شهدای دفاع مقدس نیافتد.
طنین صدایش تار و پود خاطرات روزهای جنگ را به هم تنیده است و اگرچه هنوز هم از صدای این ذاكر اهل بیت بهره‌مند می‌شویم اما اوج كارهای او به دوران دفاع مقدس برمی‌گردد. زمزمه دعاهای كمیل و توسل و ندبه و قرائت زیارت عاشورا در كنار مردان بی ادعایی كه به درجه رفیع شهادت نائل آمدند، او را در خاطره ها ماندگار كرده است.
ربع قرن پس از پایان جنگ تحمیلی كتاب خاطرات او با عنوان كتاب آهنگران به چاپ رسید كه مورد استقبال كم نظیر مردم واقع شد، به طوری كه طی یك هفته چاپ اول این كتاب به طور كامل به فروش رسید.
** حسین فخری، مداحی كه حنجره مجروحش را وقف امام حسین(ع) كرد
آیین‌های عزاداری سالار شهیدان در جنوب ایران سال هاست كه با صدای امثال مرحوم بخشو یا مرحوم ناخدا گرفته تا آهنگران و كویتی پور عجین شده ولی سبك خواندن یك مداح جوان از اوایل دهه 70 باب جدیدی را در خطه زرخیز جنوب ایران گشود.
مداحی كه در عین شهرت، گمنام نیز هست و این گمنامی به دلیل حجب و حیای ذاتی اوست. حاج حسین فخری در سال 1342 چشم به جهان گشود و سالها در محضر پدر كه از مداحان خوشنام خرمشهر بود، كسب فیض كرد.
او از نوجوانی به فراگیری مداحی همت گماشت و با شروع جنگ تحمیلی به عنوان رزمنده در جبهه ها حضور یافت و در زمان حضور در دفاع مقدس و در جمع رزمندگان اسلام نوحه های به یاد ماندنی در مناسبت‌های مختلف از خود به یادگار گذاشت.
اولین بار قطعه «ممد نبودی ببینی شهر آزاد گشته» را او اجرا كرد و بعدها دیگر مداحان به تقلید از او این اثر را بازخوانی نمودند. تواضع، خلوص نیت، ساده زیستی، مردم داری و تسلط در اجرای مداحی به زبان‌های عربی و فارسی، استفاده از سبك های سنتی خاص جنوب ایران و جنس صدای بی نظیرش او را در نظر علاقمندان انسانی محبوب و ماندگار ساخته است.
فخری از جمله مداحانی است كه بابت اجرا وجهی دریافت نمی‌كند و معتقد است حنجره اش وقف امام حسین علیه السلام است، حنجره ای كه سال هاست به دلیل عوارض شیمیایی دوران جنگ، درد سنگینی را تحمل می كند ولی همچنان در محرم و صفر با شور و صلابت مثال‌زدنی، عزاداران را متحیر می‌كند.
او همواره به جوانانی كه وارد عرصه مداحی شدند، توصیه می‌كند اشعاری را انتخاب كنند كه به واقعیت ها نزدیك باشد و درباره سندیت آنها تحقیق كنند و از خواندن اشعار تحریف شده و به دور از واقعیت جدا خودداری كنند.
** محمدرضا غلامرضا زاده، مداحی كه 80 بار دعای كمیل را پشت دیوارهای بقیع خواند
محمدرضا غلامرضازاده مداحی است كه بیشتر او را به عنوان یك مناجات خوان خبره می‌شناسند و او بیش از 80 بار دعای كمیل را پشت دیوارهای بقیع و بیش از 20 بار نیز دعای عرفه را در موسم حج در صحرای عرفات با شور و حال وصف نشدنی قرائت كرده است.
وی در سال 1343 در شهرری چشم به جهان گشود و از كودكی در محضر پدرش و حاج آقا سلطانی كسب فیض كرد. او كه مدال خادمی آستان حضرت عبدالعظیم الحسنی را بر سینه دارد، در نوجوانی عازم جبهه‌های حق علیه باطل شد و طی 16 ماه حضور فعال در جبهه ها، در شلمچه به افتخار جانبازی نائل آمد و در همان دوران بود كه با استاد محمدرضا صلحجو استاد قرآن آشنا شد و در محضر این استاد و قاری به فراگیری علم قرائت پرداخت.
غلامرضا زاده پس از جنگ نیز ضمن فراگیری تحصیلات آكادمیك، دروس حوزوی را در مدرسه مرحوم آیت الله مجتهدی فرا گرفت و از همان دوران در كسوت معلمی در مدارس شهرری به تربیت نسل جوان همت گماشت.
مردم شهرری هر ساله در ماه مبارك رمضان همراه با نوای گرم او در لیالی قدر دعای جوشن كبیر را زمزمه می‌كنند و این سال ها به عنوان ذاكر حسینی در ایام محرم و صفر در مسجد حضرت ولیعصر(عج) شهرری به مداحی می پردازد.
مداحی های او همیشه یادآور سبك های سنتی اصیل تهران قدیم و البته همراه با نوای گرم و سوز صدای نشات گرفته از پاكی باطن و اخلاص این مرد دوست داشتنی است.
** محمود كریمی، مداحی كه هنوز چشم انتظار پدر جاویدالاثرش است
حاج عباس كریمی معروف به حاج محمود كریمی یكی از مداحان خوشنام و جوان چند دهه اخیر است كه در ابتدای دهه 70 نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت. جنگ تحمیلی كه تمام شد، او بود و خاطرات پدر جاویدالاثرش كه هیچگاه پیكر شریفش به میهن بازنگشت و برادرش ابوالفضل كه در عملیات كربلای پنج به فیض شهادت رسید.
كریمی در سال 1347 در تهران متولد شد و از خردسالی همراه پدر در مجالس مذهبی شركت می كرد و در همان سنین كودكی روی پای مرحوم كافی نشسته و روضه خوانده است. او از جمله مداحانی است كه غیر از تحصیلات آكادمیك، سالها در مكتب قرآن و اهل بیت(ع) زانوی تلمذ زده و نزد اساتید ممتازی همچون علی اربابی كسب فیض نموده است.
كریمی به خواندن نوحه‌های سوزناك و استفاده از اشعار مناسب و نیز به جذب جوانان معروف است همچنان كه بسیاری از مخاطبان وی را در سال های اخیر جوانان و نوجوانان پورشوری تشكیل می‌دهند كه ساعت‌ها قبل از آغاز مراسم نوحه خوانی وی در هیئت گردهم آمده و منتظر شنیدن نغمه های پرشور او هستند.
نكته مهم در مداحی های او استفاده از اشعار برگرفته از واقعیات و مستندات بوده و گهگاه خود نیز در این زمینه دستی بر آتش دارد و به عنوان نمونه شاعر غزل معروف «عشق یعنی دل سپردن در ازل، از می وصل الهی مست مست» كه به مناسبت ایام فاطمیه سروده شده، خود حاج محمود است.
او در كنار مداحی و روضه خوانی برای اهل بیت(ع)، سالها در كسوت معلم امور تربیتی در مدارس تهران فعالیت كرد و از جوانی در صنوف معماری و نجاری حضوری فعال داشت. از ابتدای دهه 70 تا كنون بیشتر كریمی را در هیئت یا زهرا(ع)، حسینیه امامزاده علی اكبر چیذر، مسجد الهادی تهران، هیئت رزمندگان اسلام و نیز در حسینیه حضرت امام خمینی(ره) در محضر مقام معظم رهبری دیده ایم كه با صوت دلنشین، حال خوش و استفاده از اشعار و الحان مناسب، عاشقان اهل بیت را به فیض رسانده است.
** محمدرضا طاهری، مداحی كه نمی خواهد شرمنده شهدا باشد
او ذاكر توانمندی است كه در چند دهه اخیر در جذب جوانان بسیار موفق بوده است و اوایل دهه 70 بود كه نوارهای كاست این مداح جوان دست به دست میان بچه های هیئتی می چرخید، جوانی كه هم در عزاداری و هم در مولودی خوانی روش های جدیدی را ابداع كرده بود و به همین دلیل خیلی زود توانست جوانان زیادی را جذب مجالس خود كند.
او خیلی زود ثابت كرد كه استفاده از روش‌های جدید به معنای نادیده گرفتن شیوه های سنتی نیست و برنامه‌هایی كه او به همراه حاج محمود كریمی در مهدیه تهران اجرا می كرد، هنوز در حافظه ها مانده است.
حالا آن مداح جوان یكی از پیشكسوتان عرصه ستایشگری اهل بیت(ع) شده و امروز با محاسنی كه رو به سفیدی است، با كوله باری از تجربه به تربیت مداحان نسل جدید می‌پردازد.
محمدرضا طاهری در سال 1348 در خانواده‌ای مذهبی و مداح پرور متولد شد و سال ها در محضر پدرش تلمذ كرد. او سیزده سال بیشتر نداشت كه عازم جبهه شد و در صبحگاه پادگان دوكوهه و حسینیه حاج همت نوحه های حماسی می خواند و دو برادرش مرتضی و محسن نیز در این مسیر همراه و همكار او بودند.
بعد از جنگ نیز حسینیه مرحوم پنبه چی، مهدیه تهران و هیئت مكتب الزهرا(س) پاتوق او و هم هیاتی های جوانش شد. طاهری معتقد است كه مداحی را نباید شغلی به منظور درآمدزایی تلقی كرد. چرا كه باید اخلاص مداح در رفتار و گفتار و نوع خواندنش مشهود باشد.
او این گونه جوانان را نصیحت می‌كند: امام حسین(ع) تمام هستی خود را خرج دین خدا كرد و اگر بخواهم حنجره خود را خرج دین خدا كنم، نمی‌توانم كنار آن پول دربیاورم و لذا من مداحی می كنم تا روز قیامت شرمنده شهدا نباشم و اگر آنها از من پرسیدند چه كاری برای دین خدا انجام داده ای لااقل حرفی برای گفتن داشته باشم و برای همین است كه با ارزش ترین دقایق عمرم زمانی است كه برای سیدالشهدا(ع) مداحی می كنم.
فراهنگ ** 1003 ** خبرنگار: محمدرضا جعفرملك * انتشار: امید غیاثوند
تهران - ایرنا - در ماه محرم و صفر هر كسی می خواهد به شكلی ارادت خود را به ساحت سیدالشهدا(ع) ادا كند، یكی با سرودن شعر، یكی با برپاكردن خیمه عزای حسینی، دیگری با نوشتن كتاب، دیگری با ترسیم یك تابلو و ارائه هنر و مداحان با مداحی و واعظان با سخنران های خود.
