سود هنگفت قاچاق سوخت در جیب قاچاقچیان/ هزینه سنگین بر دوش مردم و دولت

به گزارش ایرنا، قاچاق سوخت، معضل دیرینه اقتصاد ایران به شمار می رود، ریشه اصلی این نوع قاچاق به اختلاف قیمت سوخت در داخل ایران و كشورهای همسایه بازمی گردد.
بر اساس برآوردها، پرداخت یارانه انرژی و پایین بودن قیمت سوخت در ایران، علاوه بر بار مالی 480 هزار میلیارد ریالی برای دولت، آسیب های زیست محیطی غیرقابل جبرانی را در پی داشته و موجب شدت گرفتن قاچاق سوخت شده است.
قاچاقچیان گازوییل، بنزین و انواع سوخت را از ایران به همسایگان شرقی و غربی رسانده و سود سرشاری را عاید خود می كنند.
قیمت سوخت در ایران در مقایسه با كشورهای همسایه در حدی است كه با وجود ریسك بالای قاچاق، باز هم قاچاقچیان نمی توانند از سود این كار چشم پوشی كنند.
از گذشته، راه های مختلفی برای قاچاق سوخت و فروش آن در خارج از كشور وجود داشته كه با گذشت زمان، پیچیده تر و حرفه ای تر می شود.
ساده ترین روش قاچاق سوخت، به انتقال سوخت در «دبه» و «پیت» های چند لیتری است كه بر دوش مردم و یا سوار بر اسب و قاطر به آن سوی مرزها حمل می شود.
اما به تازگی روش های حرفه ای تری نیز آشكار شده است كه نشان دهنده پیچیده تر شدن فرایند این نوع قاچاق است.
به عنوان مثال چندی پیش اعلام شد كه مكانیزم خرید فرآورده های نفتی در بورس انرژی با قیمت پایه و سپس عرضه و فروش فرآورده های خریداری شده نظیر «حلال 402» در بازار داخلی از جمله این روشهاست كه البته مورد تایید مسوولان ذیربط قرار نگرفته است.
جایگزین كردن مواد نفتی یارانه ای نظیر گازوئیل و نفت سفید به جای فرآورده های نفتی خریداری شده از بورس یكی از شاخص ترین رویه هایی است كه سبب گسترش قاچاق فرآورده های نفتی شده است.
در این روش، حلال های عرضه شده در تالار صادراتی بورس انرژی مانند «حلال 402» با دامنه قیمتی هفت تا 10درصد توسط قاچاقچیان، خریداری شده و سپس همین جنس در بازارهای داخلی با كاهش 30 درصدی قیمت فروخته می شود.
در گام بعد، قاچاقچیان به جای این حلال های ارزان قیمت، فرآورده های دارای ارزش افزوده بیشتر مانند گازوییل و نفت سفید را از طریق گمرك و مبادی قانونی صادر می كنند. به دلیل این كه گازوییل مشابهت زیادی با این حلال ها دارد، به آسانی قابل شناسایی نیست و بنابراین به راحتی می توانند آن را صادر كنند.
اگرچه این روش توسط مسوولان ذیربط رد و تاكیده شده است ابزارهای نظارتی اجازه این نوع قاچاق را نمی دهد، اما پیش از این برخی گزارش ها از وقوع تخلفات مشابه حكایت داشته كه ناشی از خلاءهای نظارتی و اجرایی بوده است.
بدین ترتیب مشخص می شود كه قاچاقچیان از طریق برخی خلاءها و نواقص در سازوكار مبادلات فرآورده های نفتی در كشور و ضعف بدنه كارشناسی دستگاه های مرتبط، امكان قاچاق گازوییل و انواع سوخت های ارزشمند را یافته اند.
بنابراین برای ممانعت از ایجاد رانت و نیز جلوگیری از گسترش قاچاق فرآورده های نفتی انتظارمی رود كه اقداماتی در سطوح مختلف اجرا شود.
بر این اساس، لازم است كه كنترل دقیق تری بر عملیات خرید و فروش و حمل مواد خریداری شده از بورس انرژی انجام شود.
سازمان استاندارد و گمرك نیز هر چند در سال های اخیر، گام های ارزشمندی را برای افزایش نظارت و كنترل قاچاق انجام داده اند، اما به نظر می رسد، قاچاقچیان نیز تلاش كرده اند كه از شیوه های جدیدتر و پیچیده تر برای اجرای برنامه های خود بهره بگیرند.
همچنین، آنچه كه در این میان ضرورت دارد، هماهنگی دستگاه های ذیربط و ایجاد سازوكار یكپارچه برای مقابله با معضل قاچاق فرآورده های نفتی است، به هر میزان كه هماهنگی این سازمان ها و دستگاه ها بیشتر باشد، امكان سوءاستفاده متخلفان از خلاءهای قانونی و اجرایی كمتر فراهم می شود.
باید توجه داشت كه در روزهای اخیر، موضوع مبالغ هنگفت پرداختی بابت یارانه سوخت، چالش زا شده به طوری كه حتی مساله افزایش قیمت نیز مطرح شده است، اما به نظر می رسد كه در صورت شناسایی و مسدود كردن گریزگاه های قاچاقچیان سوخت، می توان عرضه فرآورده های نفتی را مدیریت كرده و از تحمیل هزینه های اضافی بر بودجه كاست.

اخبار اقتصادی ایرنا در تلگرام: IRNAeco@
اقتصام**2022 **
خبرنگار:میثم طاهری** انتشار:فرهاد راستی