اخلاق مداری و مهرورزی؛ 2 مولفه مهم در سیره نبوی

«محمد پدر هیچ ‌‌یك از مردان شما نیست؛ اما فرستاده خدا و خاتم پیامبران است و خدا به همه چیز داناست.» این جملات بخشی از آیه 40 سوره احزاب درباره خاتمیت رسول اكرم(ص) است كه خدای متعال سلسله نبوت و صحیفه رسالت پیامبران را با فرستادن حضرت محمد(ص) پایان بخشید.

بیش از یك هزار و 400 سال پیش در 17 ربیع‌الاول سال عام الفیل، كودكی در مكه دیده به جهان گشود كه نام مباركش محمد بن عبدالله و در تورات و برخی كتاب های آسمانی«احمد» نامیده شده است. ستاره ای كه تمام پیامبران بشارت آمدن او را به پیروان ‌خود داده بودند. كنیه آن حضرت ابوالقاسم و ابوابراهیم است و رسول الله، نبی الله، مصطفی، محمود، امین، امی، خاتم، مزمل، مدثر، نذیر، بشیر، مبین، كریم، نور، رحمت، نعمت، شاهد، مبشر، منذر، مذكر، یس، طه از‏ القاب ایشان به شمار می رود.

ایشان در دوره كودكی پدر و مادر گرامی خویش را از دست دادند و از آن پس در كنار عبدالمطلب پدربزرگ و ابوطالب عموی خود رشد و پرورش یافتند. سیره پیامبر اسلام(ص)، برگزیدن عزت در تقوای الهی بود كه در این باره می فرمایند: «هر انسانی می خواهد با عزت ترین مردم باشد، باید تقوای الهی پیشه كند».

رسول اكرم(ص) در میدان كارزار و در برابر دشمنان اسلام، شجاعانه می جنگیدند و با رشادت و پایمردی از كیان اسلام دفاع می كردند. حضرت علی(ع) درباره جنگ هایی كه پیامبر(ص) در آن حضور داشتند، می فرماید: «در روز جنگ بدر، من به پیامبر(ص)پناه بردم. در حالی كه ایشان نزدیك تر از من به دشمن بودند ولی چنان با اراده و استوار بودند كه گویی اصلا در میدانِ جنگ دشمن نیست».

پیامبر اكرم(ص) در سال هشتم هجرت، رسالت الهی خود را با فتح مكه و شكستن بت ها كامل ساختند. زندگانی حضرت محمد(ص) سرشار از آموزه های ارزشمندی است كه گنجینه ای غنی برای همگان در این دنیای پهناور محسوب می شود. سالروز میلاد حضرت محمد(ص) فرصتی مغتنم برای پرداختن به سیره و اخلاق آخرین پیام آور صلح و دوستی است. ایشان همواره پیروان خویش را به اتحاد و همبستگی دعوت می كردند تا تمام جهانیان در كنار یكدیگر برای رسیدن به رستگاری حقیقی بكوشند و از آموزه های این دین الهی برای یافتن مسیر سعادت استفاده كنند. سالروز میلاد آخرین پیامبر الهی، بنیان‏گذار حكومت اسلامی و نخستین معصوم در دین مبین اسلام روز اخلاق و مهرورزی نامگذاری شده است تا پیروان راستین آن حضرت(ص) با توجه روش و منش ایشان در مسیر دستیابی به صلح و دوستی گام بردارند.

«آیت الله محسن غرویان» مدرس سطوح عالیه حوزه علمیه قم و عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی جامعة المصطفی العالمیه، وحدت امت اسلامی را از مهمترین اصل در رسالت پیامبر اكرم(ص) دانست كه این مهم از راهبردهای بنیادین و پایه ای اقتدار مسلمانان در همه روزگاران به شمار می رود. در ادامه دیدگاه ها و نظرات وی را جویا می شویم.

** آگاه سازی و وحدت مهمترین رسالت رسول اكرم(ص)
حضرت محمد(ص) برای تحقق بخشیدن وحدت اسلامی در میان جامعه آن روزگار تلاش های فراوانی كردند به طوری كه اقتدار و عزت جامعه نوپای عصر رسالت برخاسته از وحدت و راهكارهای ارایه شده از طرف پیامبراكرم(ص) بوده است. رسول اكرم(ص) اسوه كامل زندگی تمامی مسلمانان و پیروی از سیره و منش ایشان می تواند كارآمدترین راهكارها برای همگان در جهت تحقق وحدت اسلامی چه در میان كشورهای اسلامی و چه دیگر كشورها و مذاهب باشد. پیامبر اكرم(ص) همواره ارزش های اخلاقی را مهترین اصل برای رسیدن به اهداف می دانستند و به وسیله قرآن كریم كه كتاب اخلاق نام دارد مردم را هدایت و راهنمایی می كردند. بنابراین باید آموزه‌های دین مبین اسلام را به عنوان كامل‌ترین دین الهی و مكتب ترقی بشر در مراحل حساس زندگی خویش سرلوحه اعمال و كردار ‌كرد.

** شیوه های مبارزاتی و آموزشی؛ 2 مولفه مهم رسالت پیامبر اكرم(ص)
با نگاهی به زندگی پیامبر اكرم(ص) به این نتیجه می توان رسید كه انتخاب شیوه های مبارزاتی و آموزشی دو مولفه مهم در رسالت ایشان برای هدایت مردم بود. نخستین ویژگی اینكه مردم در انحطاط فكری و اخلاقی كامل به سر می بردند و جامعه جاهلیت و بسیاری دیگر از جوامع از این موضوع رنج می بردند اما به دلیل ناآگاهی و خرافه پرستی هایی كه بدان دچار بودند نمی توانستند این وضعیت را از میان بردارند. حضرت محمد(ص) با گسترش آموزه های الهی و آگاه سازی مردم را نسبت به امور جامعه خود هدایت و به روشنگری آنها می پرداختند كه این امر یكی از شیوه های آموزشی ایشان بود. ویژگی دوم اینكه خاتم انبیاء(ص) در آغاز حركت خویش با یك آسیب جدی شامل دشمنان و مخالفان سرسخت روبرو بودند كه آنها ترویج و گسترش اسلام را قبول نداشتند و بر همین پایه مقابله سرسختانه ای از خود نشان می دادند. جنگ های تحمیل شده و انجام غزوه های طولانی و گسترده از جمله مصادیق این امر است كه با فشار بر محمد(ص) به مبارزه با ایشان و رسالت او می پرداختند.

** ترویج اندیشه های اسلامی در عصر جاهلیت
جامعه جهالت زده آن دوران با انواع آسیب های فرهنگی و اجتماعی روبرو بود كه در چنین شرایطی پیامبر اكرم(ص) توانستند به قیام و مبارزه بپردازند و ندای توحید را به سراسر جهانیان برسانند. ترویج اندیشه های اسلامی و دعوت مردم به خداپرستی از مهمترین رسالت رسول اكرم(ص) به شمار می رفت كه موفقیت ایشان در این امر نشان از ایمان راسخ او به خدای متعال است كه اگر چنین ویژگی هایی به وسیله علمای جوامع اسلامی و حاكمان رعایت شود می توان جامعه ای متحد را شكل داد. در واقع باید گفت خودسازی مهمترین اصل در رفتار است و تا هر میزان حكومت ها و جوامع اسلامی به سبك و سیره پیامبراكرم(ص) توجه كنند به همان اندازه موفق بوده و می توانند به هدایت جامعه خویش بپردازند. حضرت محمد (ص) الگوی صبر و استقامت است و خدای متعال نیز در قرآن كریم با بیان اینكه «صبور باش» این شاخصه را نشان می دهد، بنابراین كشور های اسلامی می توانند از این ویژگی پیامبر(ص) الگو بگیرند.

** عقلانیت و حكمت؛ مهمترین سیره نبوی
رسول اكرم(ص) همواره با رعایت اصل علم و حكمت با افراد برخورد می كردند، ایشان مباحث غیرمستند و خرافه را كه می توانست عاملی برای نزاع و خشونت میان مردم باشد، ناشایست می دانستند و از ارایه آنها به شدت پرهیز می كردند. ایشان حتی به دیگر ادیان و مذاهب نیز همین شیوه و مواضع حكمیانه را صورت می دادند. حضرت محمد (ص) عقلانیت را نیز همواره مد نظر داشتند و هر آنچه عقل حكم می كرد عملی و به عنوان رهبر جامعه اسلامی و یك الگوی دینی و فرهنگی به شكل بسیار ساده ای زندگی می كردند و از تجمل گرایی به دور بودند.

** رعایت عدالت راهی برای جذب دیگر ادیان
در جامعه ای كه حضرت محمد(ص) می زیستند ادیان و فرقه های مختلفی وجود داشتند كه رعایت عدالت یكی از ابعاد مهم نحوه برخورد پیامبر(ص) با آنها بود. در واقع استفاده از انصاف و عدالت و پرهیز از تبعیض سبب جذب دیگر ادیان به پذیرش دین اسلام بود كه همین امر شرایط فراهم شدن ترویج اسلام شد. در دنیای امروزی شاهد این مساله هستیم كه فرقه های مختلف اسلامی از نژادهای گوناگون در جای جای این كره خاكی زندگی می كنند كه با پیاده كردن سیره نبوی می شود مانع از بروز اختلاف میان مسلمان شد. گروه های تكفیری خطرناكی در سال های اخیر به وجود آمده اند كه تنها به جنگ و كشتار می اندیشند و حقوق مسلمانان را زیر پا می گذارند و شیعه و سنی برایشان فرقی ندارد، حركت آنها یك حركت سازمان یافته و از طرف دشمنان اسلام است. بنابراین مسلمان وظیفه دارند زمینه گسترش این تفكرها را از میان بردارند، زیرا این رویه به هیچ عنوان پسندیده اسلام نیست.

** اهمیت ویژه به شخصیت زنان و نقش اجتماعی آنان از جانب حضرت محمد(ص)
پیامبر گرامی اسلام(ص) احترام ویژه ای به زنان جامعه آن دوران داشتند و در رفتار با به همگان نشان می دادند كه زن از جایگاه خاصی برخوردار است. به مردان با عمل و گفتار خویش نشان دادند كه زن نیز مانند آنها انسان است و شخصیت و حقوق او باید محترم شمرده شود. علاقه وافر ایشان نسبت به حضرت فاطمه (س) از جمله ویژگی های رفتاری ممتاز پیامبر(ص) است كه باید سرمشق امت اسلامی قرار گیرد. تربیت فرزند صالح مهم ترین نقش زنان است كه جامعه و مسوولان باید همواره حمایت كننده آنان در عرصه های اجتماعی باشند، زیرا مسوولیت پذیری آنها در اجتماع جایگاهی والا دارد. زنان به عنوان مهمترین ركن هر خانواده ای به شمار می روند كه می توانند آینده جامعه را در رسیدن به اهداف متعالی هدایت كنند، بنابراین زندگی و جامعه بدون ركن اصلی كه همان زنان هستند صدمات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.

** اخلاق مداری و مهرورزی مولفه ای مهم در سیره نبوی
خانواده به عنوان بنیادی ترین ركن هر جامعه ای مسوولیت پرورش اخلاق را دارد. آنها می توانند با آموزه های دینی و تربیت اسلامی رفتار فرزندان را در مسیر صحیح هدایت كنند و بدین وسیله از شكل گیری و ایجاد آسیب های اجتماعی جلوگیری كنند. پیامبر اكرم(ص) عالی‌ترین الگوی اخلاقی و مهرورزی برای بشریت است، زیرا الگو بودن اخلاق نبوی كه عامل عمده محبوبیت ایشان در میان امت اسلامی و علت مهم موفقیت وی در نشر دین بوده، بارها از تمجید قرآن كریم برخوردار شده است. بنابراین برای اینكه جامعه ای عاری از هرگونه آسیب اجتماعی داشته باشیم نیازمند ایجاد بسترهای اخلاقی هستیم. اخلاق مداری زیربنای آداب اجتماعی است به این معنا كه حقوق متقابل افراد باید رعایت شود و حق مظلوم در برابر ظالم گرفته شود تا پایه های اخلاقی در جامعه اصلاح شود. رسانه ها نیز به عنوان بزرگترین پدیده فرهنگی می توانند به وسیله تاثیر بر نگرش ها به آموزش هنجارها بپردازند و نقش بسیار تاثیر گذاری در حیات اجتماعی افراد و راهی برای برون رفت از آسیب های اجتماعی داشته باشند. انتقال مفاهیم اخلاقی به وسیله آنها می تواند راهی برای هدایت جامعه در گسترش اخلاق مداری و مهرورزی باشد. انتخاب سالروز میلاد حضرت محمد(ص) به نام روز اخلاق و مهرورزی می تواند زمینه ساز گسترش این دومولفه مهم در سطح جامعه باشد تا در راستای این امر مهم با تمسك به پیامبر اكرم(ص) بیش از پیش برای رشد اخلاق و مهرورزی در سطح اجتماع كوشش كرد.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مریم همتی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**9131**
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.