پزوهش حوزه اي است كه مي تواند، زمينه ساز تحولي شگرف خصوصا در كشورهاي داراي اقتصاد تك محصولي باشد كه اين كشورها را به اقتصاد دانش بنيان و توسعه پايدار برساند.
موضوع هايي از جمله راه اندازي و حمايت از پارك هاي علم و فناوري، شركت هاي دانش بنيان و فناوري نشان از توجه ويژه به حوزه پژوهش و فناوري سال هاي اخير در ايران دارد.
اما، بسياري از پژوهش ها به دلايلي به خصوص پژوهش هاي دانشگاهي چندان مورد توجه مسئولان، صاحبان صنايع و دست اندركاران مرتبط قرار نمي گيرد، طوريكه بيشتر پژوهش ها پس از آماده شدن و ارايه به استادان براي كسب مدرك، در قفسه كتابخانه ها خاك مي خورد.
در ارتباط با كارهاي پژوهشي و تحقيقاتي، ميزگرد «راهكارهاي كاربردي كردن پژوهش در استان يزد» با حضور برخي كارشناسان مرتبط با حوزه پژوهش و فناوري در خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) مركز يزد برگزار شد.
مجيد جواديان زاده، مديركل دفتر امور فرهنگي و اجتماعي استانداري يزد، محمد مهدي لطفي، معاون پژوهش و فناوري دانشگاه يزد، سيد علي رضا افشاني، پژوهشگر و استاد دانشگاه و محمد قويدل مشاور ارتباطات و مدير روابط بين الملل پارك علم و فناوري يزد به طرح ديدگاه هاي خود در باره كاربردي كردن پژوهش و فناوري در استان پرداختند.
** نهادينه كردن فرهنگ پژوهش/ پژوهش براساس نياز
يك پژوهشگر اجتماعي و مديركل دفتر امور اجتماعي و فرهنگي استانداري يزد گفت: بحث پژوهش ، يك نگاه نو به پديده ها و كشف روابط جديد بين پديده ها اعم از طبيعي ، اجتماعي و غيره است.
مجيد جواديان زاده به وضعيت پژوهش در جامعه اشاره كرد و افزود: جامعه اي كه در آن فرهنگ چرايي نباشد، نياز به پژوهش در آن احساس نمي شود، اگر پژوهشي هم باشد، به نوعي رفتارهاي نمايشي است.
** فرهنگ اجتماعي فضا را براي انديشيدن باز كند
اين پژوهشگر اجتماعي اظهار كرد: فرهنگ ما بايد فضا را براي انديشيدن ، نگاه هاي نو و افكار جديد باز كند و اجازه دهد افكار جديد ورود پيدا كنند و به پرسش هاي چرايي پاسخ دهد و در سطح نظري نياز به پژوهش احساس شود.
جواديان زاده با بيان اينكه بايد جايگاه پژوهش در ساختار اجتماعي ، فرهنگي ، و غيره بررسي شود، مي گويد: نياز به نهادينه كردن فرهنگ پژوهش در جامعه است.
وي تاكيد كرد: براي تبديل يك موضوع به فرهنگ بايد آن را به ارزش ها، باورها و هنجارهاي جامعه متصل كرد، پژوهش بايد در جامعه براساس نياز اجتماعي انجام شود.
مديركل دفتر امور اجتماعي و فرهنگي استانداري يزد به اين باور است: امروز نظام آموزش عالي خصوصا حركت غالب استادان و دانشجويان به سمت موضوع هاي صرف نظري و بسنده كردن به تهيه چند مقاله با هدف وزين كردن كارنامه تحصيلي خود بدون انجام هرگونه كار و پژوهش در حوزه عمل است.
** پرهيز از نگاه تجاري به پژوهش
اين پژوهشگر اجتماعي با بيان اينكه محققان بايد لباس ايثارگري بر تن كنند، عنوان كرد: اگر به تاريخ پژوهش هاي ماندگار و موثر نگاه كنيم، مي بينيم برخي از پژوهشگران سال ها در يك قوم زندگي كردند، مسائل و مشكلات را تحمل و وارد فضاي آن محيط شدند تا پژوهشي انجام دهند.
وي با بيان اينكه نبايد نگاه صرفا تجاري به پژوهش داشته باشيم، اظهار كرد: قبول دارم پژوهش جنبه مهم آن بحث تجاري است مخصوصا در عصر جهان پساب و صنعتي يكي از كالاهاي كه توليد مي شود ،يافته هاي پژوهشي است.
اين مسئول ادامه داد:، اما، تعدادي از استادان كارهاي پژوهشي را به عهده مي گيرند و در بين دانشجويان تقسيم مي كنند كه نتيجه آن پژوهش ، فاقد روح پژوهش است و انتظار حل مساله اي را در آن نخواهيم داشت.
** نبود ارتباط با حوزه كاربردي چالش پيش روي بخش پژوهش است
مديركل دفتر امور اجتماعي و فرهنگي استانداري يزد در ادامه ، نبود ارتباط با حوزه كاربردي را از ديگر چالش هاي بخش پژوهش بيان كرد و يادآور شد: بايد گفتمان و ارتباط بين حوزه پژوهش و كاربردي بودن آن صورت گيرد.
جواديان زاده با بيان اينكه بسياري از پژوهش ها كمي است، افزود: از روش هاي كمي و كيفي در پژوهش ها كمتر ديده مي شود و از سوي ديگر نگاه دستگاه ها و مديران اجرايي به بحث پژوهش آماري است به علت اينكه بهتر مي توانند آن را منعكس كنند و فهم عوام هم آن را بهتر مي پذيرد، اما اين يك مشكل است.
** لزوم ايجاد ادبيات مشترك ميان نهادهاي دولتي و دانشگاه ها
مديركل دفتر امور اجتماعي و فرهنگي استانداري يزد بر لزوم ايجاد ادبيات مشترك ميان دستگاه هاي دولتي و دانشگاه ها تاكيد و گفت: بايد از هنر هم در پژوهش استفاده شود، وقتي فيلمي با بودجه هنگفت ساخته مي شود، نياز به بحث هاي پژوهشي دارد، در حال حاضر به صورت اينترنتي انجام مي شود اما نتايج به دست آمده سطحي است.
وي مي افزايد: به نظر مي رسد، بايد حوزه هنر به دانشگاه ها متصل شود و مصرف كننده يافته پژوهشي مراكز آموزشي عالي شود.
** پژوهش بايد به زبان رسانه اي و مردمي بيان شود
وي با بيان اينكه پژوهش ها بايد به زبان رسانه اي و مردمي بيان شود، مي گويد: پژوهشگران بايد يافته هاي به دست آمده از طرح خود را به زبان عامه تر براي مردم بيان و ترجمه كنند.
مديركل دفتر امور اجتماعي و فرهنگي استانداري يزد عنوان كرد: اصطلاحي كه به عنوان كتابخانه اي شدن كارهاي پژوهشي مطرح مي شود، اصلا درست نيست، بلكه بهترين مكان براي پژوهش، كتابخانه است و هيچگاه نبايد به پژوهش نگاه نشريه يا روزنامه داشت ، بلكه به پژوهش فقط در زمان هاي خاص نياز پيدا مي شود.
جواديان زاده مي افزايد: پژوهش توليد و دانشي است در جاي خود مورد استفاده قرار مي گيرد و نبايد اين اصطلاحات را براي پژوهش ها به كار برد.
وي وضعيت پژوهش را در جامعه مطلوب ارزيابي كرد و افزود: هرچند وضعيت پژوهش در جامعه كنوني كه درحال گذر و تغيير است، دچار آسيب شد، اما در بخش هاي مختلف در بحث گفتمان سازي و سياست ها استفاده مي شود.
** تغيير رويكرد عرضه محور به تقاضا محور در حوزه پژوهش
همچنين معاون پژوهش و فناوري دانشگاه يزد با تبيين 2 رويكرد « عرضه محور» و « تقاضا محور» در حوزه پژوهش و فناوري مي گويد: پيش از اين به رويكرد عرضه محور توجه مي شد اما اكنون بايد رويكرد تقاضا محور مدنظر قرار گيرد و اين نگاه بايد از بخش صنعت و جامعه بجوشد و به پژوهش و فناوري و نهادهاي مرتبط با آن جهت دهد.
محمد مهدي لطفي افزود: پژوهش و فناوري در دانشگاه ها بايد برنامه محور و در راستاي نيازهاي حال و آينده باشد و بر اين پايه، جريان مساله از حوزه نياز به سمت دانشگاه ها فعال شود.
وي تصريح كرد: بايد همه نهادهاي مرتبط با حوزه پژوهش و فناوري فارغ از شعارزدگي و رفتارهاي ظاهري در كنار يكديگر به راه حل برسند.
عضو هيات علمي دانشگاه يزد تاكيد كرد : حوزه هاي مرتبط با پژوهش و فناوري بايد با تعامل و همكاري هم براي جهت دار كردن و برنامه محور كردن اين حوزه با نگاه به تقاضا و نياز جامعه طراحي و عملياتي شود.
** لزوم مشخص شدن سهم واقعي پژوهش در توليد ناخالص ملي
معاون دانشگاه يزد با تاكيد به لزوم مشخص شدن سهم واقعي پژوهش و فناوري در توليد ناخالص ملي، تصريح كرد: پژوهش و فناوري ديناميك است يعني در صورتي مي توان مبلغي را صرف پژوهش و فناوري كرد كه اين مبلغ در همين حوزه توليد شده باشد.
لطفي در ادامه با يادآوري سهم نيم درصد هزينه كرد براي فعاليت هاي پژوهشي از توليد ناخالص ملي اظهار مي كند: فارغ از كم بودن اين مقدار نسبت به ديگر كشورهاي جهان، نحوه هزينه كرد اعتبارهاي اختصاص يافته به حوزه پژوهش و فناوري نيز در كشور محل بحث و مناقشه است.
وي به اين عقيده هست، در كشورهاي توسعه يافته يا در حال توسعه اين رقم، 2 تا چهار درصد است كه نشان دهنده اهتمام اين كشورها به پژوهش و فناوري است.
** توسعه پژوهش با فشار امكان پذير نيست
به گفته وي توسعه پژوهش و فناوري به صورت مصنوعي و با فشار امكانپذير نيست ، طوريكه در سال 1395 پيشنهاد افزايش سهم پژوهش و فناوري از توليد ناخالص ملي به يك درصد مطرح شد كه به تصويب مجلس شوراي اسلامي نرسيد.
معاون دانشگاه يزد در بخشي از ميزگرد ايرنا يزد، بيان كرد: اگر به پژوهش و فناوري به عنوان زيربناي اقتصاد دانش بنيان اعتبار داده شود، اثر بخش خواهد بود و در نهايت به رشد و توسعه اقتصادي كشور كمك مي كند.
اين محقق دانشگاهي، توجه ويژه به موضوع آموزش را لازمه ورود به حوزه پژوهش و فناوري دانست و اظهار كرد: آموزش به عنوان زيربناي پژوهش و فناوري بايد جدي گرفته شود؛ البته منظور، توجه صوري و ظاهري به اين بخش نيست بلكه بايد به محتوا پرداخته شود.
وي ادامه داد: شيوه هاي نوين آموزش، انتظارهاي جامعه، بازنگري در سرفصل ها، ايجاد رشته هاي جديد و رشته هاي بين رشته اي و فرارشته اي بايد در بخش آموزش مورد توجه قرار گيرد.
** نگاه مديران به پژوهش ويتريني است
يك پژوهشگر و استاد دانشگاه يزد هم در ميزگرد يادشده مشكل اصلي پژوهش گم شدن هدف آن است، اصلا نمي دانيم كه براي چه چيز پژوهش انجام مي دهيم و اعتقاد دارم، نگاه ابزاري به پژوهش وجود دارد.
عليرضا افشاني مي گويد: همچنين مديران دستگاه ها نگاه ويتريني و آماري به پژوهش دارند، فقط مي خواهند در گزارش خود تعداد پژوهش ها و هزينه ها را كه در زمينه ياد شده انجام شده است، ارائه كنند.
عضو هيات علمي دانشگاه يزد در ادامه افزود: كمتر در سازمان ها و اداره ها مي توان ديد مبتني بر يك برنامه، حتي كوتاه مدت پژوهش ساماندهي شود و در بسياري از اداره ها شوراي پژوهشي وجود دارد اما اعضاي آن حداقل اطلاعاتي از فرايند پژوهش ندارند.
رييس دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه يزد مي گويد: در فرايند پژوهشي 2 دسته مشكلات داريم دسته نخست به عامل يعني محقق مرتبط است كه برخي از محققان در انجام پژوهش ضعيف هستند و اصول پژوهش را به خوبي ياد ندارند و تجربه كافي براي طرح ندارند و اين يك ضعف بزرگ است.
افشاني اضافه كرد: نگاه ابزاري برخي از عاملان به پژوهش ها از ديگر مشكلات اين حوزه است نگاهشان كسب درآمد، امتيازي و ارتقاست.
**نبود شناخت درست از نيازهاي جامعه و صنعت
وي نداشتن شناخت درست و دقيق از نيازهاي جامعه و صنعت را از ديگر مشكلات عاملان پژوهش دانست و گفت: بسياري از محققان به درستي حتي شناختي نسبت به آن سازمان يا شركتي ندارد و وارد گود پژوهش مي شوند.
افشاني از ديگر مشكلات فرايند پژوهشي را مشكلات ساختاري نام برد و افزود: كه بخشي از اين مشكل به خود ساختار و برخي هم به مديران و مسولان مرتبط است.
اين پژوهشگر در ادامه نگاه ويتريني برخي مديران به پژوهش ها را عيب بزرگ دانست، و اظهار كرد: مديران با توجه به ضعف برخي عاملان كارهاي پژوهشي و واگذار نشدن پژوهش هاي سال هاي گذشته به دانشگاه و پارك علم فناوري باعث شد كه فكر كنند نگاه پژوهشگران ابزاري است.
اين استاد دانشگاه اضافه كرد: مدير مجموعه اي فكر مي كند، وظيفه دارد، نيم درصد بودجه را صرف پژوهش كند، فقط آمار تعداد پژوهش ها دستگاه مربوط به خود را ارايه كند بنابراين نگاه آن ويتريني است.
** نگاه كوتاه مدت يكي از ضعف هاي پژوهش است
افشاني با بيان اينكه نگاه كوتاه مدت به مديريت از ديگر ضعف هاي بخش پژوهش است ، مي افزايد: پژوهش اثر كوتاه مدت ندارد، بلكه بلند مدت جواب مي دهد، اين باعث مي شود، مديران به سمت فعاليت زودبازده سوق پيدا كنند و به فعاليت هاي عمراني بر ديگر فعاليت ها چون فرهنگي ترجيح مي دهند و كمتر به سراغ آنها مي روند.
** بي اطلاعي برخي مديران نسبت به نياز كار پژوهشي
وي با بيان اينكه مديران برخي دستگاه ها آگاهي درستي نسبت به نياز پژوهش سازمان مربوط به خود ندارند، اظهار كرد: در حاليكه نيازها بايد در يك پروسه منظم و سالانه رصد و انجام شود و مطالعات قبلي هم آسيب شناسي شود.
افشاني توجه نداشتن مديران به نقش پژوهش در سياست گذاري و برنامه ريزي را از ديگر مشكلات اين بخش ياد كرد و گفت: سياست گذاري ها در بسياري سازمان هاي كه امروز حرفي براي گفتن در عرصه بين المللي دارند به اين دليل است كه بخش قابل توجهي از طرح هاي خود را به پژوهش اختصاص دادند.
** حضور مشاوران بدون تخصص از آفت هاي بخش پژوهش است
وي ضعف مشاوران پژوهشي و واگذاري پژوهش به افراد غيرمتخصص در دستگاه ها اجرايي را از ديگر چالش هاي اين بخش عنوان كرد و افزود: برخي مشاوران در سازمان ها در حوزه خود تخصص ندارند بنايراين نمي تواند ارزياب خوبي براي كارهاي پژوهشي باشد و صدمه به اين حوزه مي زند.
اين استاد دانشگاه مي گويد: فكر مي كنم، برآيند ساختاري و عامليت در حوزه پژوهش در كنار هم قرار گرفته اند كه باعث شده در حوزه پژوهش به آسيب هاي جدي برخورد كنيم رفع آن نيازمند حل ضعف هاي يادشده است
** عملكرد جزيره اي، معضل بخش پژوهش
رييس دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه يزد در ادامه شكاف بين دانشگاه ، صنعت و جامعه را از بزرگترين مشكلات حوزه پژوهش ياد كرد و گفت: شاهد هستم كه دانشگاه علاقه مند به ارتباط با صنعت و جامعه است، متاسفانه دستگاه هاي اجرايي به دليل نوع نگاه ، احساس مي كنم خيلي نياز به دانشگاه ندارند.
وي با بيان اينكه واقعا با يكسري مشكلات روبه رو هستيم كه سايه بر روي پژوهش انداخته است، تاكيد كرد: شايد مشكل در پژوهش نباشد، اگر به اين بخش توجه نشود و به پژوهشگر بها داده نشود، خود به خود پژوهش ضعيف مي شود.
** وجود متوليان متعدد، پژوهش را تهديد مي كند
به عقيده افشاني از ديگر مشكلات حوزه پژوهش وجود متولي زياد است ولي عملا بي متولي است، افزود: جزيره اي عمل كردن بخش هاي پژوهشي دستگاه ها، معضل اصلي اين بخش است در زمينه يك موضوع چند دستگاه تحقيق انجام مي دهند.
به گفته وي براي رفع اين مشكل پيشنهاد كردم، مركزي براي رصد و پايش پژوهش با چهار زير گروه ايجاد شود كه نيازهاي پژوهش دستگاه ها در آن بررسي و پس از پايش فراخوان آن اعلام شود.
افشاني نظارت بر اجرايي شدن پژوهش را از ديگر اهداف ايجاد اين مركز دانست و اظهار كرد: كاركرد اصلي اين مركز جلوگيري از موزاي كاري در امر تحقيق و پژوهش است.
** توجه به انسجام بخشي نهادها در استفاده از پژوهش
همچنين مشاور ارتباطات و مدير روابط بين الملل پارك علم و فناوري يزد گفته است: بايد به انسجام بخشي و سازمان يافتن نهادها در استفاده از پژوهش توجه بيشتري شود.
قويدل با بيان اينكه هر منبع مادي از جمله نفت و معدن پايان پذير است و در نهايت فروپاشي اقتصاد را به دنبال دارد، افزود: اگر استوار كردن اقتصاد بر پايه انديشه ها و يافته هاي پژوهشي و شكل دادن اقتصاد دانش بنيان باشد، اين امر تضمين كننده اقتصاد پويا خواهد بود و ما را به عنوان پيشران معرفي مي كند.
وي با بيان اينكه پرورش انديشه و نگرش پژوهشي نيازمند مبناي شناختي است، تصريح كرد: اين شناخت بايد در همه اقشار جامعه بوجود آيد، در جامعه ساختارهايي مبتي بر آموزش و پژوهش وجود دارد و نهادهاي اجتماعي فعال هستند كه به عنوان واسطه عمل مي كنند.
وي ادامه داد: اما پيش از پرداختن به اين ساختارها نيازمند انسجام بخشي و ساخت يافتگي نهادها هستيم، بايد به برقراري توازن بين بخش هاي مختلف توجه ويژه اي شود.
قويدل اضافه كرد: تحولات جديدي سبب ايجاد برخي ساختارها و ظرفيت هاي تازه شده است كه در اين بين نهادهاي واسطه اي مي توانند به پژوهشگر كمك كنند كه يافته پژوهشي خود را به فروش برساند.
** كودكان و فعاليت هاي پژوهشي
مشاور ارتباطات پارك علم و فناوري يزد مي گويد: بسياري از كودكان در حال انجام برخي فعاليت هاي پژوهشي هستند، شايد نتوانند آن را بيان كنند، اگر بتوانيم به جامعه كمك كنيم، نسبت به اين حركت ها، توجه داشته باشند و كمك كنند مي توان جامعه را به سمت پژوهش محوري سوق دهيم.
قويدل مي افزايد: حساس سازي اجتماعي و اجتماعي سازي بحث پژوهشي از جمله رسالت هايي است كه بايد در حوزه سياستگذاري مدنظر قرار گيرد.
** كانون هاي توليد علم بسيار متنوع است/ حضور مردم بايد جدي باشد
وي با بيان اينكه امروزه كانون هاي توليد علم بسيار متنوع است، ادامه داد: دسترسي ها در فضاي مجازي گسترش يافته و در پژوهش ها مورد استفاده قرار مي گيرد، بايد كمك كنيم ساختارهاي جديد به خوبي به نسل جوان معرفي و كمك شود تا مردم حضور خود را در اين بخش جدي بگيرند.
** اهميت كاربردي و تجاري سازي پژوهش مبناي فعاليت اقتصادي است
مدير روابط بين الملل پارك علم و فناوري يزد با بيان اينكه بخشي از پژوهش ها، كاربردي است كه مشتريان خاص خود دارد، مي گويد: بخشي از پژوهش ها نيز قابليت تجاري سازي دارد و مبناي فعاليت اقتصادي قرار مي گيرد، اما بخشي از پژوهش ها كه ناديده گرفته مي شود، پژوهش هاي مردمي است، چرا كه عنوان ندارد توجهي به آن نمي شود.
قويدل با تاكيد بر استمرار و برنامه ريزي در پژوهش تصريح كرد: پژوهش بايد در اكوسيستم نوآوري مدنظر قرار گيرد.
** حمايت و حضور مردم در پژوهش مانند ورزش نياز است
وي با يادآوري نقش كم مردم در بخش هاي مرتبط با پژوهش و فناوري اظهار كرد: بخش پژوهش ياري، اهميت زيادي دارد و مردم بايد در اين عرصه همكاري كنند، به گونه اي كه در حوزه پژوهش مانند ورزش عمل شود كه در كنار ورزش قهرماني، ورزش همگاني و عمومي هم داريم.
** پيشنهاد انجام پايان نامه هاي دانشگاهي به صورت گروهي
رئيس خبرگزاري ايرنا مركز يزد هم با بيان اينكه هر سال كارهاي تحقيقاتي زيادي صورت مي گيرد، اما اين كارها بيشتر تكليفي است، افزود: پژوهش به دنبال پاسخگويي به يك مساله است.
كاظم شاملو بيان كرد: پيشنهاد مي شود، پايان نامه هاي دانشجويي مانند بسياري كشورها به صورت گروهي و تيمي انجام شود ، در اين صورت به نتايج بهتري هم دست خواهيم يافت.
وي اضافه كرد: بايد فردگرايي را در مسائل علمي كنار گذاشت و به كارهاي جمعي پرداخت .
ايرنا به عنوان تنها خبرگزاري رسمي كشور همواره بر اساس رسالتي كه بر عهده دارد نسبت به برگزاري ميزگردهاي مختلفي با هدف ارتقاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي جامعه اقدام مي كند.
خبرگزاري جمهوري اسلامي در سال 1313 خورشيدي با نام «آژانس خبري پارس» به عنوان ششمين خبرگزاري جهاني تاسيس شد و در بيش از هشت دهه فعاليت، علاوه بر جريان سازي خبري يكي از منابع مهم خبري رسانه هاي داخلي و خارجي است.
7532**2088**1968 خبرنگاران: سعيد صادقي مقدم، كبري دانشي و محمودرضا رحماني* انشتار: عباسقلي اشكورجيري
يزد - ايرنا - امروزه پژوهش و فناوري اطلاعات به عنوان يكي از شاخص هاي مهم توسعه يافتگي ، كليد شكوفايي اقتصادي و اجتماعي در سال هاي اخير بيش از پيش مورد توجه مسئولان، برنامه ريزان اجتماعي و دولتمردان قرار گرفته است.
