هیچ دستگاهی نمی تواند بطور دقیق زمان وقوع زلزله را پیش بینی كند و كسی هم نمی تواند مانع وقوع آن شود بنابر این هیچ راه گریزی از این پدیده نیست مگر اینكه ساختمان ها مقاوم سازی و آموزش ها نیز بطور كاربردی به شهروندان ارائه شود.
جدا از بحث مقاوم سازی، آموزش ها تاثیر معنی داری نمی تواند روی كاهش آسیب ها در ساختمان های نامقاوم در هنگام زلزله های مخرب داشته باشد و فقط فاصله شهروندان از ساختمان مسكونی می تواند این آسیب ها را كاهش دهد.
اما یكی از عواملی كه باعث تلفات و مصدوم شدن افراد در زمان وقوع زلزله می شود، عجله، شتاب و بطور كلی ترس و وحشت شهروندان از وقوع چنین حوادثی است. نظیر این رویداد را در زلزله چهارشنبه شب 29 آذر استان البرز شاهد بودیم. یعنی كانون اصلی زلزله در شهر ملارد در استان البرز بوده اما دو كشته آن از شهرهای شهریار و رباط كریم كه از نظر مسافت با ملارد فاصله داشته، بوده است. دقت كنید دلیل كشته شدن هموطنان یاد شده خرابی های حادثه زلزله نبوده بلكه براثر عواملی مثل ایست قلبی بوده كه منشاء آن هراس و ترس از واقعه زلزله بوده است.
بامداد امروز چهارشنبه نیز شهروندان پایتخت كه فاصله شهرشان با ملارد خیلی بیشتر از شهریار و رباط كریم است، در بیرون خانه ها شب را سپری كردند در حالی كه منشاء وقوع این زلزله گسل تهران نبوده است. زلزله بامداد امروز چهارشنبه ملارد با بزرگی 4،2 ریشتر نیز چنین مشخصه ای داشته است یعنی عامل این تكان، گسل تهران نبوده اما پایتخت نشینان باز به خیابان ها آمدند.
دلیل اقدام شهروندان تهرانی در برخورد با این دو زلزله و پس لرزه نه تنها قابل سرزنش نیست بلكه یك اقدام درست و به موقع بوده است. صحیح این است كه انسان پس از اطلاع از وقوع حادثه ای هر چند با احتمال اندك، از محل امكان وقوع حادثه فاصله بگیرد كه تهرانی ها نیز چنین كردند.
استرس متعادل چنانچه منشاء تحولات و حركات مثبت در انسان شود، اقدامی قابل ستایش است اما چنانچه این وحشت آسیب ها را بیشتر كند در آن صورت باید فكری به حال آن كرد.
در مساله زلزله به هیچ وجه نباید، ترس و وحشت بر ما غلبه كند زیرا همین موضوع انجام سایر اقدامات مثبت را از انسان سلب می كند همانطور كه در زلزله و پس لرزه های اخیر استان های تهران و البرز شاهد آن بودیم. كسی كه در حادثه های این چنینی دچار استرس و اضطراب مضاعف شود قطعا كارها را به درستی انجام نمی دهد و طبیعتا آسیب ها چند برابر خواهد بود.
همانطور كه گفته شد زلزله های اخیر استان تهران و البرز خرابی نداشته و بعید می دانم دیواری نیز ترك برداشته باشد اما سه كشته و بیش از 100 زخمی داشته است كه ترس عامل اصلی آن بوده است.
بیشترین عامل این اضطراب و وحشت، از ذهنیات شهروندان شكل می گیرد كه ناشی از اطلاعات غلط و شایع است. اكنون همه افراد گوشی همراه دارند و از طریق اینترنت به شبكه های اجتماعی متصل هستند. اغلب مطالب این سایت ها و فضای مجازی درست نیست و شایعه است زیرا مطالب آنان از كانال منابع موثق و رسمی حاصل نمی شود و به طور كلی با منابع موثق در ارتباط نیستند.
جدا از اینكه منابع رسمی و موثق باید در چنین مواقعی میزان اثرگذاری خود را بالا ببرند و این مساله در حال حاضر یكی از اشكالات فضای رسانه ای كشور است، یادآوری این نكته خالی از لطف نیست كه فضاهای مجازی به دلیل همان حجم زیاد كاربران از این لحاظ قدرت بسیار بالایی در جامعه دارند و همین مساله و همچنین محتویات این فضاها باعث شده كه میزان شایعات و خبرهای غیرموثق در جامعه افزایش یابد.
برای مقابله با این فضا تنها عاملی كه می تواند شهروندان را از سردرگمی درست یا غلط بودن خبرها و اطلاعات در مورد زلزله رهایی بخشد، سواد رسانه ای است. هر شهروندی لازم است در مورد خیلی از پدیده ها و تحولات جامعه سواد داشته باشد و در خصوص فضاهای مجازی نیز باید این گونه عمل كند.
سواد رسانه ای یعنی بدانیم و تشخیص دهیم كه كدام اطلاعات و خبر درست یا غلط است و این مهارتی است كه شهروندان در بزنگاه های مختلف باید به آن دست یابند.
در رویدادها و حوادث مختلف از جمله حادثه زلزله خیلی از اطلاعات و مطالب از طریق فضاهای مجازی رد و بدل می شود و به دلایل مختلف قابل استناد نیست مگر اینكه از طرف منابع رسمی و رسانه های رسمی و موثق منتشر شود.
مطالب فضاهای مجازی و شبكه اجتماعی در خیلی از موارد نمی تواند موثق باشد زیرا هرگز مسئولیت مطالب غلط و اشتباه خود را نمی پذیرند از این رو قابل استناد نیست.
اگر همین خبرهای اشتباه كه غالبا شایعه است در جامعه منتشر شود، نخستین آسیب آن را فرزندان خانواده ها متحمل خواهند شد. در زمان حاضر اغلب كودكان و نوجوانان گوشی تلفن همراه دارند و قبل از والدین با مراجعه به شبكه های مختلف اجتماعی این گونه اخبار را رصد می كنند.
بسیاری از والدین نیز در این شبكه ها حضور دارند و با چنین مطالبی سر و كار دارند. خیلی از همین خانواده ها همین مطالب را كه غالبا شایعه است در بین فرزندان خود مطرح می كنند و كودك و فرزند خانواده همین مطالب نادرست را با مطالب نادرستی كه خود از فضاهای مجازی به دست می آورد در خود حفظ می كنند و به ترس، اضطراب و استرس در آنان منجر می شود.
بسیاری از والدین و بزرگترها بخاطر نداشتن همان سواد رسانه ای یعنی مهارت نداشتن تشخیص مطالب غلط و درست از یكدیگر، دچار استرس و اضطراب می شوند و صد البته همین استرس و اضطراب را چند برابر به كودكان خود منتقل می كنند.
همانطور كه بیان شد این اضطراب و استرس نه تنها سودی برای فرزندان آنان ندارد بلكه روند زندگی و تحصیلی كودكان و حتی بزرگترها و والدین را تحت تاثیر قرار می دهد. كودك در مدرسه و والدین در محل كار و منزل دائم در اندیشه واقعه ای هستند كه هیچ منبع موثقی آن را تایید نكرده است.
بسیاری از مطالب همین فضاهای مجازی كه از پیش بینی روز زلزله حكایت می كند غلط بوده و این نشان می دهد كه نباید به این مطالب زیاد توجه كرد. كودكان هیچ نفع و فایده ای از این گونه مطالب نمی برند مگر اینكه دچار استرس و اضطراب مضاعف و سپس ناكامی در خیلی از كارهای تحصیلی و غیر تحصیلی شوند.
والدین تنها كاری كه در این زمان می توانند برای كودكانشان انجام دهند این است كه آنان را از محیط هایی كه چنین مطالبی منتشر می كنند، دور نگه دارند و با مطالب امیدبخش این كودكان را از استرس و اضطراب رهایی بخشند.
آموزش فرزندان و نحوه برخورد آنان با این گونه پدیده ها از موضوعات مهمی است كه والدین باید آن را در محیط بسیار آرام و بدون استرس و اضطراب به آنان آموزش دهند.
والدین و خانواده ها برای كاهش آسیب های اجتماعی باید به مراجع و رسانه های رسمی و موثق مراجعه كنند و تصمیمات آینده خود را بر همین اساس اتخاذ كنند.
بزرگترهای هر خانواده بهترین افراد برای تصمیم گیری جهت ماندن یا نماندن در محل است و تحت تاثیر قرارگرفتن شایعات شاید بدترین نوع برخورد با این پدیده ها است كه می تواند صدمات و آسیب های زیادی به اعضای خانواده به ویژه كوچكترها وارد كند.
--------------------------------------------------------------------------------
دبیر سرویس اجتماعی ایرنا
اجتمام** 1569**1021
انتشار: حسین نوروزیان
تهران - ایرنا - زلزله پدیده ای است كه امكان وقوع آن در همه جا به ویژه در منطقه های دارای گسل ها وجود دارد كه تهران از جمله این مناطق است.
