رفتارشناسي خريد كتاب و سرانه مطالعه در ايران * محمدجعفر محمدزاده

«مصرف» سطوح مختلفي دارد كه مي تواند به مصرف ابزاري و غيرابزاري تقسيم شود. مصرف ابزاري يعني خريدن كتاب براي خودنمايي، يا خريدن كتاب براي سرمايه گذاري يا براي كلكسيون؛ در كل مصرف ابزاري يعني خريدن كتاب براي استفاده اي غير از خواندن.
زماني كه كتابي خريده مي شود تا خوانده شود باز دو نوع مصرف داريم؛ يك نوع مصرف كاركردي است يعني كتاب ابزار است براي كاري مانند پاس كردن واحد درسي يا استفاده از يك منبع براي تهيه گزارشي تحقيقي و پژوهشي.
اما گاهي خود «خواندن» مهم است، يعني فعاليتي است كه متعلق به اوقات فراغت فرد محسوب مي شود كه او با اختيار، داوطلبانه و از روي اشتياق براي خود برگزيده است.
در اين خواندن فرد درگير متن مي شود و نوعي همدلي و وابستگي بين خواننده و اثر ايجاد مي شود.
بايد دانست كه درك يك موقعيت و ايجاد فضاي ذهني در خواننده، جز با خواندن شكل نمي گيرد.
بنابراين كسب اطلاعات جسته و گريخته «خواندن» در معني مورد نظر نيست و سبب توليد علم و حتي منشاء دانايي قرار نمي گيرد، پس علم «خواندن» همراه با حواشي آن با مقصد دانايي و توليد علم است زيرا مطالعه انقطاعي و گاهگاهي و يا ابزاري، علم و دانش به بار نمي آورد.
شايد از همين روست كه در ايران استحصال ميزان مطالعه برآوردي است و از منطق خاصي پيروي نمي كند و با تاسف بايد گفت: آمارهاي متفاوت و متناقضي كه در اين ارتباط وجود دارد با واقعيت چاپ و نشر در كشور همخواني و قرابت ندارد و بايد اذعان نمود كه وضعيت مطالعه در ايران با توجه به اعداد و ارقام موجود به مراتب بدتر و نگران كننده تر است.
* كارشناس فرهنگ و رسانه
فراهنگ * انتشار: اميد غياثوند