امام جعفرصادق(ع)؛ بنيانگذار نهضت انديشه محور

هفدهم ربيع الاول سالروز ولادت امام جعفر صادق(ع) بنيانگذار فقه جعفري است. امام همامي كه با دانش بيكران خويش مكتب فقهي فراگير و نهضتي دانش محور را پايه گذاري كرد و با نشر معارف و آموزه هاي ديني و ترويج تعاليم اسلام، زمينه پويايي تمدن اسلامي را فراهم آورد.

دوره زندگي ششمين امام شيعيان(ع) با جنبش هاي فرهنگي و فكري گوناگون همزمان بود و همين مساله موجب شد تا مسلمانان تشنه آموختن دانش و معرفت حقيقي اسلام باشند و امام(ع) با اصلاح نظام انديشه اي پيروانش به شكل گيري يك گفتمان و مكتب فكري همت گماشت و با تربيت شاگرداني بسيار به پاسداري شريعت و سنت نبوي پرداخت.

امام جعفر صادق(ع) در حديثي زيبا مي فرمايد: «چون خدا خير بنده اي را خواهد او را نسبت به دنيا بي رغبت و نسبت به دين دانشمند كند و به دنيا بينايش سازد و به هر كه اين خصلت ها داده شود خير دنيا و آخرت داده شده است».

همزمان با سالروز ميلاد امام صادق(ع)، ديدگاه هاي حجت الاسلام «صادق گلزاده» استاد حوزه و دانشگاه و كارشناسان حوزه تقريب و وحدت اسلامي را در ارتباط با سيره و ويژگي هاي علمي اين امام همام جويا شديم.

** امام صادق(ع)؛ پايه گذار فقه جعفري
امام جعفر صادق(ع)، عنوان رييس مذهب جعفري و مرجع علمي و ديني تمام مذاهب اسلامي را به خود اختصاص داده است و در حقيقت، ابوحنيفه، مالك بن انس و احمد بن حنبل كه از پايه گذاران مذهب هاي اسلامي بودند همگي از شاگردان اين امام همام(ع) هستند. بنابراين ششمين پيشواي شيعيان امام، مراد و پيشواي امت اسلامي است و به عنوان شيخ الائمه شهرت دارد. شرايط زندگي امام(ع) از ايشان شخصيتي ممتاز اخلاقي، سياسي، اجتماعي، علمي و فقهي به جامعه بشري ارايه كرد. تكريم به افراد و اهتمام به كرامت انساني يكي از ويژگي‌هاي برجسته وي به شمار مي رفت.

وي در تحمل مخالفان بسيار صبور بود. در روايت ها آمده است روزي فردي زنديق(خداناباور) در كنار خانه خدا به لحاظ فكري و انديشه‌اي به مخالفت با امام(ع) پرداخت و با وجود آن كه ياران ايشان ناراحت شده بودند اما ايشان مي فرمايد: پس از طواف، پاسخگوي شما خواهم بود» و با پايان يافتن طواف براي گفت وگو و مناظره با آن فرد، حاضر شد و اخلاق، سعه صدر و آستانه تحمل امام او را به تعجب واداشت.

** سيره اخلاقي امام صادق(ع)؛ سرمشق اهل يقين
شخصيت و سيره اخلاقي امام صادق(ع) مي تواند سرمشق و الگويي براي همگان باشد و به خصوص در شرايط كنوني كه جامعه اسلامي به وجود وحدت و انسجام نيازمند است. نمادهاي عملي اين مساله در آموزه هاي امام صادق(ع) به چشم مي خورد و يك ظرفيت بزرگ در سيره امام مشاهده مي شود كه مثال آن را مي توان در تعامل هاي امام صادق(ع) با برادران اهل سنت ديد. البته جلوه هاي برادري ما در همين زلزله كرمانشاه به خوبي بروز كرد و نظام جمهوري اسلامي، روحانيان و مردم با تاسي از اخلاق و سيره امام صادق(ع) با بيشترين توان و بدون توجه به قوميت و مذهب زلزله زدگان با تمام وجود به ياري برادران و خواهران خود شتافتند. ويژگي ممتاز ديگر اخلاقي امام صادق(ع) امانتداري، صداقت و تواضع ايشان بود و در سيره گفتاري و نظري وي صفا و راستگويي موج مي زد.

**دوره هاي طلايي فقه اسلام
فقه اسلام در سه دوره برجستگي و جلوه خاصي دارد نخستين مقطع كه فقه اصلي اسلام و قرآن است، فقه نبوي محسوب مي شود پيامبر(ص) همزمان با نزول آيه هاي قرآن، احكام آنها را نيز تبيين مي كردند. پس از رحلت حضرت محمد(ص) مرجع ديني، علمي و فقهي اميرمومنان(ع) بود و حتي خلفا نيز در مشكلات و مسايل فقهي كه پيش مي‌آمد از دانش امام(ع) بهره مي بردند و نمونه‌هاي بسياري در اين جهت وجود دارد.

البته اهل بيت(ع) همگي مرجع علمي، ديني و صاحب فقه دوره خود هستند اما اين شرايط پرسشگري و مطالبه گري فقهي و درخواست پاسخ خواهي از اهل بيت(ع) در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) دوباره جايگاه خود را پيدا كرد و اوج گرفت و به همين علت دوران طلايي فقاهت اهل بيت(ع) در فقه اسلام در زمان اين 2 امام(ع) و به خصوص در هنگامه زندگي امام صادق(ع) به وجود آمد. اين امام همام(ع) چندين هزار شاگرد داشت و اين شاگردان از مذاهب مختلف بودند و آنها در گسترش و فراگير ساختن فقه اسلامي تاثير غيرقابل انكار را ايفا كردند.

مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي كتابي را با عنوان فقه امام علي(ع) منتشر كرده است و در اين اثر به بررسي محتوايي مسايل فقهي روايت شده از شيعه و اهل سنت پرداخته مي شود و در ديدگاه هاي امام صادق(ع) حقيقت فقه اسلامي و مضمون آن به برجسته ترين صورت وجود دارد و تقسيم بندي فقهي از زمان ششمين امام شيعيان(ع) به بعد شكل گرفت كه سرچشمه آن امام صادق(ع) بود.

**راهكارهاي امام صادق در رويارويي با جريان هاي انحرافي
جريان تكفيري و تفكرهاي سلفي گري و وهابيت را كه داعش محصول اين نوع انديشه هاي انحرافي است، نبايد به حساب برادران اهل سنت نهاد. از سيره گفتاري و نظري امام صادق(ع) مي توان به چند راهكار براي برخورد با فرقه هايي انحرافي همچون داعش دست يافت يكي از آن راهكارها آن است كه مي بايست نسبت به مباني انديشه اي اين گروه ها آگاهي يافت، شناخت صاحبان فكر و انديشه اين فرقه ها، خط مقدم نقد جريان هاي انحرافي به شمار مي رود.

پس از اين مرحله و در گام دوم نقد و نظر قرار است به اين معنا كه نخبگان و عالمان ديني با استفاده از آموزه هاي اسلامي در برابر اين جريان انحرافي ايستادگي كنند و فكر و انديشه جريان مخالف را به نقد و چالش بكشند و به نظريه پردازي در ارتباط با آن بپردازند و راهكار سوم بالا بردن آستانه تحمل در اين باره محسوب مي شود و با كمي سعه صدر مي توان برخي فريب خوردگاني را كه امكان اصلاح دارند و به دليل ناآگاهي در دام اين جريان ها افتاده اند، هدايت كرد و به تعبير آيت الله خامنه اي مقام معظم رهبري جذب حداكثري و دفع حداقلي باشد.

*گروه اطلاع رساني
خبرنگار: مهسا شريفي**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**9131
ايرنا پژوهش، كانالي براي انعكاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشي ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شويد.