مزیت ها و چالش های چاپ كتاب در پایتخت بریل ایران

امروز در سراسر جهان مردان و زنانی بی شمار، خواه داوطلبانه و خواه از سر وظیفه، ورق كاغذ ضخیمی‌ را با استفاده از وسایل ساده‌ای، یعنی یك میز كوچك و یك صفحه مشبك و یك قلم حكاكی، به فواصل معینی، سوراخ‌ می‌كنند. این سوراخ‌ها در پشت ورقـه كـاغذ نقطه های برجسته بوجود می‌آورد كه نابینایان‌ می‌توانند آنها را لمس كنند.
همچنین به مدد پیشرفت های تكنولوژیك، امروزه فناوری‌های نو هم به كمك نابینایان آمده است، اما برای دهه‌ها همین فناوری نسبتا ساده خط بریل بود كه یاور نابیناها بود.
خط بریل خط برجسته ای است كه به كمك آن افراد نابینا می توانند بخوانند و بنویسند. این خط به نام مخترع آن 'لویی بریل' كه خود نابینا بود، نامگذاری شد.
خط استاندارد بریل مركب از شش نقطه در قالب دو ستون سه نقطه ای است كه از تركیب این نقاط حروف مختلف در هر زبان ساخته می شود.
خبرگزاری ایرنا مركز تبریز میزبان میزگردی با حضور دست اندركاران و فعالان جامعه روشندلان با رویكرد مزیت ها و مشكلات چاپ كتاب های بریل در كتابخانه مركزی تبریز بود كه ماحصل آن در زیر می آید؛

** كتابخانه مركزی تبریز؛ مركز ثقل چاپ بریل
مسئول بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز از راه اندازی بخش چاپ و صحافی كتاب های نابینایان در این مركز خبر داد و گفت: هم اكنون به 52 مركز كتابخانه ای كشور، كتاب های بریل چاپ این بخش ارسال می شود.
روح الله ساعی یكی از بهترین خدمات نهاد كتابخانه های عمومی كشور را راه اندازی بخش نابینایان در كشور اعلام كرد و افزود: حدود 456 عضو نابینا و كم بینا در این بخش داریم كه عموما افراد تحصیل كرده دانشگاهی هستند و این آمار منجر به افزایش مطالعه در بین جامعه نابینایان و به تبع آن باعث بالا رفتن نرخ مطالعه در كشور شده است.
وی در مورد سختی كار در این بخش گفت: كار كردن در كتابخانه ها اصولا كاری سخت و تخصصی است و زمانی كه با افراد دارای مشكل بینایی سر و كار داریم این كار مشكلات خاص خودش را دارد.
ساعی با بیان اینكه با تمام مشكلات و كاستی ها، كار را با عشق و علاقه و ایثار همكاران جلو می بریم، خاطرنشان كرد: بزرگ ترین مشكل ما در این بخش كمبود منابع به خط بریل است
وی تعداد كتاب های گویا در بخش نابینایان را بیش از 8 هزار عنوان كتاب و كتاب بریل را هم یك هزار و 650 عنوان اعلام كرد و گفت: با این وجود نسبت به بخش كتاب های معمولی كمبود داریم كه سعی كرده ایم از طریق فایل های كامپیوتری این كتاب ها را تهیه كنیم.
ساعی كتاب های گویا را دارای تنوع موضوعی و كتاب های به روز توصیف كرد و افزود: مشتریان كتاب های گویا تنها نابینایان نیستند بلكه خیلی از افراد بینا هم از این كتاب ها استقبال می كنند و مشتریان خوبی دارد.
وی با بیان اینكه چاپ و صحافی كتب به خط بریل نسبت به كتاب های معمولی هزینه زیادی دارد، اظهار كرد: از سال گذشته نرم افزارها و دستگاه های چاپ و صحافی كتاب نابینایان در بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز راه اندازی شده است.
ساعی، كیفیت بسیار مناسب، تنوع موضوعی، مخاطب پسند بودن كتاب ها و كمترین اغلاط چاپی را از ویژگی های كتاب های چاپ شده در این مركز اعلام و خاطرنشان كرد: تاكنون بیش از 2 هزار جلد كتاب بریل در 19 عنوان در كتابخانه مركزی تبریز چاپ شده است.
مسئول بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز راه اندازی بخش نابینایان كتابخانه ها و توسعه و حمایت از این بخش را یكی از كارهای ارزشمند و ماندگار نهاد كتابخانه های عمومی توصیف كرد و گفت: این امر منجر به رشد 60 درصدی كتابخانه ها و متعاقب آن افزایش دو برابری میزان مطالعه نابینایان نسبت به بینایان شده است.
مدیر موسسه فرهنگی و هنری نابینایان بصیر در رابطه با شكل گیری این موسسه گفت: با توجه به مشكلاتی كه نابینایان داشتند، لزوم شكل گیری آن از طریق خود نابینایان فعال احساس شد . هم اكنون حدود 700 نفر عضو دارد.
مهدی رفعتی با بیان اینكه بنای تاسیس موسسه در سال 1388 پی ریزی شد، افزود: هدف عمده از تایسی آن استعدادیابی و پرورش استعداد نابینایان، آموزش و تامین نیازهای آموزشی نابینایان، توانبخشی به افراد نابینا و مستقل سازی و خودكفایی نابینایان در زندگی شخصی است.
وی یكی از نیازهای عمده نابینایان را كتاب بریل اعلام كرد و گفت: بزرگ ترین مشكل ما فقر كتاب و منابع مطالعاتی برای نابینایان است كه هم در زمینه مطالعات درسی و هم مطالعات جنبی با كمبود كتاب مواجه هستیم.
مدیر موسسه بصیر مهم ترین علت مراجعه نابینایان به این موسسه را آموزش های جنبی اعلام و اظهار كرد: در مدرسه نابینایان همان زمانی كه برای دانش آموزان عادی اختصاص می یابد، برای افراد نابینا نیز اختصاص می یابد كه نیاز به جبران دروس برای دانش آموزان نابینا وجود دارد.
رفعتی از بستر سازی و آماده كردن اساتید و امكانات موسسه به منظور جبران دروس دانشگاهی برای دانشجویان خبر داد و گفت: در دانشگاه ها فقط یك نابینا با افراد عادی در كلاس می نشیند كه نیاز به جبران دروس است.
وی با بیان اینكه در عرصه توانبخشی یكی از عمده نیازهای افراد نابینا دسترسی به منابع مطالعاتی است،افزود: موسسه بصیر با توجه به بضاعت مالی اش در جهت برطرف سازی این معضل اقدام به تهیه كتب گویا برای نابینایان كرده و از طریق استودیوی خود كتاب ها را ضبط و تدوین كرده و در اختیار فرد قرار می دهد.
رفعتی با بیان اینكه امروز دغدغه ای برای نابینایان شاغل در دانشگاه ها وجود ندارد، خاطر نشان كرد: امروز به مدد وسایل ارتباط جمعی هر كتابی كه در گوشه ای از كشور ضبط و چاپ شود استعلام شده و بطور رایگان در اختیار نابینایان قرار می دهیم.
وی ادامه داد: از آنجایی كه چاپ كتاب بریل بسیار گران است بنابراین ما فقط جزوات كم درسی را در دستور چاپ داریم و توسعه این امر فرهنگی نیازمند حمایت نهادها و دستگاه ها است.
دبیر ادبیات، فعال فرهنگی و از استفاده كنندگان كتاب بریل با بیان اینكه تا كلاس سوم راهنمایی در مدرسه عادی تحصیل می كردم اما چون امكان خواندن كتاب برایم مهیا نبود مجبور به ترك تحصیل شدم، افزود: بخاطر نبود مدرسه در شهرستان چند سالی مجبور به ترك تحصیل شدم.
محمدتقی سیری با بیان اینكه بعد از چند سال در تبریز و در مدرسه نابینایان ثبت نام كرده و به آرزوی قلبی خودم رسیدم،خاطر نشان كرد: از بس كه بخاطر كتاب تشنگی كشیده بودم، بلافاصله شروع به یادگیری خط بریل كردم .
وی افزود: در این میان كتاب گویا نیز وجود داشت كه من بخاطر علاقه شدید به كتاب و كتابخوانی از این طریق خودم را سیراب می كردم، اما بخاطر كمبود شدید كتاب بریل فقط از طریق رادیو از وجود برخی متب مطلع می شدم و حسرت خواندن آنها را می خوردم.
شاعر توانمند روشندل با بیان اینكه الان در زمینه كتاب بریل نسبت به گذشته وضعیت خیلی خوب است،گفت: ما در گذشته فقط از طریق كتاب های موسسه رودكی آن هم بصورت محدود یك هفته ای می توانستیم كتاب تهیه كنیم.
سیری ادامه داد: با اینكه ارسال كتاب از طریق پست رایگان بود اما باز هم بروكراسی اداری مشكلاتی بوجود می آورد.
شاعر روشندل با بیان اینكه یادگیری دانش و تمركز مطالعه و افزایش آگاهی از طریق كتاب بریل نسبت به كتاب گویا بسیار بالا و قابل اهمیت است، افزود: هنگام مطالعه با كتاب، هم تمركز بالا است و هم قسمت هایی كه لازم است را علامت گذاشته و دوباره مطالعه می كنیم.
سیری خاطر نشان كرد: ضمن اینكه هنگام مطالعه با كتاب بریل، از نظر سواد املایی و انشایی نیز پیشرفت می كنیم و به همین خاطر اگر در این استان كه تولید كتاب بریل به همت كتابخانه مركزی تبریز شروع شده است، استمرار یابد بسیاری از مشكلات حوزه كتاب بریل رفع می شود.
وی با تاكید بر حمایت از تولید كتاب بریل در تبریز و استمرار این كار عظیم فرهنگی، خاطر نشان كرد: بعضی افراد و دانش آموزان و دانشجویان كه اهل شعر و نویسندگی هم هستند، نیاز به خواندن كتاب های به روز دارند تا دایره معلومات و واژگان خود را افزایش دهند.
سیری اظهار كرد: علاوه بر خواندن كتاب های به روز، برای افزایش معلومات و آگاهی از اندیشه های جدید، نیاز به مطالعه مجلات تخصصی ادبی و علمی هم هست كه امیدواریم كتابخانه مركزی تبریز آنها را هم به خط بریل چاپ و در اختیار نابینایان قرار دهد.

** تولید كتاب های به روز بریل در تبریز
مسئول بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز با بیان اینكه وقتی صحبت از معلول و نابینا می شود همه فكر می كنند فقط بهزیستی متولی این امر است، گفت: تمامی دستگاه ها به نسبت وظایفی دارند كه باید در اجرای آن بكوشند.
روح الله ساعی از رونمایی دو عنوان كتاب بریل چاپ كتابخانه مركزی تبریز با حضور وزیر بهداشت، درمان و علوم پزشكی در روز عصای سفید خبر داد و افزود: این كتاب ها در موضوعات خود مراقبتی و پیشگیری از بیماری ها در 7 جلد و 700 نسخه چاپ و به سراسر كشور ارسال شد.
ساعی افزود: بنده با 14 سال سابقه فعالیت در نهاد كتابخانه، از اینكه نهاد برای چاپ و تولید كتاب برای نابینایان به صورت تخصصی وارد شده است جای تقدیر و تشكر دارد.
مسئول بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز با بیان اینكه تولیدات بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز به 52 مركز نابینایی كشور ارسال می شود، اظهار كرد: نهاد كتابخانه ها وظیفه ذاتی اش تهیه كتب نابینایان است اما با توجه به خلایی كه در بخش كتب بریل وجود داشت، تولید كتاب بریل را هم بر عهده گرفت.
وی با اذعان به اینكه حركت خوبی از دو سال پیش در نهاد كتابخانه آغاز شده است، افزود: اینكه چرا نهاد كتابخانه ها وارد این عرصه شده است به دلیل مشكلاتی كه سایر مراكز تولید كتاب را در برگرفته بود، می باشد.
ساعی ادامه داد: تولیدات سایر مراكز بیشتر در زمینه ادعیه و مذهبی بود،بنابراین تجهیز دو مركز كتابخانه مركزی تبریز و اوحدی مراغه با تنوع موضوعات و محتوای مناسب و مورد نیاز مخاطبان نابینا صورت گرفته است.
وی با بیان اینكه وزارت فرهنگ و ارشاد متولی اصلی چاپ كتاب بریل است، خاطر نشان كرد: برغم اینكه سه سال پیش هیات وزیران بخشنامه ای مبنی بر تامین نیازهای اطلاعاتی نابینایان به شكل بریل و گویا صادر كرد، اما در عمل چیزی ندیده ایم.
مسئول بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز با بیان اینكه اگر چه تعداد كتاب های چاپی این مركز كمتر است، اما عناوین پر حجم می باشد، اظهار كرد: كتاب های تولیدی كتابخانه مركزی تبریز از نظر كیفیت در حد بالایی قرار دارد.

** اشتغال و ازدواج مهم ترین مشكلات نابینایان
رئیس موسسه فرهنگی هنری نابینایان بصیر، اشتغال و ازدواج را از جمله مهم ترین مشكلات نابینایان برشمرد و گفت: نابینایان بخاطر محدودیتی كه دارند ،تشكل های نابینایی درصدد تمركزگرایی مسایل نابینایان و پیگیری آنها است.
رفعتی با بیان اینكه كتاب هایی كه در هر جای دنیا تهیه می شوند دارای مالكیت معنوی است، افزود: برای مالكیت معنوی كتاب های گویا كه توسط موسسه نابینایان بصیر تولید می شود با مشكل مواجه هستیم.
رفعتی بحث اشتغال را یكی از چالش های نابینایان دانست كه نیازمند آموزش مهارت توسط تشكل های مردم نهاد است.
وی افزود: بحث ازدواج نابینایان و دلگرمی تشكیل خانواده برای این قشر از اصلی ترین مشكلاتی است كه باید با فرهنگ سازی، نگاه جامعه به این مساله تلطیف یابد.
رفعتی با بیان اینكه هیچ گاه نمی شود كه همه نابینایان اشتغال پایدار و دولتی داشته باشند، گفت: از طرق مختلف و با ایجاد كارگاه های مناسب توسط بخش خصوصی می توان به اشتغال این قشر كمك كرد.
وی مسایل حقوقی را همچنین از دیگر مشكلات مبتلا به این قشر عنوان كرد و افزود: در زمینه مسایل حقوقی نابینایان نتوانسته ایم پابه پای سایر كشورها جلو برویم و با اینكه لایحه حمایت از استخدام معلولان در سال 1392 در مجلس مصوب شده است اما هیچ ضمانت اجرایی ندارد.
سیری نیز با بیان اینكه اگر چه تحصیل و علم آموزی فقط برای اشتغال نیست، افزود: با این حال وقتی فردی می بیند كه هیچ فرقی بین فرد تحصیل كرده و با فرد تحصیل نكرده وجود ندارد، انگیزه اش را از دست می دهد.
وی با اشاره به اینكه هیچ ضمانتی برای استخدام نابینایان حتی با مدرك بالای دانشگاهی وجود ندارد،خاطر نشان كرد: اگر گفته شود كه فوق لیسانس یا دكتری شانس استخدام دارند، این هم انگیزه تحصیل را در بین نابینایان افزایش می دهد.

** نشر كتاب بریل مانع از انزوای نابینایان می شود
مسئول بخش نابینایان كتابخانه مركزی تبریز با بیان اینكه خوشبختانه امروزه امكانات مختلفی از قبیل كتاب گویا، كتاب الكترونیكی به مدد تكنولوژی ایجاد و دسترسی به مطالعه قدری آسان شده است، افزود: با این حال اهمیت كتاب بریل برای مطالعه و افزایش دانش بسیار بالا است.
ساعی در مورد اهمیت كتاب بریل گفت: كتاب بریل این امكان را می دهد كه فرد نابینا به راحتی با متن و محتوا ارتباط برقرار كند و ضمن لذت از مطالعه و كتاب، با نحوه املا كلمات نیز آشنا شده و حس لامسه و تمركزش نیز تقویت می شود.
وی ادامه داد: فرد نابینایی داریم كه با وجد تحصیلات عالیه در املای كلمات مشكل دارد كه اگر كتاب بریل در دسترس باشد این مشكل بوجود نمی آید.
وی خط بریل را یك مهارت دانست كه تمام افراد نابینا و كم بینا با یادگیری این مهارت می توانند از انزوای مطلق خارج شده و با كتاب مانوس شوند.
رئیس موسسه فرهنگی هنری نابینایان بصیر نیز خط بریل را یكی از نیازهای اولیه فرد نابینا از منظر منابع ارتباطی دانست و گفت: فرد عادی در هر جا باشد به راحتی می تواند در همه زمینه ها اطلاعات كسب كند ولی فرد نابینا فقط از طریق حس لامسه می تواند با محیط پیرامون ارتباط برقرار كند.
رفعتی با بیان اینكه بیش از 60 درصد اطلاعات از طریق قدرت بینایی است، خاطر نشان كرد: این خلا برای نابینایان باید با لامسه و شنوایی پر شود كه خط بریل می تواند تمركز نابینا را افزایش دهد.
وی احساس نیاز نابینایان به كتاب بریل را بسیار بالا توصیف كرد و گفت: نهادهای دولتی با حمایت مالی و معنوی باید در نشر كتب بریل كمك كنند.
رفعتی با بیان اینكه هر چقدر هم كه كتاب بریل چاپ كنیم باز هم كمبودها برطرف نمی شود،افزود: باید نابینایان را به تبلت ها و مانیتورهای پتابل بریل كه همه جا قابل استفاده است مجهز كرد.
سیری، دبیر ادبیات آموزشگاه نابینایان هم در زمینه كمبود كتاب بریل در مدارس نیز گفت: هنوز هم بسیاری از كتاب های دانش آموزان به شكل گویا است كه برای افزایش تمركز مطالعه در بین دانش آموزان، وجود كتاب بریل ضرورری است.

** كتاب های بریل چاپ تبریز، تنوع در موضوع و محتوا
خانم خسروی، مسئول بخش نابینایان كتابخانه رشت نیز در گفت و گوی تلفنی در مورد كیفیت كتاب های بریل چاپ كتابخانه مركزی تبریز به خبرنگار ایرنا گفت: كتاب های بریل هر چند كم است ولی بخاطر تنوع موضوعات و به روز بودن به راحتی امانت رفته و بسیار مخاطب پسند است.
وی با بیان اینكه مخاطبان ما از كتاب های چاپ تبریز استقبال خوبی می كنند، افزود: این كتاب ها بخاطر چاپ شكیل و صحافی مناسب مشتری پسند است كه فرصت مناسبی برای تقویت مطالعه در بین نابینایان فراهم كرده است و لازم است توسط تقویت شده و استمرار یابد.

** زیبایی كتاب های چاپ بریل تبریز، انگیزه افزایش مطالعه
كتابدار نمونه و مسئول بخش نابینایان كتابخانه اردبیل نیز با تمجید از كتاب های بریل چاپ كتابخانه مركزی تبریز گفت: زیبایی و صحافی خوب كتاب های تبریز انگیزه مطالعه را در بین قشر كتابخوان نابینا افزایش داده و بسیار پر طرفدار است.
سجاد فداكار تنوع موضوعی و محتوی خوب كتاب ها را از دیگر مزایای اناه برشمرد و افزود: چون كتاب های چاپی مركز تبریز تنوع موضوعی دارد، با استقبال زیاد كتابخوانان مواجه هستیم.

** كتاب های بریل تبریز بدون غلط املایی و با ویرایش خوب
مسئول بخش نابینایان كتابخانه اصفهان نیز كتاب های چاپ بریل تبریز را از لحاظ موضوع و محتوا بسیار متفاوت از كتاب های تولیدی سایر مراكز دانست و گفت :این كتاب ها چون تنوع موضوعی زیادی دارند بسیار مخاطب پسند هستند.
رضایی با بیان اینكه كتاب های بریل اگر یك نقطه كم و زیاد داشته باشند به هنگام مطالعه برای خواننده مشكل ایجاد می كند، خاطر نشان كرد: خوشبختانه كتاب های چاپ تبریز غلط املایی ندارند.
وی افزود: از نظر صحافی و كیفیت نیز این كتاب ها بسیار شكیل هستند كه انگیزه مطالعه در بین كتابخوانان نابینا را افزایش داده است.

** كیفیت چاپ ممتاز و تنوع موضوعی كتاب های چاپ تبریز
مسئول كتابخانه نابینایان شهر آبادان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در تبریز كتاب های بریل چاپ شده در كتابخانه مركزی تبریز را از نظر كیفیت چاپ، صحافی و جلدبندی بسیار خوب توصیف كرد و گفت: كتاب هایی كه از تبریز بای مان ارسال می شود هم از نظر محتوایی و هم به دلیل اغلاط بسیار كم مخاطب پسند است.
پریسا محمدی صحافی بهتر، طراحی شكیل را از جمله ویژگی های ممتاز كتاب های چاپی كتابخانه مركزی تبریز عنوان و اظهار كرد: كتاب های تبریز بخاطر تنوع موضوعی و نیز استفاد از رمان های پرفروش و عام پسند خیلی مورد اقبال خوانندگان واقع شده و مرتب امانت گرفته می شوند.

** كتاب های تبریز نوع آوری در چاپ بریل
مسئول بخش نابینایان كتابخانه شهرستان گرگان نیز با تائید كیفیت خوب كتاب های بریل چاپ تبریز نسبت به بقیه چای ها گفت: به جرات می گویم كتاب های مركز تبریز خیلی قوی تر از سایر جاها است.
روحی خاطر نشان كرد: كتاب های بریل چاپ تبریز هم از نظر شكلی زیبا است كه در چاپ بریل یك نوع آوری محسوب می شود و هم از نظر تنوع موضوعی و كیفیت مطالب كتاب ها بسیار مخاطب پسند است.

** كیفیت و تنوع موضوعی مشخصه ممتاز كتاب های تبریز
مسئول بخش نابینایان كتابخانه شهر ساری نیز با تمجید از كیفیت خوب كتاب های بریل چاپ كتابخانه مركزی تبریز اظهار كرد: به غیر از تبریز در كشور مراكز دیگری هم در كار چاپ و نشر كتاب برای نابینایان هستند، اما كتاب های چاپ تبریز از نظر كیفیت چاپ یك سرو گردن بالاتر است.
عادل اكبری افزود: از نظر تنوع موضوعات نیز كتاب های تبریز دارای تنوع موضوعی گوناگون و مخاطب پسند است و البته جا دارد در بخش رمان بیشتر كار شود.
هماهنگی و تنظمی از: نعمت مرادپور**انتشار: عزیزی راد
6132/518