در ادامه اين گزارش مي خوانيم: زلزله اول در «دماوند»، با بزرگاي 3.8 ريشتر و زلزله دوم در نزديكي «هجدك» كرمان و با شدت 6.1ريشتري رقم خورد. بررسي‌هاي اوليه دو زلزله‌شناس نشان مي‌دهد در پايتخت، نمي‌توان نشانه‌اي بين زلزله بزرگ احتمالي با زلزله دماوند متصور شد. البته دو زلزله‌شناس بر اين نظر هستند كه پس از يك دوره آرامش، تخليه انرژي‌هاي دروني زمين در ايران شروع شده است.
دو زلزله‌شناس ايراني به دو پرسش كليدي مرتبط با دو رويداد لرزه‌اي آخر هفته پاسخ دادند.
پاسخ‌هاي مهدي زارع و علي بيت‌اللهي، دو زلزله‌شناس برجسته ايراني نشان مي‌دهد اگرچه هيچ‌كدام از زمين‌لرزه‌هاي رخ‌داده در بامداد روز پنج‌شنبه (زمين‌لرزه دماوند) و صبح روز جمعه(زلزله كرمان)، نشان از قطعيت وقوع زلزله بزرگ با كانون شهر تهران ندارد اما از سوي ديگر مي‌توان گفت هم‌اكنون كل نقاط لرزه‌خيز كشور بعد از يك دوره آرامش نسبي و پس از جمع شدن تنش‌ها كه براي ايران به‌عنوان كشوري لرزه‌خيز امري دائمي محسوب مي‌شود، شروع به رهايي انرژي حاصل از تنش‌هاي تكتونيكي (زمين‌ساخت) كرده است؛ تنش‌هاي تكتونيكي به تنش‌هايي گفته مي‌شود كه منجر به تغيير شكل پوسته زمين در مناطق مختلف مي‌شود.
به گزارش «دنياي اقتصاد»، طي روزهاي اخير شايعه‌اي مبني بر وقوع زمين‌لرزه 9 تا 10 ريشتري در كشور در برخي كانال‌هاي تلگرامي منتشر شد كه موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران با رد اين شايعه اعلام كرد: اين شايعه هيچ پايه و اساس علمي ندارد، چرا كه اساسا پيش‌بيني زمين‌لرزه تاكنون در هيچ كجاي دنيا امكان‌پذير نشده است. يك روز بعد از پاسخ موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران به اين شايعه، ساعت 3 و49 دقيقه بامداد پنج‌شنبه، زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي 3.8 ريشتر دماوند در استان تهران را به لرزه درآورد؛ كانون اين زمين لرزه در عمق 7 كيلومتري زمين واقع در 6 كيلومتري شهر دماوند و 66 كيلومتري شهر تهران در نتيجه جنبش گسل مشا برآورد شده و از نظر تقسيمات زلزله‌شناسي جزو زمين‌لرزه‌هاي كوچك(light) محسوب مي‌شود؛ همچنين بامداد جمعه، زمين‌لرزه بزرگ‌تري با مقياس 6.1 ريشتر، در عمق 10 كيلومتري زمين، حوالي هجدك واقع در استان كرمان(فاصله 58 كيلومتري شهر كرمان) را به لرزه درآورد و تنها تا ساعت 11 صبح همان روز بيش از 50 پس‌لرزه اين منطقه را لرزاند.اين زمين‌لرزه به لحاظ طبقه‌بندي زلزله‌شناسان جزو زمين‌لرزه‌هاي شديد(STRONG) محسوب مي‌شود.
اين دو رويداد لرزه‌اي آخر هفته، دو پرسش كليدي مبني بر احتمال ارتباط اين زمين‌لرزه‌ها با زمين‌لرزه مهيب 21 آبان كرمانشاه و همچنين احتمال وقوع زمين‌لرزه بزرگ در شهر تهران در پي جنبش گسل مشا (از گسل‌هاي اصلي و فعال اطراف شهر تهران كه توان لرزه‌زايي با بزرگاي بيش از 7 ريشتر را دارد) ايجاد كرد؛ اينكه آيا زمين‌لرزه اخير دماوند مي‌تواند نشانه‌اي از نزديك بودن زمان وقوع زلزله بزرگ در تهران باشد؟همچنين زمين‌لرزه 6.1 ريشتري كرمان پس از وقوع زمين‌لرزه 7.3 ريشتري 21 آبان كرمانشاه به معناي مقدمه شروع زمين‌لرزه‌هاي زنجيره‌اي هم در شهر تهران، هم در كرمان و هم در ساير نقاط لرزه‌خيز كشور محسوب مي‌شود؟
مطالعات زلزله‌شناسان نشان‌مي‌دهد در تاريخ 140 ساله استان كرمان (فاصله سال‌هاي 1877 ميلادي تاكنون) دست كم 10 زمين‌لرزه شديد در مناطق مختلف اين استان اتفاق افتاده است كه از بزرگترين اين زمين‌لرزه‌ها مي‌توان از زلزله 6.8 ريشتري 5 دي ماه 82 در بم، زمين‌لرزه 7.1 ريشتري سال 60 در سيرچ و همچنين زلزله 6.5 ريشتري اسفند 83 در داهوئيه زرند ياد كرد. همچنين بامداد روز 27 مرداد 93 زمين‌لرزه 4.3ريشتري، با منشأ گسل «لار» دماوند را به لرزه درآورد؛ مهدي زارع، زلزله‌شناس ايراني در همان زمان به «دنياي اقتصاد» اعلام كرد: گسل لار از گسل‌هاي فعال اطراف تهران است و تنها درصورتي مي‌توان آن را نشانه احتمالي وقوع زلزله بزرگ پايتخت دانست كه رخداد زلزله در ساعت‌ها و روزهاي بعد به‌صورت مستمر تكرار شود؛ اين تكرار عملا اتفاق نيفتاد.
زارع ديروز در توضيح جزئيات دو رويداد لرزه‌اي آخر هفته و در پاسخ به دو سوال مطرح شده به «دنياي اقتصاد» گفت: هيچ‌كدام از دو زمين‌لرزه اخير نشان از زلزله‌اي ندارند كه كانونش در شهر تهران واقع شود. البته اگر زلزله‌اي كه در دماوند (با منشأ گسل مشا) در بامداد پنج‌شنبه اتفاق افتاد، زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي مثلا 7 ريشتر بود، (كه گسل مشا توان لرزه‌زايي در اين حد را داراست) با در نظر گرفتن فاصله حدود 60 كيلومتري كانون تا تهران، مي‌توانست خرابي‌هايي در تهران ايجاد كند، به ويژه براي ساختمان‌هاي بلند كه به قدر كافي تاب‌آور نباشند. البته از ياد نبريم كه در همين فاصله 60 كيلومتري از گسل مشا تا تهران نيز جمعيتي حدود 300 هزار نفر در محدوده دماوند تا جاجرود زندگي مي‌كنند كه در چنين رخدادي نزديكتر از 60 كيلومتر به كانون زلزله‌اي مفروض با بزرگاي 7، طبيعتا در معرض آسيب بيشتر قرار مي‌گيرند. وي ادامه داد: اين زلزله‌ها مي‌توانند روي گسل‌هاي اطراف خود موثر باشند. اما روي گسل‌هاي دور نمي‌توانند اثر مستقيمي بگذارند. به هر حال همه اين اتفاقات اخير در شرايطي رخ داده‌اند كه يا كانون خيلي از پهنه‌هاي جمعيتي دور بوده يا اينكه مانند زلزله مشا دماوند با بزرگاي كمي رخ داده و بنابراين انتظار كلي اين است كه ما اساسا به هيچ عنوان خسارت (به ويژه جاني) در هيچ‌كدام از اين رخداد‌ها نبايد داشته باشيم (حتي در زلزله ازگله، سرپل ذهاب) ولي متاسفانه در زلزله 21 آبان ماه كرمانشاه، 505 نفركشته شدند. اين در حالي است كه در 22 آذر 1336 (60 سال قبل) در فارسينج كرمانشاه زلزله‌اي با بزرگاي 7.2 اتفاق افتاد و 1119 نفر كشته، 900 نفر زخمي و 15 هزار نفر بي‌خانمان شدند. واقعا باعث تاسف نيست كه بعد از 60 سال (به رغم توسعه و رشد علم و پرورش متخصص و...) همچنان بايد زلزله‌هايي اين چنين چندصد كشته برجاي بگذارد؟
به گفته وي طي 15 سال اخير بناهاي بسياري با استحكام و مقاومت ضعيف ساخته و به مردم كم درآمد يا مهاجر فروخته شده است كه اگر در تهران زلزله روي بدهد اين بناهاي جديد درصد بالايي از تلفات را خواهند داد. مطالعات نشان مي‌دهد بسياري از اين بناها روي خاك نرم و در جاهايي كه سطح آب زير زميني هم بالاست (مثلا در پيرامون شهر ري) ساخته شده و خيلي از آنها بين 6 تا 12 طبقه ارتفاع دارند. به‌عنوان مثال، در يك شهر جديد بسياري از اين آپارتمان‌ها در پستي و بلندي‌ها ساخته شده‌اند كه در هر زمين‌لرزه شديدي، تشديد امواج موجب تكان‌هاي شديدتر در آنها و در نتيجه تخريب بيشتر احتمالي‌شان خواهد شد.
علي بيت‌اللهي، زلزله‌شناس ايراني نيز به «دنياي اقتصاد» اعلام كرد: وقوع زمين‌لرزه‌ها از يك طرف باعث تخليه تنش ذخيره شده در يك ناحيه شده و از طرف ديگر معرف آن است كه اين انرژي لرزه‌اي ذخيره شده ممكن است در ساير نقاط كشور نيز به‌طور پتانسيلي قابل آزاد شدن باشد. اما در مورد نقش تحريك‌كنندگي يك زلزله روي «گسل ديگر» در «يك ناحيه ديگر» اطلاعات ما كمتر و سيستم‌هاي اندازه‌گيري ما فاقد پراكندگي مناسب است كه بتوان اظهار نظر دقيق‌تري كرد.
وي افزود: هر چند آثار اين امر، رخداد پراكنده زلزله‌هاي خفيف تا متوسط در اغلب نقاط كشور و وقوع زلزله نسبتا بزرگ 6.1 ريشتري هجدك كرمان است اما نكته‌اي كه از رخداد زلزله‌هاي اخير مي‌آموزيم اين است كه خطر زلزله همچون گذشته در كشور ما امر اثبات شده‌اي است و وقوع اين زلزله‌ها علائم و نشانه‌هايي دال بر حقيقت هشدارهاي هميشگي است. به گزارش «دنياي‌اقتصاد»، اخيرا يك بررسي در آمريكا توسط زلزله‌شناسان نشان داد براساس رفتار زمين در 100 سال گذشته در نقاط مختلف جهان، آغاز سال 2018 مي‌تواند، شروع 5 ساله تشديد زلزله‌هاي بزرگ در دنيا باشد.
*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1396،9،11
**گروه اطلاع رساني**1699**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصي
تهران- ايرنا- روزنامه دنياي اقتصاد به بررسي شناسنامه زمين‌لرزه‌هاي آخر هفته پرداخت و نوشت: دو زلزله «كوچك» و «شديد» بامداد پنج‌شنبه و جمعه به ترتيب در شرق استان تهران و شمال استان كرمان به وقوع پيوست.
