آخرين تحولات ميداني در سوريه

در ادامه اين يادداشت به قلم حميد رضا مهاجر مي خوانيم: يكي از ويژگي هاي منحصر بفرد جنگ سوريه، تنوع جغرافيايي و ويژگي هاي سرزميني است كه درگيري ها در آن در جريان است. از رشته كوه هاي خشك و خشن حرمون و قلمون در جنوب غرب سوريه تا رشته كوه هاي سرسبز ساحلي در شمال غرب و از باديه خشك و كويري كه از حومه شرقي شهر حمص در غرب سوريه آغاز مي شود و پس از عبور از شهر تاريخي تدمر و سپس السخنه به كنار رود فرات و شهر ديرالزور در شرق اين كشور ختم مي شود. از شهر حماه تا حلب، آب و هوا متغير است به سرعت سرد و گرم مي شود مانند طبيعت مردمان اين كشور؛ مردمي كه عادت كرده اند يك روز براي تو دست تكان بدهند روز ديگر براي ديگران!

در چنين جفرافيايي جنگيدن بسيار دشوار است. آنهايي كه از رشته كوه هاي قلمون و حرمون آمده اند از تك تيرانداز ها و تله هاي انفجاري مي گويند كه مي تواند صعود از گذرگاه ها به قله هاي تيز را غير ممكن سازد. آنهايي كه از باديه خشك آمده اند از شاسي بلندهاي انتحاري صحبت مي كنند كه ممكن است هر لحظه از پشت يك كوخ بيرون بزنند و زمين و زمان را يكي كنند. آنهايي كه از حلب آمده اند خاطراتي را از جنگ در كوچه پس كوچه هاي تنگ حلب قديم روايت مي كنند تا متوجه شوي كشته شدن در چنين جايي تا چه اندازه به يك جنگجو نزديك است!

اگر به سراغ چنين جنگي مي رويد با يك ارتش كلاسيك با آموزه هاي سنتي نرويد. مختصر مفيد؛ جبهه در چنين جنگي، معناي مشابهي كه ژنرال ها در دانشكده فرماندهي و ستاد به افسران جوان ياد مي دهند، ندارد. فاصله شكست و پيروزي در چنين جبهه هايي به اندازه فاصله ميان شب و روز است. بازي موش و گربه بر روي تله هاي پوشيده از برف تا ميخكوب شدن پشت يك ديوار مخروبه، كافي است فقط نيم خيز شوي! شنيدن واژه انتحاري آن هم در كوير، جايي كه اصلا جايي براي پنهان شدن وجود ندارد يعني كه ...! اگر يك درجه دار سوري نيز در اين ميان خيانت كرده باشد، اوضاع بسيار بدتر خواهد شد. در چنين جنگي اگر بگويي كه' اه! ديروز كه اين شهرك يا اين خط دست نيروهاي خودي بود' يعني اينكه درباره چنين نبردهايي اطلاعات كافي نداري!

با اين مقدمه البته خيلي دير به سراغ بررسي آخرين تحولات ميداني در سوريه مي رويم. بررسي اين تحولات نشان مي دهد كه در حال حاضر ارتش سوريه و نيروهاي هم رديف در محور مقاومت توانسته اند كنترل در حدود 60 درصد از مساحت اين كشور را در اختيار بگيرند. سيطره اي كه باعث مي شود محور مقاومت و البته روسيه دست بالا را در مذاكرات سياسي در اختيار داشته باشند. واقعيتي كه امانوئل ماكرون، اخيرا به آن اعتراف كرد. رئيس جمهور فرانسه هفته گذشته اظهار داشت كه حضور بشار اسد در آينده سياسي اين كشور يك واقعيت است. موضعگيري كه نشان دهنده تغيير استراتژيك در مواضع فرانسه نسبت به حكومت كنوني سوريه است.

در استان ديرالزور در شرق اين كشور، وضعيت داعش در حال يك سره شدن است. داعش در حال از دست دادن آخرين روستاهايي است كه در فاصله ميان شهرهاي الميادين و ابوكمال در كنار نهر فرات در اختيار دارد. روستاهايي كه در غرب رودخانه توسط ارتش سوريه و نيروهاي هم رديف و در شرق فرات توسط شبه نظاميان كرد تصرف مي شوند. اما پرسشي كه مطرح مي شود اين است كه بر سر جنگجويان داعش چه مي آيد؟ آيا آنها ناپديد مي شوند؟!

نگراني هاي ژنرال سيسي، رئيس جمهور مصر نشان مي دهد كه كشورش، مقصد آينده عناصر داعش است. سيسي اخيرا در مصاحبه با شبكه فرانس 24 اظهار داشت كه عناصر داعش پس از شكست در عراق و سوريه، به ليبي و مصر انتقال داده مي شوند. روزنامه اليوم السابع چاپ قاهره نيز اخيرا گزارشي را منتشر كرده است كه نشان مي دهد عناصر داعش پس از انتقال به اردن، از طريق هواپيماهاي ترابري به يكي از كشورهاي همسايه مصر (ترجيحا ليبي) فرستاده مي شوند تا از آنجا به سمت صحرا سينا، منتقل شوند. اين روزنامه تاكيد مي كند كه انتقال اين عناصر از اردن تا مصر بدون تسهيلات امنيتي امكان پذير نيست.

به ميدان جنگ باز مي گرديم. به نظر مي رسد با فروكش كردن درگيري ها در شرق سوريه، حومه جنوب شرقي حلب و شمالي حما در حال شعله ور شدن است. شواهد ميداني حاكي از اين است كه ارتش سوريه و نيروهاي هم رديف پس از كاهش بار ناشي از جبهه شرقي و درگيري با داعش،توجه خويش را بر روي اين منطقه متمركز كرده اند. منطقه اي كه عمدتا در كنترل هيئت تحرير الشام(شاخه القاعده در سوريه) و متحدينش است. عمده ترين تاكتيكي كه در اين درگيري ها بكار گرفته مي شود، سيطره بر تپه هاي و تله هاي مشرف بر گذرگاه ها و روستا هاي اين منطقه است.
به گزارش الاعلام الحربي وابسته به حزب الله لبنان، ارتش سوريه و متحدينش توانسته اند با پيشروي در محور خناصر در جنوب غرب حلب، چندين روستا و تله هاي مشرف بر آنها را از سيطره هيئت تحرير الشام خارج كنند. با اين حال در شمال حما، درگيري ها شديدتر و پيشروي بسيار دشوار است. در اين منطقه، درگيري ها در دو محور اصلي متمركز است. محور زلين-الزلاقيات كه از ديدگاه هيئت تحرير الشام اگر نيروهاي دولتي بتوانند در اين محور پيشروي كنند شهرك استراتژيك اللطامنه در معرض سقوط قرار خواهد گرفت و به اين ترتيب درگيري ها وارد حدود اداري استان ادلب خواهد شد. استاني كه به مركز تجمع اصلي گروه هاي مسلح مبدل شده است. منابع خبري از پاتك سنگين هيئت تحرير الشام در اين محور گزارش مي دهند. تك و پاتك هاي متقابل كه به ويژگي اصلي اين محور تبديل شده است.

دومين محور درگيري در منطقه عمومي شمال حما، محور مشيرفه در شمال شرق حما است. ارتش سوريه و متحدينش تلاش مي كنند كه با پيشروي در اين محور به نيروهاي هم رديف كه پيشروي خويش را از محور خناصر در جنوب غربي حلب آغاز كرده اند، پيوندند، به نظر مي رسد هدف استراتژيك در اين محور، فرودگاه نظامي ابو الضهور و كنترل آن باشد. اين فرودگاه در حدود اداري مشترك حلب و ادلب قرار گرفته است.

در حومه جنوب غربي دمشق و در فاصله كمتر از 100 كيلومتر از پايتخت سوريه، ارتش تلاش مي كند تا مسلحين وابسته به هيئت تحرير الشام را از منطقه بيت جن در محدوده مرزي با فلسطين اشغالي را بيرون براند. در ماه هاي اخير مسلحين تلاش كرده اند كه با نفوذ از محور بيت جن به منطقه دروزي نشين حصر و عبور از آن جبهه يكپارچه جديدي را در جنوب غربي دمشق ايجاد كنند. ارتش سوريه با پيشروي در محور مغير المير و تصرف ارتفاعات شمالي و شرقي شهرك مغير المير در تلاش است اين منطقه را به دو بخش تقسيم نمايد تا در مراحل بعد نسبت به بلعيدن تدريجي آنها اقدام كند.

حجم درگيري ها در حومه شرقي دمشق موسوم به غوطه شرقي نشان مي دهد كه اين منطقه هنوز در اولويت ارتش سوريه و متحدينش قرار ندارد. جيش الاسلام وابسته به عربستان و جيش الفسطاط وابسته به قطر و تركيه دو گروه مسلح عمده در غوطه شرقي دمشق هستند كه تا كنون درگيري هاي متعددي بين آنها روي داده است. درگيري ها بين ارتش و اين دوگروه عمدتا در محور حرستا و عين ترما در جريان است.

آخرين تحولات ميداني در سوريه

بررسي تحولات ميداني در سوريه به چند نتيجه عمده منجر مي شود:

اكنون مي توان پذيرفت كه ارتش سوريه و متحدينش ابتكار عمل را در جبهه هاي مختلف در اختيار دارند اما هنوز نمي توان ادعا كرد كه اين ابتكار عمل به معناي فروپاشي كامل گروه هاي مسلح در اين كشور است. چه اينكه هيئت تحرير الشام(شاخه القاعده در سوريه) در شمال غرب سوريه و جيش الاسلام در حومه شرقي دمشق كماكان به عنوان دو گروه قدرتمند حضور دارند. تا زماني كه اين دو گروه در معادلات نظامي سوريه حضور دارند، نمي توان از پايان درگيري ها در سوريه سخن راند.

آغاز مرحله جديد درگيري ها در مثلث ميان حومه شمالي شهر حما و حومه جنوبي حلب، نشان مي دهد كه توافقات سياسي ميان سه گانه روسيه، ايران و تركيه نهايي نشده است. ارتش و متحدينش در محور مقاومت تلاش مي كنند كه با پيشروي از محورهاي سه گانه در اين منطقه، علاوه بر تامين جاده اثريا-خناصر كه شاهراه ارتباطي ميان دمشق و حلب است، كنترل فرودگاه نظامي ابوالضهور در شرق ادلب را در اختيار بگيرند. مذاكرات سياسي سه گانه اي كه در شهر سوچي روسيه در جريان است اگر نتواند راه حلي براي هيئت تحرير الشام بيابد، قطعا نخواهد توانست به يك راه حل سياسي واقعي بر روي زمين ترجمه شود.

بررسي موضع گيري هاي اخير تركيه نشان مي دهد كه آنكارا بويژه در رابطه با موضوع كردها در حال فاصله گرفتن از امريكايي ها و نزديكي به روسيه است. دولت تركيه اخيرا اعلام كرده است كه حاضر است ليست گروه هاي كردي كه قابليت تعامل با آنها وجود دارد را در اختيار روسيه قرار دهد. به تعويق افتادن هجوم ارتش تركيه و گروه هاي مسلح همسو به منطقه عفرين در شمال غرب سوريه در اين راستا ارزيابي مي شود.

خروج روس ها از روسيه به معناي ترك پايگاه هاي نظامي اين كشور در سوريه نيست. در حال حاضر بندر طرطوس، به عنوان پايگاه دريايي و فرودگاه حميميم در لاذقيه به عنوان پايگاه هوايي روس ها به شمار مي رود و حضور روس ها در اين دو پايگاه با قدرت ادامه خواهد داشت. هر چند از اظهار نظرات پوتين به نظر مي رسد كه از حجم حملات روس ها كاسته خواهد شد اما خروج بخش اعظم نيروهاي روسي از سوريه هيچگاه نبايد به معناي ترك اين كشور، تفسير شود.

هر اتفاقي در سوريه رخ دهد براي اسراييل، حضور نظامي ايران در سوريه يك خط قرمز به شمار مي رود. خط قرمزي كه به همان اندازه براي امريكايي ها پر رنگ است و بي ترديد در آينده به يكي از منابع اصلي چالش بين اسراييل و محور مقاومت تبديل خواهد شد.
*منبع: پايگاه خبري عصر ايران/29 آذر 96
** اول ** 1337- انتشار دهنده: خداوردي اسدي